Verslag van een werkbezoek : Verslag van een werkbezoek aan de Verenigde Staten door een delegatie van de vaste commissie voor Economische zaken van 5 tot en met 9 mei 2025

Nr. 3
VERSLAG VAN EEN WERKBEZOEK AAN DE VERENIGDE STATEN DOOR EEN DELEGATIE VAN DE VASTE
COMMISSIE VOOR ECONOMISCHE ZAKEN VAN 5 TOT EN MET 9 MEI 2025

Vastgesteld 25 juni 2025

Een delegatie bestaande uit leden van de vaste commissie voor Economische Zaken van
de Tweede Kamer der Staten-Generaal heeft van 5 mei t/m 9 mei 2025 een werkbezoek
afgelegd aan de Verenigde Staten. De delegatie bezocht Washington D.C., San Francisco
en Phoenix. De delegatie bestond uit de leden Postma (Delegatieleider, NSC), Ram (PVV),
Thijssen (GroenLinks-PvdA), Martens-America (VVD), Paternotte (D66), Inge van Dijk
(CDA) en El Abassi (Denk).

Tijdens het bezoek werden diverse thema’s besproken. In Washington D.C. lag de nadruk
op het handels- en industriebeleid van de Verenigde Staten en de effecten van tarieven
op verschillende sectoren, evenals op technologische ontwikkelingen, investeringen
in onderzoek en ontwikkeling (R&D) en de staat van de halfgeleiderindustrie. In San
Francisco stonden kunstmatige intelligentie (AI) en geavanceerde technologie centraal.
In Phoenix ten slotte ging de aandacht uit naar regionale economische ontwikkeling,
duurzaamheid, arbeidsmarktontwikkelingen en de rol van Arizona in de halfgeleidersector.

De delegatie spreekt haar waardering en dank uit aan de Nederlandse ambassade in Washington
D.C. en het consulaat-generaal in San Francisco voor hun uitstekende ondersteuning
in de voorbereiding en uitvoering van dit werkbezoek.

Maandag 5 mei 2025 – Washington D.C.

Het programma begon op maandagavond met een diner op de residentie van de Nederlandse
ambassadeur in Washington D.C. De ambassadeur verwelkomde de delegatie en benadrukte
het belang van het halfgeleiderecosysteem, evenals het belang om dit bezoek te brengen.
Gedurende het diner werd met vertegenwoordigers van economische denktanks en koepelorganisaties
gesproken over de economische, industriële en handelsontwikkelingen in de Verenigde
Staten en de mogelijkheden voor samenwerking met Nederland. Tijdens het diner ging
het over het belang van een stabiel ondernemersklimaat. Er werd gesproken over de
verschillen in belastingdruk en regelgeving tussen San Francisco en Phoenix. De delegatie
sprak met de gasten over de impact van tarieven op kwetsbare gemeenschappen en het
belang van fundamenteel onderzoek.

De gesprekken tijdens het diner gingen verder over strategische autonomie en economische
onzekerheid. De delegatie kreeg het advies om bij de gesprekken in Phoenix aandacht
te besteden aan de onderwerpen toegang tot water en elektriciteit.

Dinsdag 6 mei 2025 – Washington D.C.

De tweede dag van het werkbezoek begon met een ontbijtbijeenkomst bij het Center for
Strategic and International Studies (CSIS). De delegatie ging daar in gesprek met
experts op het gebied van innovatie over het Amerikaanse industriebeleid en de implementatie
van de CHIPS and Science Act. Er werd stilgestaan bij hoe overheidsbeleid investeringen
kan faciliteren en bij de ontwikkeling van nationale en regionale ecosystemen, waaronder
investeringen in kwantumtechnologie.

Met de vertegenwoordigers van CSIS sprak de delegatie verder over de manier waarop
de VS investeert in de halfgeleidereconomie en het belang van sterke nationale en
regionale ecosystemen. Ook werd er gesproken over verschillen tussen het Europese
en Amerikaanse innovatiebeleid en de mogelijke impact van geopolitieke ontwikkelingen
op de technologie-industrie.

Het werkbezoek werd vervolgd bij de Small Business Association (SBA), waar de delegatie
sprak over ondersteuning van kleine ondernemingen en toegang tot kapitaal. De SBA
biedt langetermijnfinanciering en micro-leningen aan kleine ondernemers. Er werd gesproken
over financieringsmogelijkheden voor kleine bedrijven, waaronder micro-leningen en
het belang van toegang tot kapitaal.

Tijdens de lunch ontmoette de delegatie vertegenwoordigers van verschillende internationale
halfgeleiderbedrijven: ASML, Nexperia, Samsung, Tokyo Electron en TSMC. Tijdens de
ontmoeting ging het over het belang van R&D, fiscale voordelen en de uitdagingen rondom
het vinden van voldoende technisch geschoold personeel, waarbij voorbeelden werden
genoemd van succesvolle samenwerking met community colleges in Arizona en Texas.

In de middag volgden gesprekken met twee leden van het Amerikaanse Huis van Afgevaardigden.
De delegatie ging in gesprek met House Representative McCaul over de geopolitieke
dimensie van het halfgeleiderbeleid en de CHIPS and Science Act. Ook ging het over
R&D-investeringen en over economische vrijheid en nationale veiligheid. Het gesprek
met House Representative Miller ging over sectoren als mijnbouw, wat in haar staat
een grote rol heeft. Ook ging het over de bevokingskrimp in haar staat en de gevolgen
daarvan door de economie in de regio.

In de avond vertrok de delegatie naar San Francisco.

Woensdag 7 mei 2025 – San Francisco

De dag begon met een ontbijtbijeenkomst bij het Stanford Institute for Human-Centered
Artificial Intelligence. De delegatie werd verwelkomd door Guido Imbens, Applied Econometrics
Professor and Professor of Economics en winnaar van de Nobelprijs voor de economie
in 2021. Het onderzoekers van het instituut presenteerde de AI Index en besprak de
rol van de publieke sector in AI-ontwikkeling. Er werd gewezen op toenemende complexiteit
en afnemende transparantie van modellen. De delegatie ging in gesprek over uitdagingen
rond transparantie en regulering. Hoogleraar Mark Brongersma, Professor Electrical
Engineering and Computer Science Subhasish Mitra en assistant Professor Electrical
Engineering Srabanti Chowdhury presenteerden hun werk over energiebesparende innovaties,
3D-chipontwikkeling en micro-LED-technologie.

Later op de ochtend bezocht de delegatie NVIDIA, een Amerikaans technologiebedrijf
dat wereldwijd bekend staat als marktleider in de ontwikkeling van geavanceerde chips
voor AI. Hier werd een demonstratie gegeven van geavanceerde chips en AI-toepassingen
zoals digital twins. Daarna ging de delegatie in gesprek over nationale datasoevereiniteit,
cloudinfrastructuur, het belang van onderwijs en MKB en het behoud van AI-start-ups
in Europa. De staat van AI in Nederland kwam eveneens aan bod.

In de middag bracht de delegatie een kort bezoek aan het Computer History Museum voor
een rondleiding langs de tijdelijke tentoonstelling over chatbots. Daarna vervolgde
de delegatie het werkbezoek met een bezoek aan ASML Silicon Valley. Vertegenwoordigers
van ASML spraken de impact van AI op chipdesign en de noodzaak van innovatie vanwege
de toenemende complexiteit van systemen. Tijdens een rondleiding bezocht de delegatie
onder meer de serverruimtes en productieomgeving, waar onder andere de verschillen
tussen lucht- en watergekoelde systemen werden toegelicht. Ook werd gesproken over
de duurzaamheid van de productieketen en het energieverbruik van AI-toepassingen.

Aan het eind van de middag reisde de delegatie door naar Phoenix.

Donderdag 8 mei 2025 – Phoenix

In de ochtend bracht de delegatie een bezoek aan de Greater Phoenix Economic Council
(GPEC). Daar werd gesproken over de strategie van rond CHIPS and Science Act-funding,
de economische positie van Phoenix in de halfgeleidersector, duurzaamheid (water en
energie) en initiatieven voor arbeidsontwikkeling. Er werd stilgestaan bij de fiscale
voordelen die in Phoenix en de staat van Arizona gebruikt worden als instrumenten
om bedrijven aan te trekken. Er werd toegelicht hoe Arizona zich profileert als aantrekkelijke
vestigingsplaats, mede door lage kosten, strategische investeringen en samenwerking
met kennisinstellingen. Ook werd sprak de delegatie over waterbeheer en stadsontwikkeling.

Tijdens een lunchbijeenkomst met de burgemeester van Phoenix, Kate Gallego, sprak
de delegatie met de burgemeester over de ontwikkeling van het halfgeleiderecosysteem
in de stad. Ook kwamen onderwerpen zoals huisvesting, onderwijs, duurzaamheid en samenwerking
met internationale partners aan bod.

De dag vervolgde in de middag met een rondleiding door het economische ontwikkelingsgebied
in North Phoenix, waar de delegatie inzicht kreeg in de schaal en ruimtelijke impact
van de halfgeleiderindustrie. De delegatie sprak met vertegenwoordigers van het Phoenix
Economic Development Department & Planning & Development. Er werd toegelicht hoe bestemmingsplannen
en infrastructuurinvesteringen worden ingezet om vestiging van grote bedrijven mogelijk
te maken. Het ging over de rol van de gemeente hierin. Daarnaast sprak men over het
vrijmaken van grond, bouw van energie-infrastructuur en clustering van bedrijven.
Tijdens de rondleiding werd een bezoek gebracht aan Sunlit, een toeleverancier van
chemische materialen voor de halfgeleiderindustrie, waar het gesprek zich concentreerde
op thema’s als het lokale management over het productieproces, kwaliteitsborging,
het werven van lokaal personeel en het belang van detailgericht werken in deze sector.

Vervolgens maakte de delegatie een rondrit in zelfrijdende auto’s van Waymo. Daarbij
kon de delegatie vragen stellen, aan vertegenwoordigers van het bedrijf, over technische
en juridische aspecten van autonoom vervoer.

De dag werd afgesloten met een informeel diner met vertegenwoordigers uit de Nederlandse
gemeenschap in Arizona. Het gesprek met de gasten ging over de impact van de halfgeleiderindustrie
op de economie, samenwerking tussen sectoren en de ervaringen van ondernemers en onderzoekers.

Vrijdag 9 mei 2025 – Phoenix

De vijfde en laatste dag van het werkbezoek begon met een bezoek aan ASM, een Nederlands
bedrijf met een grote vestiging in Scottsdale, Arizona. Daar werd gesproken over de
rol van ASM in het ecosysteem, de techniek van atomic layer deposition, AI als groeifactor,
impact van exportcontrole en de ambitie om in 2035 klimaatneutraal te zijn. Ook werd
gesproken over de uitdaging om voldoende geschikt personeel te vinden en over het
belang van R&D. Na het gesprek bezocht de delegatie de cleanroom waar veel van het
onderzoek plaatsvindt.

De ochtend vervolgde met een bezoek aan de Maricopa County Community Colleges. Daar
werd toegelicht hoe hun opleidingen inspelen op behoeften in de halfgeleiderindustrie,
onder meer door korte, praktijkgerichte programma’s voor non-traditionele studenten.
De delegatie sprak met de vertegenwoordigers van Maricopa County Community Colleges
over de samenwerking met bedrijven, die daar een grote rol spelen in curriculumontwikkeling
en ook sprak de delegatie over het behoud van lokaal talent. De vertegenwoordigers
van Maricopa County Community Colleges vertelde over de inzet als het gaat om het
werken van «hidden workers» en het aantrekkelijk maken van onderwijs voor niet-traditionele
doelgroepen.

Tijdens een lunch met Sandra Watson (Arizona Commerce Authority) en Danny Seiden (Arizona
Chamber of Commerce & Industry) werd gesproken over hoe Arizona internationale bedrijven
aantrekt via een publieke infrastructuur, strategische economische planning en het
ondernemersklimaat. Er werd gesproken over de inzet van Arizona op het creëren van
clusters, het versnellen van vergunningstrajecten en het benutten van nabijheid tot
Silicon Valley als strategisch voordeel. Men stond stil bij de noodzaak om voldoende
talent te ontwikkelen en aan te trekken. Waterbeheer kwam aan bod als cruciale randvoorwaarde
voor duurzame groei, evenals de inzet van fiscale voordelen en de rol van de CHIPS
and Science Act. Het vervolg van het gesprek ging over het ondersteunen van het gehele
industriële ecosysteem, met aandacht voor langetermijngroei en samenwerking tussen
publieke en private partijen.

Het laatste programmaonderdeel was een bezoek aan de Arizona State University (ASU),
waar de delegatie sprak over de rol van de universiteit in het opleiden voor de halfgeleidereconomie.
Er werd toegelicht hoe ASU publiek-private partnerschappen ontwikkelt om deze technologieën
te ondersteunen, onder meer in het kader van de CHIPS and Science Act.

De voorzitter van de delegatie, Postma

De griffier van de delegatie, Van Tilburg