Verslag van een schriftelijk overleg : Verslag van een schriftelijk overleg over de Kabinetsreactie Duurzaam durven denken - Reflectie op de toekenning van middelen uit het Nationaal Groeifonds (Kamerstuk 30196-812)

33 009 Innovatiebeleid

Nr. 822 VERSLAG VAN EEN SCHRIFTELIJK OVERLEG

Vastgesteld 18 januari 2024

De vaste commissie voor Economische Zaken en Klimaat heeft een aantal vragen en opmerkingen
voorgelegd aan de Minister van Economische Zaken en Klimaat over de brief van 23 juni
2023 over de kabinetsreactie Duurzaam durven denken – Reflectie op de toekenning van
middelen uit het Nationaal Groeifonds (Kamerstuk 30 196, nr. 812).

De vragen en opmerkingen zijn op 15 september 2023 aan de Minister van Economische
Zaken en Klimaat voorgelegd. Bij brief van 17 januari 2024 zijn de vragen, mede namens
de Minister van Financiën, beantwoord.

De fungerend voorzitter van de commissie, Stoffer

Adjunct-griffier van de commissie, Van Tilburg

Vragen en opmerkingen vanuit de fracties en reactie van de Minister

1

De leden van de VVD-fractie hebben kennisgenomen van de kabinetsreactie Duurzaam durven
denken – Reflectie op de toekenning van middelen uit het Nationaal Groeifonds en hebben
daarover nog enkele vragen. De leden van de VVD-fractie onderschrijven de passage
dat «het Nationaal Groeifonds in de eerste plaats is gericht op versterking van het
duurzaam verdienvermogen.» Kan de Minister deze ambitie nader toelichten met oog op
de reflectie van de Raad voor de Toekomst (hierna: de Raad)?

Antwoord

Het Nationaal Groeifonds (NGF) is in 2020 opgericht met als doel om het duurzaam verdienvermogen
van Nederland te versterken. De doelstelling van het fonds is wettelijk vastgelegd
in de Tijdelijke wet Nationaal Groeifonds. Duurzaam verdienvermogen is gedefinieerd
als het bruto binnenlands product dat Nederland op de lange termijn op structurele
basis kan genereren, met oog voor een economische, sociale en milieuvriendelijke duurzame
toekomst voor de aarde en voor huidige en toekomstige generaties. Deze economische
groei komt ten goede aan maatschappelijke doelen en de brede welvaart. Het biedt namelijk
ruimte in de vorm van meer bestedingen en de mogelijkheid om te investeren in sociale
vooruitgang, een goede kwaliteit van de leefomgeving en maatregelen die klimaatverandering
tegengaan.

De Raad onderstreept in haar advies het belang van brede welvaart, en doet daarbij
een aantal aanbevelingen voor de uitvoering van het NGF. In reactie op het advies
van de Raad, heeft het kabinet aangegeven oog te hebben voor de aandachtspunten van
de Raad. Daarbij blijft de wettelijk vastgelegde doelstelling van het fonds (versterking
duurzaam verdienvermogen) centraal staan. Investeringen in duurzame economische groei
moeten worden bezien in een bredere context van kabinetsbeleid, waarbij het NGF één
van de instrumenten die bijdraagt aan de brede welvaart in Nederland. Tegelijkertijd
kan het aangenomen amendement Erkens c.s. waarbij 1.212 miljoen aan NGF-middelen ter
dekking is ingezet voor het verlengen van de verlaging van de brandstofaccijns effect
hebben op de mate waarin het fonds haar doelstelling behaald.

2

Kan de Minister vervolgens ook aangeven op welke manier zij verwacht deze ambitie
centraal te blijven stellen in het Nationaal Groeifonds?

Antwoord

Deze ambitie (versterken van het duurzaam verdien vermogen) is wettelijk vastgelegd.
Investeringsvoorstellen zullen daar ook de komende rondes primair op worden getoetst.

3

De leden van de VVD-fractie onderschrijven het belang dat het Nationaal Groeifonds
breed toegankelijk is, ook voor het midden- en kleinbedrijf (mkb). De Raad heeft aangegeven
dat het Nationaal Groeifonds tot op heden nog minder toegankelijk is voor het mkb.
Kan de Minister aangeven, naast de in de kabinetsreactie aangegeven mogelijkheden,
wat zij nog meer overweegt om het Nationaal Groeifonds toegankelijker te maken en
te houden voor het mkb?

Antwoord

In de kabinetsreactie is aangegeven dat er reeds specifieke aandacht wordt besteed
aan het mkb in de communicatie over het fonds. Aanvullend daarop is de aanvraagprocedure
voor de vierde ronde verbeterd, op basis van de ervaringen met de uitvoering van het
Nationaal Groeifonds tot nu toe.1 Deze wijzigingen helpen om het fonds toegankelijker te maken (ook voor het mkb).
Zie ook het antwoord op vraag 9 over de rol van het mkb in het Nationaal Groeifonds.

4

De leden van de D66-fractie hebben met interesse het rapport van de Raad over de toekenning
van middelen uit het Nationaal Groeifonds, en de daarbij horende kabinetsreactie gelezen.
Deze leden hebben nog enkele vragen en opmerkingen die zij graag aan de Minister voorleggen.
De leden van de D66-fractie nemen kennis van de disbalans die de Raad opmerkt tussen
de economische, sociale en ecologische dimensies in het beoordelingskader van projectvoorstellen.
De Raad stelt daarbij dat de maatschappelijke effecten sterker zouden moeten meewegen.
Kan de Minister verduidelijken wat er in de afgelopen actualisaties is verbeterd en
welke verdere aanpassingen zij nu overweegt?

Antwoord

Vanaf de derde indieningsronde van het Nationaal Groeifonds is de definitie van duurzaam
verdienvermogen wettelijk vastgelegd in de Tijdelijke wet Nationaal Groeifonds. Op
basis van deze definitie heeft de toetsing op maatschappelijke effecten een nadrukkelijkere
rol gekregen bij de beoordeling van voorstellen.

Zoals eerder in een brief aan uw Kamer is toegelicht2, worden indieners voor de beoordeling van de maatschappelijke effecten van voorstellen
gevraagd de belangrijkste positieve maatschappelijke effecten van het voorstel, te
benoemen en te onderbouwen. Daarnaast dienen zij de belangrijkste negatieve effecten
die het voorstel kan veroorzaken en de daarbij behorende mitigatieplannen, te benoemen
en te onderbouwen. Een groslijst van maatschappelijke effecten vormt daarbij voor
indieners het uitgangspunt.3 Deze groslijst is gebaseerd op de brede welvaartsindicatoren en het Missiegedreven
Topsectoren- en Innovatie Beleid (MTIB). Deze groslijst beslaat de terreinen a) milieu
en leefomgevingseffecten, b) gezondheidseffecten, c) veiligheidseffecten en d) sociale
effecten. Waar mogelijk en relevant dienen indieners ook te onderbouwen in hoeverre
de investeringsvoorstellen in lijn zijn met de missies zoals het kabinet deze heeft
vastgesteld in het Missiegedreven Topsectoren en Innovatiebeleid.

Naar aanleiding van het advies van de Raad, is de groslijst voor de vierde ronde uitgebreid
met de effecten «mentale gezondheid», «de bevordering van circulariteit» en de «preventie
van ziektes».

Een voorstel komt alleen in aanmerking voor bekostiging vanuit het Nationaal Groeifonds
als het saldo van de maatschappelijke baten en lasten positief is. Randvoorwaarde
is ook dat een voorstel niet strijdig mag zijn met kabinetsbeleid, bijvoorbeeld op
het gebied van natuur en klimaat.

5

Wordt er in de afwegingen die de adviescommissie Nationaal Groeifonds per investeringsvoorstel
getoetst of de economische, sociale en ecologische dimensies in balans zijn, of wordt
dit ook integraal tussen de verscheidene voorstellen getoetst?

Antwoord

Er wordt voor ieder voorstel afzonderlijk getoetst of het bijdraagt aan het duurzaam
verdienvermogen, en daarmee of de economische, sociale en ecologische dimensies in
balans zijn.

6

Op welke manier is het advies van de Raad meegenomen in de derde evaluatieronde?

De Raad voor de Toekomst heeft onder meer suggesties gedaan voor kansrijke thema’s
voor het Nationaal Groeifonds. De adviescommissie onderschrijft een groot deel van
de voorgestelde thema’s. Klimaat, veilige data infrastructuur, zorg en onderwijs zijn
al belangrijke thema’s, waarop meerdere, reeds lopende NGF-projecten zijn gericht.
Daarnaast zouden innovaties in relatie tot vergrijzing en de krappe arbeidsmarkt ook
zeker binnen het NGF passen.

Daarnaast heeft de adviescommissie in haar rapport4 over de derde beoordelingsronde verschillende aanbevelingen van de Raad al expliciet
onderschreven, zoals:

• De Raad noemt in haar rapport het belang van maatschappelijke effecten en benadrukt
het belang van een goede balans tussen de weging van economische en maatschappelijke
effecten. De adviescommissie onderschrijft het belang van de weging van maatschappelijke
effecten en het belang van de brede welvaart (zie p. 55, 60);

• De adviescommissie onderschrijft het belang van circulaire voedselketens en benoemt
dit als kans voor het NGF (zie p. 46);

• Ook onderschrijft de adviescommissie het belang van valorisatie van kennis die wordt
gegenereerd met groeifondsvoorstellen (zie p. 57);

• De Raad noemt dat het van belang is om de duurzaamheidsaspecten van digitalisering
in het oog te houden. De commissie onderschrijft dit en heeft dit gesignaleerd in
haar adviesrapport (p. 36).

Verder heeft de Raad voorstellen gedaan voor het analysekader bij volgende beoordelingsrondes.
Voor de 4e ronde zijn de volgende punten uit het advies van de Raad meegenomen:

• In het indieningsformulier voor de 4e ronde is de suggestie van de Raad overgenomen om direct de Technology Readiness Levels
van innovaties uit te vragen;

• De uitvraag van de alternatieve (beleids)oplossingen die het consortium al verkend
heeft en waarom deze niet werken is explicieter opgenomen in het indieningsformulier;

• De effecten «mentale gezondheid», «de bevordering van circulariteit» en de «preventie
van ziektes» zijn opgenomen in de groslijst maatschappelijke effecten.

7

De leden van de D66-fractie lezen dat de Raad de investeringen van het Nationaal Groeifonds
niet voldoende vindt passen binnen de lange termijnvisie van het kabinet op de economie
en de samenleving. Op welke manier is de Raad eerder meegenomen in het opstellen van
de lange termijnvisie en groeiversie van de Minister?

Antwoord

De Raad is specifiek opgericht om het kabinet te adviseren over het Nationaal Groeifonds.5 De Raad heeft daarbij geen formele rol in de lange termijnvisie en groeivisie van
de Minister. Wel is een aantal jongerenorganisaties betrokken als stakeholder bij
het Perspectief op de Economie6, waaronder MVO Nederland, de Jonge Klimaatbeweging, de Klimaatambassadeur van de
Toekomst, Haagse jongerenambassadeurs en Stichting plattelandsjongeren.

8

Heeft de Raad ook input kunnen geven op het Missiegedreven Innovatiebeleid (MIB),
de Nationale Technologiestrategie (NTS) en het groeimarkten onderzoek? Zo nee, waarom
is de Raad niet meegenomen in het opstellen van deze stukken?

Antwoord

De Raad heeft geen directe input geleverd op de doorontwikkeling van het Missiegedreven
Innovatiebeleid, de Nationale Technologiestrategie en de groeimarktenanalyse. De Raad
is immers specifiek opgericht om het kabinet te adviseren over het Nationaal Groeifonds.

9

De leden van de D66-fractie nemen kennis van de opvatting van de Raad dat het Nationaal
Groeifonds minder toegankelijk is voor het mkb. Deze leden hechten aan brede toegang
tot het Nationaal Groeifonds door verschillende doelgroepen.

Kan de Minister toelichten hoe het mkb in de derde ronde is bereikt? Op welke manier
wil de Minister de kracht die het mkb binnen diverse Groeifondsprojecten kan hebben
verder benutten in bestaande doorlopende projecten?

Antwoord

Het Nationaal Groeifonds is bedoeld voor voorstellen die het verschil gaan maken voor
de toekomst van Nederland. Dat vraagt om forse investeringen. Daarom komen alleen
voorstellen die minimaal € 30 miljoen aan subsidie nodig hebben in aanmerking. Het
is daarbij de kracht van het Nationaal Groeifonds dat verschillende publieke en private
partijen in nieuwe verbanden samenwerken (consortia). Zo ontstaan innovatieve coalities
van start- en scale-ups, kennis- en onderwijsinstellingen, het grootbedrijf én het
mkb. Binnen de consortia kan de creativiteit en de innovatiekracht van het mkb worden
benut. Zoals aangegeven in reactie op vraag 3, besteed ik in de communicatie over
het fonds extra aandacht aan het mkb.

Bij de uitvoering van de reeds lopende voorstellen speelt het mkb een belangrijke
rol. Bijvoorbeeld bij het voorstel ReGeNL (regeneratieve landbouw), dat draait het om de overgang van het huidige landbouwsysteem
naar een regeneratief landbouwsysteem. Hierbij worden landbouwbedrijven (veelal mkb)
bijgestaan om deze transitie te maken. Het mkb is bijvoorbeeld ook sterk vertegenwoordigd
in het project Maritiem Masterplan: in alle programmalijnen van het plan is sprake van een aanzienlijke participatie
van het mkb (40–60% van het totale aantal voorziene partners). Deze partijen zijn
bijvoorbeeld actief in de ontwerp -en ontwikkelingsfase van schepen zoals ingenieursbureaus,
of het betreft bijvoorbeeld leveranciers van componenten of scheepswerven die gespecialiseerd
zijn in one-of-a-kind schepen.

Daarnaast worden verschillende voorstellen uitgevoerd door middel van open calls en
subsidieregelingen. Deze staan ook open voor nieuwkomers en het innovatief mkb. Voorbeelden
waarbij dit van toepassingen is, zijn de projecten Groeiplan Watertechnologie7 en GroenvermogenNL8.

10

De leden van de D66-fractie achten de drie punten die de Raad noemt die van aandacht
moeten zijn bij het bepalen van prioriteiten in een volgende investeringsronde als
zeer belangrijk. Deze leden zien dat veel innovaties geremd worden door beperkingen
op deze drie thema’s, specifiek arbeidsmarktkrapte voor transities en technische oplossingen.
Kan de Minister verduidelijken hoe deze drie thema’s en specifiek het thema arbeidskrapte
door de adviescommissie Nationaal Groeifonds worden meegenomen?

Antwoord

De Raad noemt de volgende drie thema’s: het gedragsaspect in relatie tot systeemtransities,
arbeidsmarktkrapte en het belang van het innemen van een moreel standpunt voor technische
oplossingen.

Gedragsverandering en maatschappelijk draagvlak kan essentieel zijn voor het vaststellen
van de bijdrage aan het duurzaam verdienvermogen. De mate waarin dit van toepassing
is verschilt per voorstel. De adviescommissie kijkt altijd naar de uitvoerbaarheid
en haalbaarheid van een voorstel. Denk bijvoorbeeld aan de eiwittransitie waar voorstellen
voor zijn ingediend: hoe zet het consortium de oplossingen ook daadwerkelijk in de
markt?

Met het oog op de krapte op de Nederlandse arbeidsmarkt, zijn indieners van voorstellen
vanaf de derde ronde van het NGF gevraagd om expliciet aandacht te besteden aan de
beschikbaarheid van arbeidskrachten t.b.v. de uitvoering van hun voorstel. Hier is
vervolgens door de adviescommissie op getoetst. De adviescommissie benoemt dit punt
in het adviesrapport van de derde beoordelingsronde ook als belangrijke randvoorwaarde
voor het succes van projecten (paragraaf 4.3.2 van het rapport).

Verder is het de taak van de adviescommissie om de voorstellen te beoordelen in lijn
met de visie van het kabinet en het daarbij behorende beleid en wet- en regelgeving.
Een onderdeel van de maatschappelijke effecten analyse is om te beoordelen in hoeverre
voorstellen ethisch (on)wenselijk gevolgen kunnen hebben, zoals bijvoorbeeld op het
vlak van Artificial Intelligence, en hoe deze kunnen worden gemitigeerd.

11

De leden van de D66-fractie nemen tenslotte kennis van het afwijken van de generatietoets
die wordt toegepast bij het Nationaal Groeifonds, van degene opgesteld door het Sociaal-Economische
Raad (SER) Jongerenplatform. Deze leden hechten er waarde aan dat de Raad betrokken
wordt bij de evaluatie, zoals de Minister in haar brief toegezegd. Graag worden deze
leden op de hoogte gehouden van voortgang hierop waarbij verder wordt verduidelijkt
hoe de Minister aan de slag gaat met adviezen van de Raad. Deze leden vinden het van
belang dat jongeren betrokken worden bij deze belangrijke besluitvorming die veelal
over hun toekomst gaat.

Antwoord

Investeringsvoorstellen worden getoetst door middel van een generatietoets op de impact
op de langere termijn (20–30 jaar). De generatietoets is middels een pilot in aangepaste
vorm geïmplementeerd in de derde ronde van het Nationaal Groeifonds. Ook in de vierde
ronde zal deze aangepaste versie worden gebruikt. Het SER Jongerenplatform zal de
aankomende tijd de generatietoets, in samenwerking met het Ministerie van Binnenlandse
Zaken, gaan door ontwikkelen. Daarbij streeft het SER Jongerenplatform naar een uniforme
benadering van de generatietoets.

12

De leden van PvdA- en GroenLinks-fracties hebben kennisgenomen van het rapport Duurzaam
Durven Denken van de Raad voor de Toekomst naar aanleiding van de motie van de leden
Klaver en Segers (Kamerstuk 35 570, nr. 13). Deze leden maken zich zorgen over de waarborging van de noden van komende generaties
bij bijvoorbeeld het behalen van de klimaatdoelen of het omgaan met de vergrijzing.
De uitdagingen van vandaag vragen om oplossingen voor de langere termijn. Deze leden
vinden het belangrijk om binnen de criteria van het Nationaal Groeifonds te waarborgen
dat generatie-Y kan profiteren van de huidige investeringen. Met oog op de vierde
indieningsronde vinden zij het eveneens van belang dat de adviezen van de Raad worden
geïmplementeerd. De leden van PvdA- en GroenLinks-fracties betreuren dat de adviezen
van de Raad niet structureel zijn opgenomen in de criteria van het Nationaal Groeifonds.
Zoals de Minister ook erkent, geeft de Raad aan dat de maatschappelijke effecten niet
sterk genoeg worden meegenomen. Eerder gaf de Minister aan dat het aan de adviescommissie
is om invulling te geven aan de beoordeling van het maatschappelijk belang (Kamerstuk
35 976, nr. 29). Komt de Minister hiermee terug op zijn opvatting dat brede welvaart moet worden
meegenomen als absolute randvoorwaarde?

Antwoord

Het Nationaal Groeifonds is bedoeld om het duurzaam verdienvermogen te bevorderen,
wat ook ten goede komt aan welvaart in brede zin. Duurzaam verdienvermogen is gedefinieerd
als het bruto binnenlands product dat Nederland op de lange termijn op structurele
basis kan genereren, met oog voor een economische, sociale en milieuvriendelijke duurzame
toekomst voor de aarde en voor huidige en toekomstige generaties.

De adviescommissie toetst op basis van deze definitie zowel op de economische als
de maatschappelijke impact van voorstellen. Zie ook het antwoord op vraag 4. Daarbij
zal, naar aanleiding van het advies van de Raad, een aantal wijzigingen worden doorgevoerd.
Zie daarvoor het antwoord op vraag 6. Ik ben van mening dat maatschappelijke effecten
op deze wijze worden meegewogen.

13

Kan de Minister aangeven in welke van de vier criteria van de adviescommissie het
advies van de Raad om «brede welvaart als essentiële voorwaarde» op te nemen is gewaarborgd?

Antwoord

Dit is gewaarborgd doordat de adviescommissie, op basis van de criteria in het analysekader,
voorstellen toetst aan de doelstelling van het fonds: het versterken van het duurzaam
verdienvermogen. Duurzaam verdienvermogen is gedefinieerd als het bruto binnenlands
product dat Nederland op de lange termijn op structurele basis kan genereren, met
oog voor een economische, sociale en milieuvriendelijke duurzame toekomst voor de
aarde en voor huidige en toekomstige generaties. Zie ook het antwoord op vraag 1.

14

Kan de Minister aangeven op welke punten en op welk(e) moment(en) de brede welvaartsoverweging
is geïmplementeerd bij de actualisering? Is de Minister van mening dat verdere aanscherping
noodzakelijk is?

Antwoord

Voorstellen worden zowel op economische als maatschappelijke impact getoetst. De wijze
waarop het advies van de Raad is geïmplementeerd, is toegelicht in reactie op vraag 6.
Naar aanleiding van het advies van de Raad, is onder andere de groslijst maatschappelijke
effecten (die de adviescommissie gebruikt bij de beoordeling van investeringsvoorstellen)
uitgebreid.

15

In het analysekader van de adviescommissie adviseert de Raad om meer het accent te
leggen op maatschappelijke effecten. De Minister geeft aan dit advies mee te nemen
naar de vierde ronde die opent in het najaar van 2024, waarbij de adviescommissie
het analysekader monitort. De leden van de PvdA- en GroenLinks-fracties verbazen zich
over de grote mate van verantwoordelijkheid bij de adviescommissie en het gebrek aan
sturing vanuit de Minister. Is de Minister van mening dat de maatschappelijke effecten
voldoende zijn geïmplementeerd binnen het analysekader?

Antwoord

Het kabinet heeft de definitie van duurzaam verdienvermogen wettelijk vastgelegd.
Op basis van deze definitie moeten voorstellen worden getoetst op economische en maatschappelijke
effecten. Daarnaast is wettelijk bepaald dat ieder gehonoreerd projectvoorstel tenminste
een positief maatschappelijke kosten-baten saldo dient te hebben, en niet strijdig
mag zijn met kabinetsbeleid (bijvoorbeeld op het gebied van klimaat of duurzaamheid).

De operationalisering van de definitie van «duurzaam verdienvermogen» in een toetsingskader
is aan de adviescommissie. Ik ben van mening dat de adviescommissie daarbij voldoende
aandacht besteedt aan maatschappelijke effecten.

16

Kan de Minister aangeven op basis van welke criteria het analysekader wordt geëvalueerd?
Is de overname van het advies van de Raad de implementatie van de maatschappelijke
effecten in het analysekader afhankelijk van deze evaluatie?

Antwoord

Het analysekader is door de adviescommissie geëvalueerd door ervaringen bij zowel
interne als externe stakeholders op te halen, zoals de indienende veldpartijen en
departementen. Ook de input van de Raad in het rapport Duurzaam Durven Denken is hierbij
betrokken. In het antwoord op vraag 4 is aangegeven welke actualisaties hebben plaatsgevonden.

17

De leden van de PvdA- en GroenLinks-fracties zijn van mening dat de aangedragen respons
op de toegankelijkheid van het Nationaal Groeifonds niet voldoende is. De Raad geeft
aan dat het Nationaal Groeifonds niet toegankelijk genoeg is voor het mkb. Erkent
de Minister dat, ondanks dat er enkele mkb’ers zijn betrokken door middel van consortia,
het van belang is om meer aandacht te hebben voor het stimuleren van startups en scale-ups?
De Minister geeft aan dit communicatief te willen oplossen en contact op te nemen
met consortia. Is de Minister het met deze leden eens dat een proactievere houding
van de Minister nodig is om het Nationaal Groeifonds toegankelijker te maken?

Antwoord

Het communiceren over het fonds richting de doelgroep vergt constante aandacht. Zoals
beschreven in mijn antwoorden op vraag 3 en 9, hecht ik grote waarde aan de toegankelijkheid
van het mkb en zet ik daar extra op in. Ook de adviescommissie besteedt in haar communicatie
extra aandacht aan het mkb.

18

Kan de Minister toelichten wat voor communicatie met mkb’s en/of consortia er hebben
plaatsgevonden en wat voor communicatie er zal plaatsvinden in de toekomst? Kan de
Minister de toegankelijkheid op andere wijzen effectiever vergroten?

Antwoord

Alle uitnodigingen voor de informatiebijeenkomsten worden via social media en sinds
deze zomer via de nieuwsbrief van het Nationaal Groeifonds gedeeld. Een ieder die
het Nationaal Groeifonds volgt op de website van het Nationaal Groeifonds of de website
van RVO, X (Twitter) en/of LinkedIn kan zich desgewenst inschrijven. Voor de subsidieroute
worden voorlichtingsbijeenkomsten (on/offline) georganiseerd waar geïnteresseerden
zich voor kunnen opgeven. Uitnodigingen daarvoor zijn breed via social media, nieuwsbrief,
website gedeeld en daarnaast ook gedeeld door RVO, diverse ministeries, Regionale
ontwikkelingsmaatschappijen (ROM’s), brancheorganisaties en topsectoren. Via deze
manieren wordt ingezet op het bereiken van een zo breed mogelijke doelgroep.

Het inzetten op proactieve communicatie zie ik als een goede manier om de toegankelijkheid
voor het mkb effectief te vergroten. Zoals aangegeven in reactie op vraag 3, is daarnaast
de aanvraagprocedure vanaf de vierde ronde verbeterd om de toegankelijkheid van het
fonds te vergroten.

19

De leden van de PvdA- en GroenLinks-fracties merken op dat de Minister aangeeft te
hebben gekozen voor een versimpelde versie van de generatietoets zoals geadviseerd
door de Raad om de toepasbaarheid te verbeteren. Deze leden maken zich zorgen over
wijzigende prioriteiten als essentiële delen uit de generatietoets worden weggehaald,
aangepast of versimpeld. Kan de Minister toelichten op welke wijze de generatietoets
wordt versimpeld? Welke punten van de generatietoets zoals opgesteld door het SER
Jongerenplatform zijn volgens de Minister niet toepasbaar?

Antwoord

Investeringsvoorstellen worden onder andere door middel van een generatietoets getoetst
op de impact op de langere termijn (20–30 jaar). Aangezien het eerder niet uitvoerbaar
bleek om de volledige versie van de generatietoets te implementeren in verband met
administratieve lasten voor indieners, is verkend hoe de generatietoets wel kon worden
toegepast binnen het NGF.9

De vereenvoudiging ziet toe op hoeveelheid informatie wordt uitgevraagd aan de indieners
van een voorstel. Concreet zijn dit: het minder uitvragen van effecten op verschillende
leeftijdsgroepen (3 in plaats van 5), tijdsmomenten (1 in plaats van 3) en minder
toepasbare thema’s (te weten woningmarkt, democratie, participatie & arbeidsmarkt
en – indien relevant- gezondheid).

Zie ook het antwoord op vraag 11, waar wordt ingegaan op de doorontwikkeling van de
generatietoets door het SER Jongerenplatform.

20

De leden van ChristenUnie-fractie hebben met interesse kennisgenomen van de kabinetsreactie
op het advies «Duurzaam durven denken» van de Raad voor de Toekomst. Deze leden hebben
op een aantal punten nog behoefte aan een nadere toelichting van de Minister. De leden
van de ChristenUnie-fractie danken allereerst de Raad voor hun uitvoerig advies. Deze
leden lezen veel herkenbare zaken in haar advies terug. Zij op dat de Minister weliswaar
het belang om economisch, ecologisch en sociaal welzijn in evenwicht te brengen onderschrijft,
maar toch aangeeft dat het Nationaal Groeifonds «in de eerste plaats gericht [blijft]
op versterking van het duurzaam verdienvermogen.» Is de Minister het met deze leden
eens dat beide uitgangspunten niet met elkaar in tegenspraak moeten zijn? Vindt de
Minister het te verantwoorden dat mogelijke economische groei ten gevolge van het
Nationaal Groeifonds ten koste zou gaan van ecologische en sociale condities? Zou
economische groei niet gericht moeten zijn op het versterken van de ecologische en
sociale condities?

Antwoord

Ik ben het eens met deze leden dat beide uitgangspunten niet met elkaar in tegenspraak
zouden moeten zijn. De economie van de toekomst is duurzaam, innovatief, weerbaar
in een sterk Europa en een economie waarvan de samenleving in den brede profiteert.
Het Nationaal Groeifonds past binnen deze visie. Duurzaam verdienvermogen is immers
gedefinieerd als het bruto binnenlands product dat Nederland op de lange termijn op
structurele basis kan genereren, met oog voor een economische, sociale en milieuvriendelijke
duurzame toekomst voor de aarde en voor huidige en toekomstige generaties.

21

De leden van de ChristenUnie-fractie lezen dat de Raad ervoor pleit om het analysekader
meer te richten op mogelijke positieve effecten. De Raad doet zeer concrete suggesties
voor het aanscherpen van het analysekader. Deze leden lezen dat de adviescommissie
deze meeneemt in haar evaluatie en naar de vierde ronde. Wil de Minister toezeggen
dat adviescommissie in haar evaluatie of op andere wijze expliciet reflecteert op
deze suggesties en toelicht waarom ze de suggesties niet overneemt, mocht dat het
geval zijn?

Antwoord

De adviescommissie heeft bij de publicatie van het adviesrapport derde ronde beschreven
welke suggesties zij onderschrijft.10 De aanpassingen in het analysekader en de bijbehorende documenten zijn omschreven
in het antwoord op vraag 6.

22

De leden van de ChristenUnie-fractie lezen in de brief van de Minister geen expliciete
reactie op het idee van de Raad om een schaalbare basis en structuur (m.a.w. kaders
en richtlijnen) neer te zetten voor de komende investeringsrondes die over specifieke
thema’s heen gaat. Deze leden vragen of de Minister bereid is hier aandacht aan te
besteden.

Antwoord

Indien een voorstel het duurzaam verdienvermogen kan vergroten, heeft het een kans
om middelen te krijgen. Het doel van het Nationaal Groeifonds is daarbij niet om investeringen
te sturen middels kaders en richtlijnen. De adviescommissie werkt wel met thema’s
om onderverdeling te brengen in het portfolio van investeringen, zoals gezondheid
en zorg, klimaat en duurzame ontwikkeling en onderwijs.

23

De leden van de BBB-fractie hebben kennisgenomen van de brief van de Minister betreffende
de kabinetsreactie en hebben nog enkele vragen. In de brief staat: «»het Nationaal
Groeifonds op basis van een eigen analysekader en kijkt daarbij breder dan enkel verdienvermogen.
Naast een toets op economisch verdienvermogen, wordt bij projectvoorstellen voor het
Nationaal Groeifonds getoetst of de maatschappelijke baten groter zijn dan de kosten.»»
Het is goed dat het Nationaal Groeifonds kijkt naar maatschappelijke baten, maar deze
leden zijn hier benieuwd naar. Hoe wordt er getoetst of de maatschappelijke baten
groter zijn dat de kosten en hoe worden maatschappelijke baten gedefinieerd? Wordt
de sociale impact ook meegenomen?

Antwoord

Om de maatschappelijke effecten van voorstellen te kunnen beoordelen, dienen veldpartijen
en departementen bij hun aanvraag de belangrijkste positieve maatschappelijke effecten
die het voorstel heeft, te benoemen en te onderbouwen. Daarnaast dienen zij de belangrijkste
negatieve effecten die het voorstel kan veroorzaken, te benoemen en te onderbouwen
welke maatregelen er worden getroffen om die negatieve effecten zoveel mogelijk te
mitigeren. Waar mogelijk en relevant dienen indieners ook te onderbouwen in hoeverre
de investeringsvoorstellen in lijn zijn met de missies zoals het kabinet deze heeft
vastgesteld in het Missiegedreven Topsectoren en Innovatiebeleid. Voor het definiëren
van maatschappelijke baten wordt de groslijst maatschappelijke effecten gehanteerd.
Deze groslijst beslaat de terreinen a) milieu en leefomgevingseffecten, b) gezondheidseffecten,
c) veiligheidseffecten en d) sociale effecten. Sociale impact maakt dus onderdeel
uit van de maatschappelijke effecten.

Hiernaast wordt indieners in het indieningsformulier gevraagd de impact van het voorstel
op het duurzaam verdienvermogen te onderbouwen, onder meer aan de hand van de Theory
of Change. Vervolgens beoordeelt de adviescommissie tezamen met experts of de aangeleverde
informatie correct en volledig is en of dit dus leidt tot een positief saldo van maatschappelijke
kosten en baten.