Inbreng verslag schriftelijk overleg : Inbreng verslag schriftelijk overleg over de Verzekerdenmonitor 2024 (Kamerstuk 29689-1268)

In de vaste commissie voor Volksgezondheid, Welzijn en Sport bestond bij enkele fracties
behoefte een aantal vragen en opmerkingen voor te leggen aan de Minister van Volksgezondheid,
Welzijn en Sport over de brief van 21 oktober 2024 inzake Verzekerdenmonitor 2024
(Kamerstuk 29 689, nr. 1268).

De voorzitter van de commissie,

Mohandis

Adjunct-griffier van de commissie,

Sjerp

Inhoudsopgave

I. Vragen en opmerkingen vanuit de fracties

Vragen en opmerkingen van de leden van de PVV-fractie

Vragen en opmerkingen van de leden van de GroenLinks-PvdA-fractie

Vragen en opmerkingen van de leden van de VVD-fractie

Vragen en opmerkingen van de leden van de NSC-fractie

Vragen en opmerkingen van de leden van de BBB-fractie

Vragen en opmerkingen van de leden van de CDA-fractie

Vragen en opmerkingen van de leden van de SP-fractie

Vragen en opmerkingen van de leden van de SGP-fractie

II. Reactie van de Minister

I. Vragen en opmerkingen vanuit de fracties

Vragen en opmerkingen van de leden van de PVV-fractie

De leden van de PVV-fractie hebben kennisgenomen van de Verzekerdenmonitor 2024 en
hebben hierover nog enkele aanvullende vragen.

De leden van de PVV-fractie zijn blij dat er een afname te zien is in het aantal mensen
dat gebruik maakt van de regeling betalingsachterstand zorgpremie. Welke acties of
inspanningen zouden naast het gekozen beleid kunnen bijdragen aan het nog verder terugdringen
van deze groep?

De zorgkosten voor onverzekerbare vreemdelingen zijn gestegen van € 51,4 miljoen naar
€ 61,3 miljoen. De zorguitgaven ofwel de subsidieregeling medisch noodzakelijke zorg
aan onverzekerden (SOV) zijn gestegen van ca. € 44,5 miljoen in 2021 naar ca. € 74
miljoen in 2023. De stijging van deze zorgkosten wijdt de Minister aan de inflatie,
meer bekendheid van de regelingen en meer zorgbehoevende onverzekerden en onverzekerbare
vreemdelingen. Gezien de demografische ontwikkelingen in ons land kunnen we er bijna
zeker van zijn dat deze kosten verder zullen oplopen, wat zijn de berekeningen hiervoor
richting het jaar 2030? Neemt de Minister deze inzichten mee naar het te ontwikkelen
nieuwe beleid dat ervoor moet zorgen dat de zorgkosten voor onverzekerbare vreemdelingen
en zorgbehoevende onverzekerden zo minimaal mogelijk zullen zijn?

Nederland heeft op dit moment duizenden geregistreerde vluchtelingen uit Oekraïne.
De situatie in Oekraïne is erg onzeker en het is onduidelijk hoelang deze groep mensen
in Nederland zal blijven. Door de Europese Unie is een Richtlijn Tijdelijke Bescherming
(RTB) opgezet, waarmee de Oekraïense vluchteling recht heeft op opvang en medische
zorg in onder andere Nederland. Ontheemden uit Oekraïne met een burgerservicenummer
(bsn) vallen onder de Regeling Medische zorg Ontheemden uit Oekraïne (RMO). Ontheemden
uit Oekraïne krijgen altijd medisch noodzakelijke zorg uit het basispakket, zonder
hierover premie of eigen risico te betalen. Hoe wordt Nederland door de Europese Unie
gecompenseerd voor de geleverde zorg? Komt deze vergoeding terug ten gunste van de
begroting van het Ministerie van VWS?

De medische beroepsgroep definieert «medisch noodzakelijke zorg» als «verantwoorde
en passende medische zorg». Dit is zorg die doeltreffend, doelmatig en patiëntgericht
wordt verleend en die is afgestemd op de reële behoefte van de patiënt. Is het scherper
definiëren van medisch noodzakelijke zorg iets wat de Minister mee kan nemen om de
zorgkosten voor iedereen in Nederland draaglijk te houden en in het te wijzingen plan
verzekeren van daklozen etc. richting 2027 mee te nemen? Gezien de forse jaarlijkse
stijging van de zorgpremie waarmee Nederlandse premiebetalers te maken hebben?

In tabel 8.3 wordt het aantal verdragsgerechtigden naar groep en land weergegeven
met daarbij de ontvangen verdragsbijdrage, waarom ontbreken hierbij de cijfers van
Turkije? Kunnen deze alsnog aangeleverd worden? In tabel 8.4 zijn de betaalde gemiddelde
en werkelijke kosten per land over de jaren 2022 en 2023 opgenomen, ook hier lijken
een aantal cijfers te ontbreken, klopt dit? Graag ontvangen deze leden nadere uitleg
hierover.

Vragen en opmerkingen van de leden van de GroenLinks-PvdA-fractie

De leden van de GroenLinks-PvdA-fractie hebben met interesse kennisgenomen van de
brief over Verzekerdenmonitor 2024. Zij hebben nog wel enkele vragen en opmerkingen
over deze brief en het onderliggende stuk.

Naar aanleiding van hoofdstuk 2 «Regeling betalingsachterstand zorgpremie». De leden
van GroenLinks-PvdA-fractie maken zich grote zorgen dat het aantal mensen in de regeling
betalingsachterstand zorgpremie bij het CAK het afgelopen jaar weer sterk is toegenomen.
Wat verklaart de toename van het aantal mensen in de regeling betalingsachterstand
zorgpremie? Deelt de Minister deze zorgen? Gezien het feit dat zorgpremie aankomend
jaar weer verder stijgt naar € 158 per maand, vrezen deze leden dat de zorgpremie
voor een steeds grotere groep onbetaalbaar wordt. Hoe kijkt de Minister hier tegenaan?
Verwacht de Minister aankomend jaar ook weer een toename van het aantal mensen in
de regeling betalingsachterstand zorgpremie? Zo ja, wat is de prognose? Zo nee, waarom
niet?

De leden van GroenLinks-PvdA-fractie maken zich in algemene zin zorgen dat de mensen
die in de regeling betalingsachterstand zorgpremie belanden via de bestuursrechtelijke
premie een hogere premie betalen dan gemiddeld. Deze leden betwisten, net als verschillende
instanties, de werking hiervan en zien dit vooral als een boete. Hoe kijkt de Minister
hier tegenaan? Als het stimulerende effect uitblijf is het toch vooral een boete?

Naar aanleiding van hoofdstuk 7 «De subsidieregeling medisch noodzakelijke zorg aan
onverzekerden». De leden van de GroenLinks-PvdA-fractie lezen dat de zorguitgaven
aan de subsidieregeling medisch noodzakelijke zorg aan onverzekerden (SOV) zijn gestegen
van ca. € 44,5 miljoen in 2021 naar ca. € 74 miljoen in 2023. Deze stijging komt onder
meer door de toename van het aantal dakloze personen en het aantal gewezen arbeidsmigranten
dat in Nederland verblijft. Genoemde leden hebben dan ook met zorg en verbijstering
kennis genomen van de plannen van de Minister om € 40 miljoen te bezuinigen op de
subsidieregeling medisch noodzakelijke zorg aan onverzekerden. Kan de Minister uitleggen
hoe zij deze bezuiniging verantwoord, gezien het stijgend aantal mensen dat gebruik
maakt van deze regeling? Moet er dan niet juist meer geld bij deze subsidieregeling?
Heeft de Minister in beeld wat de impact van deze bezuiniging in de praktijk zal zijn?
Hoe juridisch haalbaar is deze bezuinigingsmaatregel? Wanneer komt de Minister met
een uitwerking van deze regeling, zoals gevraagd in de aangenomen motie Krul/Joseph1?

De leden van de GroenLinks-PvdA-fractie concluderen dat de Minister de uitwerking2 van deze maatregel neerlegt bij zorgverleners. Zij moeten bepalen of iets acute of
planbare zorg is. Genoemde leden vinden het onverantwoord dat de Minister deze keuze
neerlegt bij zorgverleners, die dit onderscheid moeilijk kunnen maken en tegen de
eed van artsen ingaat. Ziet de Minister ook dat dit tegen de eed van artsen ingaat?
Kan de Minister uitleggen hoe artsen het onderscheid moeten maken tussen acute of
planbare zorg? Deelt u de mening dat uitgestelde (niet acute) zorg tot zwaardere en
duurdere zorg gaat leiden op termijn? Ook zijn deze leden benieuwd hoe de Minister
de rol van werkgevers en uitzendbureaus ziet die arbeidsmigranten naar Nederland halen?
Kan de Minister werkgevers verplichten om hun verantwoordelijkheid te nemen aangaande
gezondheidszorg voor arbeidsmigranten die voor hun werken en ook na de arbeidsovereenkomst?

Vragen en opmerkingen van de leden van de VVD-fractie

De leden van de VVD-fractie hebben met interesse kennisgenomen van de Verzekerdenmonitor
2024. Zij hebben hierbij nog enkele vragen.

Allereerst vragen de leden van de VVD-fractie wat de reden is dat er geen informatie
staat in de monitor over restitutie- en naturapolissen, of staat deze informatie in
de evaluatie naar het overstapseizoen. Is het een idee om deze monitors samen te voegen
zodat meer overzicht ontstaat? Deze leden willen namelijk weten wat de reden is dat
er nauwelijks nog restitutiepolissen worden aangeboden door verzekeraars. En wat de
Minister kan doen om de keuzevrijheid van verzekerden op peil te houden? In hoeverre
is een «combinatiepolis» voor verzekerden en zorggebruikers een gelijkwaardig alternatief?
Heeft de Minister inzicht in de impact van dit gewijzigde polisaanbod op verzekerden
en zorggebruikers. Is de Minister bereid om daar een uitgebreid op in te gaan, met
cijfers, conclusies en actiepunten? Alle gericht op zowel keuzevrijheid van verzekerden
als solidariteit en kosteneffectiviteit van zorggeld.

De leden van de VVD-fractie vragen wat de oorzaak is van de lichte stijging in het
aantal verzekerden in de regeling betalingsachterstand zorgpremie nadat deze cijfers
in 2021 en 2022 redelijk gelijk bleven. En wat is de verwachting voor de jaren daarna?

De leden van de VVD-fractie zien een lichte stijging in de zorgkosten aan de geestelijke
gezondheidszorg (ggz), maar zien ook de opvallende stijging van de kosten aan langdurige
zorg met name door intensieve ggz. In sommige gevallen valt hier ook de wijkverpleging
onder. Dit zijn net de twee zorgdomeinen waar met name in de ongecontracteerde zorg
sprake blijkt te zijn van oneigenlijk gebruik en fraude. In hoeverre wordt onderzoek
gedaan naar of de stijging van deze kosten te maken heeft met valse en/of te hoge
declaraties? En wat zijn daarvan de resultaten? Wat is de Minister bereid te doen
om, indien dit aan de hand is, dit tegen te gaan?

Met betrekking tot de subsidieregeling medisch noodzakelijke zorg aan onverzekerden
merken de leden van de VVD-fractie op dat de uitspraak van de Minister in een interview
met Zembla3 tot enige onrust heeft geleid onder zorgverleners. Het gaat dan om de uitspraak dat
zorgverleners moeten gaan bepalen of een arbeidsmigrant nog recht heeft op niet-acute,
ofwel planbare zorg. Wat is de reactie van de Minister op deze onrust en is zij in
gesprek met deze groep zorgverleners?

Vragen en opmerkingen van de leden van de NSC-fractie

De leden van de NSC-fractie hebben kennisgenomen van de Verzekerdenmonitor 2024 en
hebben daarover nog enkele vragen. Genoemde leden lezen dat onverzekerde verzekeringsplichtigen,
na een waarschuwing, tweemaal een boete ter hoogte van € 496,74 krijgen opgelegd.
Deze leden zijn echter van mening dat het ontbreken van een zorgverzekering meestal
niet voortkomt uit onwil, maar omdat mensen het niet kunnen betalen. Met een boete
worden die mensen alleen maar verder de problemen in geholpen. Weet de Minister welk
percentage van de onverzekerde verzekeringsplichtigen afziet van een zorgverzekering
omdat ze het niet kunnen betalen? Heeft zij bewijs dat de boete helpt in het aansporen
van deze mensen om wel een zorgverzekering af te sluiten? Of is de Minister het met
deze leden eens dat hier sprake is van een vicieuze cirkel?

De leden van NSC-fractie lezen daarnaast dat de zorgverzekeringsmonitor verwijst naar
een «harde kern»; mensen die meerdere heraanmeldingen nodig hebben om uit de regeling
betalingsachterstand zorgpremie te komen. Hoe wil de Minister specifiek deze mensen,
waarvoor het huidige oplossingssysteem kennelijk niet effectief is, uit de regeling
betalingsachterstand zorgpremie helpen?

Tevens zien genoemde leden dat het aantal verzekerden met een betalingsachterstand
met een migratieachtergrond groter is dan met een Nederlandse achtergrond. Dit betekent
dat de groep met een migratieachtergrond disproportioneel vertegenwoordigd is. Deze
leden vermoeden dat de groep met een migratieachtergrond ook voor een significant
deel bestaat uit arbeidsmigranten. Kan de Minister delen hoeveel verzekerde arbeidsmigranten
met een betalingsachterstand er zijn? Kan de Minister ook zeggen waarom de groep met
een migratieachtergrond disproportioneel vertegenwoordigd is, waarom juist deze groep
grotere problemen heeft met betalen, waarom deze groep zoveel gegroeid is en hoe zij
deze groep beter gaat helpen?

Vragen en opmerkingen van de leden van de BBB-fractie

De leden van de BBB-fractie hebben kennisgenomen van de brieven over de Verzekerdenmonitor
2024. Zij leden hebben de volgende vragen aan de Minister.

Genoemde leden lezen dat het opvalt dat het totaal aantal actief onverzekerden de
afgelopen jaren is toegenomen. Dit wordt volgens de Verzekerdenmonitor 20244 veroorzaakt door weer een toename van het aantal buitenlandse studenten en arbeidsmigranten
na de coronaperiode, en een toename van het aantal statushouders die zich nog op de
AZC-terreinen begeven. Wat gaat de Minister doen om ervoor te zorgen dat deze groepen
zich laten verzekeren? En kan zij specifiek ingaan op waarom buitenlandse studenten
vaak onverzekerd zijn en of dit mogelijk iets te maken heeft met de gebrekkige informatie
die zij krijgen over ons zorgstelsel?

Tot slot willen de leden van de BBB-fractie stilstaan bij een recent artikel van RTL5. In dit artikel wordt beschreven dat steeds meer Nederlanders moeite hebben om hun
zorgpremie te betalen. Zes van de acht zorgverzekeraars zien een stijging van mensen
die een betalingsregeling hebben voor hun zorgpremie of het betalen van hun eigen
risico, blijkt uit een rondgang van RTL. Hoe kijkt de Minister naar dit artikel en
hoe gaat zij de constant stijgende zorgpremie aanpakken? Hoe kijkt de Minister naar
het stijgende aantal wanbetalers van 178.912 in 2023 naar 185.000 mensen op 1 september
2024? Hoe gaat zij dit aanpakken? En tot slot, is de Minister het met het artikel
eens dat een betalingsachterstand op de zorgpremie een belangrijke indicatie is voor
het ontstaan van mogelijke problematische schulden?

Vragen en opmerkingen van de leden van de CDA-fractie

De leden van de CDA-fractie hebben kennisgenomen van de Verzekerdenmonitor 2024. Zij
hebben nog de volgende vragen over hoofdstuk 7 met betrekking tot de subsidieregeling
medisch noodzakelijke zorg aan onverzekerden.

Kan de Minister toelichten waar de stijging van de kosten voor wijkverpleging vandaan
komt? Kan de Minister toelichten waarom het overgrote deel van de kosten van de regeling
bij de ziekenhuizen en de ggz-instellingen liggen?

Klopt het dat de doelgroepen waar de subsidieregeling zich op richt onderverdeeld
kan worden in de subgroepen verzekeringsplichtig (dak- en thuislozen en werkende arbeidsmigranten)
en niet-verzekeringsplichtig (toeristen en werkloze arbeidsmigranten zonder recht
op WW)? Zo ja, kan de Minister de kosten van de regeling per groep precies uitsplitsen
en daarbij ook precies uitsplitsen om welke zorg het gaat?

Klopt het dat de Minister met betrekking tot de groep die verzekeringsplichtig is
ervoor wil zorgen dat zij daadwerkelijk een zorgverzekering krijgen en daarmee uitstromen
uit de regeling? Zo ja, hoe wil de Minister dat concreet gaan aanpakken? Is daarvoor
een wetswijziging nodig en zo ja, van welke wetten? Wanneer komt de Minister met deze
nieuwe aanpak?

Welke verbetering van de regeling ziet de Minister voor zich met betrekking tot de
groep die niet verzekeringsplichtig is? Kan de Minister een eerste schets geven van
hoe de nieuwe subsidieregeling per 2027 er volgens haar uit zou moeten komen te zien?
Wordt de huidige regeling geëvalueerd en zo ja, wanneer?

Vragen en opmerkingen van de leden van de SP-fractie

De leden van de SP-fractie hebben kennisgenomen van de Verzekerdenmonitor 2024 en
zij hebben hier nog een aantal kritische vragen en opmerkingen over. Zij wijzen er
vooral op dat de onverzekerdenproblematiek die ook in de monitor naar voren komt erger
dreigt te worden door het plan van de Minister om fors te bezuinigen op de subsidieregeling
medisch noodzakelijke zorg aan onverzekerden (SOV).

De leden van de SP-fractie benadrukken dat het recht op noodzakelijke zorg een fundamenteel
mensenrecht is. Zij stellen dan ook dat, gezien de grote problemen die nu al bestaan
bij de zorg voor onverzekerden6, het totaal onverantwoord zou zijn om het budget hiervoor te halveren. Is de Minister
bereid om naar alternatieven voor deze problematische maatregel te kijken?

De leden van de SP-fractie achten het voornemen van de Minister om de bezuiniging
in te vullen via het uitsluiten van onverzekerde arbeidsmigranten van niet-acute zorg
ook een zeer slecht idee. Niet alleen is het onwerkbaar voor zorgverleners om in alle
gevallen te moeten bepalen of er sprake is van acute zorg. Maar het niet vergoeden
van niet-acute zorg kan juist ook zorgen voor het uitstellen van noodzakelijk zorg,
waardoor er later duurdere acute zorg nodig is, met daarbij ook veel onnodig menselijk
leed. Hoe verwacht de Minister dat deze ingreep dan geld zou besparen?

De leden van de SP-fractie stellen dat het echter onvoldoende zou zijn om enkel deze
bezuiniging te schrappen. Het is namelijk al jaren duidelijk dat mensen zonder zorgverzekering
veel slechtere toegang krijgen tot de zorg die zij nodig hebben. Zo worden zij nog
altijd regelmatig geweigerd door zorgaanbieders zoals ziekenhuizen, waardoor ze niet
op tijd de juiste zorg krijgen. Dat zorgt voor levensbedreigende situaties. Ook krijgen
mensen zonder inkomen of een laag inkomen zelf torenhoge rekeningen toegestuurd, wat
leidt tot meer zorgmijding. Deelt de Minister de mening dat dit een volstrekt onacceptabele
gang van zaken is, waar zo snel mogelijk verbeteringen in moeten komen?

De leden van de SP-fractie pleiten ervoor om iedereen toegang te geven tot een volwaardige
zorgverzekering, waardoor mensen niet meer afhankelijk zijn van de SOV-regeling. Ook
de Minister lijkt nu stappen te willen zetten om meer mensen toegang te geven tot
een reguliere zorgverzekering, weliswaar vooral naar aanleiding van de wens fors te
bezuinigen op de SOV-regeling. Welke concrete stappen is de Minister van plan te zetten
om ervoor te zorgen dat zoveel mogelijk onverzekerde mensen zo snel mogelijk worden
geholpen om een zorgverzekering te krijgen?

De leden van de SP-fractie benadrukken daarnaast dat een groot deel van de groep onverzekerde
mensen bestaat uit arbeidsmigranten die door uitzendbureaus hierheen zijn gehaald,
zijn uitgebuit en vervolgens zijn afgedankt en op straat gezet. De bedrijven die ten
koste van deze mensen van dit perverse verdienmodel hebben geprofiteerd zouden dan
ook verantwoordelijk moeten worden gehouden voor de gevolgen hiervan. Is de Minister
bereid om ook te kijken naar de mogelijkheid om de zorgverzekering van arbeidsmigranten
die hun baan verliezen door te laten lopen op kosten van de (voormalige) werkgever?
De leden van de SP-fractie wijzen er ook op dat het feit dat dakloze arbeidsmigranten
vaak worden geweerd bij de maatschappelijke opvang de problematiek van deze groep
vaak vergroot. Welke stappen wil de Minister op dit gebied zetten? Hoe kijkt de Minister
bijvoorbeeld naar het pleidooi van straatartsen om Europese arbeidsmigranten op te
vangen en hun zorgkosten te blijven vergoeden, zodat ze gestabiliseerd kunnen worden
en zo makkelijker nieuw werk of zorgverlening in hun land van herkomst kunnen krijgen?7

De leden van de SP-fractie vinden het opmerkelijk dat de huidige misstanden bij de
zorg voor onverzekerden jarenlang niet zijn aangepakt en dat de huidige Minister nu
opeens stelt de huidige situatie onacceptabel te vinden, omdat ze een bezuinigingsopgave
van € 40 miljoen heeft. Waarom heeft de Minister niet eerder besloten om iets aan
deze situatie te doen, als zij de huidige gang van zaken ook niet wenselijk vindt?
Waarom hebben vorige Ministers dit niet opgepakt nadat de SP-fractie hier meerdere
keren8 bij hen aandacht voor vroeg en straatdokters nog veel vaker aan de bel hebben getrokken?
Deelt u de mening dat het feit dat de problemen rondom de slechte toegang tot noodzakelijke
zorg voor onverzekerden jarenlang niet zijn aangepakt vooral een reden zou moeten
zijn om deze problematiek nu met grote urgentie aan te pakken, en dat dit niet gepaard
zou moeten gaan met (of zelfs gedreven door) een ondoordachte bezuinigingsopgave?

Ten slotte hebben de leden van de SP-fractie nog een aantal vragen over het nog ingewikkelder
worden van het zorgverzekeringsstelsel, doordat zorgverzekeraars de premie van hun
aanvullende verzekering en hun basisverzekering niet meer op hetzelfde moment bekend
maken.9 Deelt de Minister de mening dat het daardoor nog ondoorzichtiger wordt voor mensen
met welke polis bij welke verzekeraar zij het beste af zijn? Wat gaat de Minister
doen om dit systeem eenvoudiger te maken?

Vragen en opmerkingen van de leden van de SGP-fractie

De leden van de SGP-fractie hebben met belangstelling kennisgenomen van de Verzekerdenmonitor
2024. Ze hebben naar aanleiding hiervan een enkele vraag.

Naar aanleiding van hoofdstuk 5 «Gemoedsbezwaarden». De leden van de SGP-fractie hebben
een vraag over een specifieke kwestie betreffende gemoedsbezwaarden. Zij vragen aandacht
voor de situatie wanneer van een huishouden alle gemoedsbezwaarde personen naar het
buitenland emigreren. Op dat moment vervalt het saldo dat zij hebben opgebouwd aan
de staat (algemene middelen). Blijft er één gemoedsbezwaard gezinslid van het huishouden
dat emigreert in Nederland wonen, dan kan die persoon (een deel van) het saldo op
zijn/haar naam krijgen. Ook op het moment dat sprake is van een relatief kortdurende
emigratie, bijvoorbeeld het volledige huishouden van een predikant of zendingswerker,
vervalt het saldo. Dit betekent dat een gezin dat na enkele jaren zich weer in Nederland
vestigt opnieuw moet beginnen met het opbouwen van een saldo. Soms hebben mensen er
tientallen jaren over gedaan om het saldo van enkele tienduizenden euro’s op te bouwen
en vervalt na een emigratieperiode van bijvoorbeeld drie jaar (of nog korter) het
saldo volledig. De leden van de SGP-fractie vragen of de Minister dit ook als een
probleem ziet. Zij vragen om te onderzoeken wat ervoor nodig is om voor relatief kortstondige
emigratiegevallen het saldo bijvoorbeeld te «bevriezen». De leden van de SGP-fractie
vragen de Minister hierop in te gaan.

II. Reactie van de Minister