Inbreng verslag schriftelijk overleg : Inbreng verslag van een schriftelijk overleg over het verslag van de Raad Buitenlandse Zaken van 23 januari 2023 (Kamerstuk 21501-02-2602) en de geannoteerde agenda voor de Raad Buitenlandse Zaken van 20 februari 2023

Binnen de vaste commissie voor Buitenlandse Zaken hebben de onderstaande fracties
de behoefte vragen en opmerkingen voor te leggen aan de Minister van Buitenlandse
Zaken over het Verslag van de Raad Buitenlandse Zaken van 23 januari 2023 (Kamerstuk
21 501-02, nr. 2602) en de Geannoteerde agenda voor de Raad Buitenlandse Zaken van 20 februari 2023 (Kamerstuk
21 501-02, nr. 2605).

De voorzitter van de commissie,

Rudmer Heerema

De adjunct-griffier van de commissie,

Blom

Inhoudsopgave

I Vragen en opmerkingen vanuit de fracties

Vragen en opmerkingen van de leden van de VVD-fractie

Vragen en opmerkingen van de leden van de D66-fractie

Vragen en opmerkingen van de leden van de PVV-fractie

Vragen en opmerkingen van de leden van de CDA-fractie

Vragen en opmerkingen van de leden van de SP-fractie

Vragen en opmerkingen van de leden van de PvdA- en GroenLinks-fractie

Vragen en opmerkingen van de leden van de ChristenUnie-fractie

Vragen en opmerkingen van de leden van de DENK-fractie

Vragen en opmerkingen van het lid van de BBB-fractie

II Antwoord / Reactie van de Minister

III Volledige agenda

I Vragen en opmerkingen vanuit de fracties

Vragen en opmerkingen van de leden van de VVD-fractie

De leden van de VVD-fractie hebben met interesse kennisgenomen van de geannoteerde
agenda van de Raad Buitenlandse Zaken (RBZ) van 20 februari 2023. Zij hebben hierover
nog de volgende vragen en opmerkingen.

Rusland

De leden van de VVD-fractie maken zich zorgen om de voortdurende Russische agressie
tegen Oekraïne, zeker nu Rusland een voorjaarsoffensief lijkt te hebben ingezet. Het
is essentieel dat Nederland, met een brede coalitie van landen, Oekraïne blijft steunen.
Deze leden zijn dan ook verheugd met de toegezegde tanks om Oekraïne verder te steunen.
Op dit moment vraagt Oekraïne om langeafstandsraketten en gevechtsvliegtuigen. Deze
leden zijn van mening dat Nederland bereid moet zijn om F16’s te leveren, mits in
een brede coalitie van andere NAVO-landen. Deelt de Minister deze mening?

President Zelensky heeft afgelopen week in Brussel opnieuw duidelijk gemaakt dat Oekraïne
zo snel mogelijk lid wil worden van de Europese Unie. De leden van de VVD-fractie
zijn van mening dat Oekraïne geen lid kan worden van de Europese Unie (EU) zolang
het land nog in oorlog is en niet aan de voorwaarden voor toetreding voldoet. Deelt
de Minister deze mening? Is de Minister bereid dit ook uit te dragen (eventueel met
gelijkgezinde landen) om op deze manier aan verwachtingenmanagement te doen?

De leden van de VVD-fractie maken zich zorgen om de ontwijking van sancties richting
Rusland die nog steeds op grote schaal plaatsvinden. Is de Minister bereid zich hier
bij de Raad nogmaals over uit te spreken? Op dit moment speelt ook de discussie om
de leden van de Wagner Group op de EU terrorismelijst te plaatsen. Hierover is ook
een motie aangenomen bij het debat over de EU-top (Kamerstuk 21 501-20, nr. 1908). Kan de Minister de stand van zaken rondom deze discussie met de Kamer delen? Is
hij ook bereid zich bij deze Raad in te zetten voor het zo snel mogelijk op de terrorismelijst
zetten van de Wagner Group?

De leden van de VVD-fractie hebben ook vernomen dat de Moldavische president zorgen
heeft geuit over een mogelijke Russische aanval op haar land. Kan de Minister de huidige
stand van zaken omtrent deze ontwikkeling toelichten? Zijn er concrete aanwijzingen
die duiden op een verbreding van de Russische agressie richting andere landen en hulpvragen
vanuit die landen?

Afghanistan

De leden van de VVD-fractie zijn bezorgd om de ernstige economische, financiële en
humanitaire crisis in Afghanistan. Verbetering lijkt in de komende maanden onwaarschijnlijk
en de Taliban legt de (vrouwelijke) bevolking steeds strengere regels op. Nederland
is ook direct gebaat bij een stabiel Afghanistan, om het voorkomen van een broeinest
voor terrorisme en het voorkomen van grote migratiestromen richting Europa. Het is
daarom van groot belang dat Nederland zich internationaal expliciet blijft inzetten
tegen erkenning van de Taliban als regering. Is de Minister bereid dit punt te maken
tijdens de Raad Buitenlandse Zaken?

De leden van de VVD-fractie steunen de inzet van de Minister als het gaat om het met
klem veroordelen van de beslissing om meisjes en vrouwen te verbieden te studeren
of voor non-gouvernementele organisaties (ngo’s) te werken. De Taliban moet zo scherp
mogelijk veroordeeld worden. Wil de Minister zich hier in EU-verband voor inzetten?
Daarnaast vragen deze leden zich af wat er op dit moment (Europa-breed) gedaan wordt
om grote migratiestromen vanuit Afghanistan richting Europa te voorkomen.

Iran

De leden van de VVD-fractie delen de mening dat de intensiteit van de protesten in
Iran lijkt te zijn afgenomen, maar maken zich onverminderd zorgen om de ernstige mensenrechtenschendingen
die nog steeds plaatsvinden. Deze leden zijn van mening dat de leden van het Iraanse
Islamitische Revolutionaire Gardekorps zo snel mogelijk op de EU-terroristenlijst
moet komen. Deelt de Minister deze mening en is hij bereid zich hiervoor in te zetten?
Deze leden lezen dat dat er nieuwe, gerichte sancties worden voorbereid. Zij vragen
de Minister zich in te zetten voor zo breed en gericht mogelijke sancties. Kan de
Minister ook reflecteren op de (Europese) voortgang op sanctiehandhaving voor sancties
richting Iran?

Tot slot willen de VVD-fractieleden vragen naar de voortgang van de bescherming van
de Iraanse diaspora in Nederland. Deze leden zijn van mening dat het volstrekt onacceptabel
is dat Teheran in staat is in Nederland te intimideren. De Minister heeft eerder toegezegd
te werken aan het voorkomen hiervan. Kan de Minister toelichten wat de voortgang hiervan
is?

Vragen en opmerkingen van de leden van de D66-fractie

De leden van de D66-fractie hebben met interesse kennisgenomen van de geagendeerde
stukken en hebben daar nog enkele vragen over.

China

De leden van de D66-fractie zijn ontstemd over het bericht dat de Gouverneur van de
Chinese provincie Oost-Turkestan van plan is een bezoek te brengen aan Brussel. In
de provincie waar deze gouverneur verantwoordelijk voor is, wordt genocide gepleegd
op de Oeigoerse bevolking. Wat deze leden betreft is deze Chinese functionaris niet
welkom in de Europese Unie. Wat is het doel van het bezoek van de Gouverneur? Is de
Minister bereid te pleiten bij de Hoge Vertegenwoordiger dat deze gesprekken geen
doorgang vinden? Indien deze gesprekken toch doorgang vinden, kan de Minister dan
oproepen tot de vrijlating van alle willekeurig gedetineerden? Is de Minister bereid
te onderzoeken of deze persoon in aanmerking komt voor Europese Magnitsky listing?

Oekraïne

De leden van de D66-fractie hebben enkele vragen over de misdaad van agressie in relatie
tot Oekraïne. Hoe staat het met de reactie van het ministerie op de aangehouden motie-Sjoerdsma
(21 501-02, nr. 2588)? Daarnaast lezen deze leden dat het International Centre for the Prosecution of
the Crime of Aggression wordt opgericht in Den Haag. Het is essentieel dat bij deze
grootschalige oorlog de internationale capaciteit om gerechtigheid mogelijk te maken
wordt opgeschaald. Een aantal vragen over dit centrum: Wat is de verhouding tussen
de initiatieven die worden ontplooid in het «International Centre for the Prosecution
of the Crime of Aggression (IPCA) en het Internationaal Strafhof (ICC)? Is Nederland
aangehaakt bij de gesprekken over het IPCA? In het verlengde van gerechtigheid hebben
deze leden een vraag over de recente forensische onderzoeksmissie van de Koninklijke
Marechaussee in Oekraïne. Een pioniersmissie die wat deze leden betreft als voorbeeld
kan dienen voor een structurele forensische capaciteit bij het Internationaal Strafhof.
Kan de Minister in de Raad bepleiten dat Europese lidstaten permanent forensische
capaciteit aanbieden bij het Internationaal Strafhof, die niet alleen voor Oekraïne
kan worden ingezet maar ook voor andere conflicten?

Afghanistan

De leden van de D66-fractie maken zich grote zorgen over de wegzakkende aandacht voor
de Afghaanse bevolking, en daarbij met name voor de vrouwen en kinderen die alle rechten
tot participatie in de samenleving wordt ontzegd. Kan de Minister een update geven
over het talibanbeleid dat ngo’s geen vrouwen meer aan het werk mogen hebben en de
reactie vanuit het maatschappelijk middenveld hierop? Klopt het dat vrouwenrechtenactivisten
moeite hebben het land te verlaten? Is de Minister bereid door het vuur te gaan voor
de veiligheid van deze vrouwen? De Minister schetst de relatie met de taliban als
een dilemma, deze leden vragen wat het Nederlandse standpunt is nu de taliban vrouwen
heeft verboden bij ngo’s te werken.

De leden van de D66-fractie benadrukken dat erkenning van de taliban geen optie is,
maar dat pragmatisch contact en afspraken een randvoorwaarde zijn om iets voor de
Afghaanse bevolking te kunnen betekenen. Kan de Minister ingaan op de contacten met
de taliban? Zo ja, wordt daar progressie geboekt?

De leden van de D66-fractie willen daarnaast aandacht vragen voor vrouwelijke journalisten
in de Afghaanse media. Deze vrouwen worden vaak slachtoffer van intimidatie en geweld,
wat vaak leidt tot zelfcensuur. Wat wordt er vanuit de Europese Unie gedaan om de
vrijheid van media en persveiligheid te verbeteren in Afghanistan? Op welke manier
worden organisaties verantwoordelijk voor onafhankelijke informatievoorziening gesteund?
Is het kabinet bereid te overleggen met het Duitse Ministerie van Buitenlandse Zaken,
dat volgens berichtgeving 40 radiostations ondersteunt, om te kijken of Nederland
vergelijkbare projecten kan starten? Kan de Minister daarnaast pleiten om persvrijheid
en onafhankelijke journalistiek in Afghanistan op te laten nemen in de Raadsconclusies?
Tot slot op dit punt vragen deze leden zich af of noodfondsen voor humanitaire hulp
aan Afghanistan daadwerkelijk geoormerkt zijn voor Afghanistan of dat er kans is dat
donaties worden gebruikt in andere noodsituaties.

Iran

De leden van de D66-fractie willen ook aandacht vragen voor de situatie van de Iraanse
bevolking. Kan de Minister een update geven van de situatie op de grond, de voortgaande
protesten en de onterechte arrestaties en executies die plaatsvinden? Is de Minister
bereid de Revolutionaire Garde op de Europese Magnitsky lijst te zetten als plaatsing
op terreurlijst onmogelijk blijft? Hoe vordert de uitvoering van motie Sjoerdsma (21 501-02, nr. 2587) om illegitieme Iraanse functionarissen en spionnen gelieerd aan de Revolutionaire
Garde of het Iraanse regime Nederland uit te zetten?

Vragen en opmerkingen van de leden van de PVV-fractie

De leden van de PVV-fractie hebben kennisgenomen van de geannoteerde agenda voor de
Raad Buitenlandse Zaken van 20 februari 2023. Zij hebben hierover nog de volgende
vragen.

Israël

Twee kinderen van zes en acht jaar oud kwamen vrijdag om het leven in Israël, bij
een terreuraanslag gepleegd door een laffe Palestijnse terrorist, die met zijn auto
bewust op de jongens en andere slachtoffers inreed bij een bushalte. De leden van
de PVV-fractie willen in dit schriftelijk overleg eerst even stilstaan bij deze vreselijke
terreurdaad. Het bewijst maar weer dat de Israël- en Jodenhaat bij veel Palestijnen
diep zit, heel diep. En dat de tweestatenoplossing daardoor een utopie is, én blijft.

Daarom vinden de leden van de PVV-fractie het ook zo wanstaltig dat de Minister en
zijn EU-collega’s de Palestijnse Autoriteit blijven paaien. Zelfs met een lunch zoals
onlangs, en het vooruitzicht op een EU-associatieakkoord. In het verslag van de vorige
Raad werd er weer aan gerefereerd. Stop met het paaien van de Palestijnse Autoriteit,
is de boodschap van deze leden! Ook is de vraag gerechtvaardigd of het juridisch wel
in de haak is om een akkoord te sluiten met een autoriteit die terroristen smartengeld
betaalt onder het mom van een «pay to slay» programma. Deze leden ontvangen hierop
graag een antwoord van de Minister.

Ook willen de leden van de PVV-fractie de Minister vragen tijdens de volgende Raad
stil te staan bij de slachtoffers van deze zieke terreurdaad die zich in Jeruzalem
afspeelde. Is hij bereid dat te doen?

Oekraïne: sancties

De leden van de PVV-fractie constateren dat er weer gepraat gaat worden over een nieuw
sanctiepakket voor Rusland. Het tiende alweer! Blijkbaar hebben de vorige negen pakketten
niet – of niet voldoende – gewerkt. Dat vertellen de cijfers ook. In plaats van een
flinke krimp wordt voor Rusland weer economische groei voorspeld. Dit jaar nog een
mager plusje, maar voor 2024 verwacht het Internationaal Monetair Fonds (IMF) een
serieuze groei van 2,4%.

De sancties werken dus niet. Economisch niet, militair niet, en politiek niet. Die
conclusie kan na een jaar wel getrokken worden. Waarom blijft Nederland deze tactiek
dan toch volgen? Op basis waarvan zou het Kremlin wakker moeten liggen van toekomstige
sanctiepakketten als de handel met India en China als een tierelier draait?

Nordstream

De leden van de PVV-fractie constateren dat er vorige week druk werd gespeculeerd
over de sabotage van de Nordstream gaspijpleidingen. De Verenigde Staten (VS) zaten
erachter, berichtte een Amerikaanse journalist. Onzin, beweerden anderen weer, die
dat verhaal lekschoten. Hoe dan ook vinden deze leden dat het tijd wordt dat er een
keer echt duidelijkheid over komt. Het ontbreken van overtuigend bewijs en eenduidige
onderzoeksconclusies voedt de wildste theorieën. Verwacht de Minister dat er nog duidelijkheid
komt over de dader? Zo ja, op welke termijn? Kan de Minister zijn collega’s uit Denemarken,
Zweden en Duisland vragen om een update?

Afghanistan

De leden van de PVV-fractie hebben de volgende vragen over Afghanistan. Waar vrouwen
in een Burka worden gehesen, worden de vrouwenrechten tot op het bot uitgekleed. In
het geval Afghanistan kon men de huidige ontwikkelingen al van mijlenver zien aankomen.
Toch lezen deze leden dat het kabinet nog zoekende is, op welke wijze de Taliban te
veroordelen en maatregelen te nemen. Nietszeggende teksten vullen de wederom de agenda.
Zo zal de Raad zich «buigen over de huidige ontwikkelingen» en zet het kabinet in
op «een gezamenlijke veroordeling van de Taliban-besluiten.» En dan, vragen deze leden
zich af. En dan? Die veroordelingen veranderen niks aan de huidige situatie. Kom daarom
eens met daden, zo vragen deze leden. Is de hulpkraan bijvoorbeeld al dichtgedraaid?
Zo nee, waarom niet? In meerdere regeringsbrieven werd het al dan niet respecteren
van vrouwenrechten namelijk gekoppeld aan het uitkeren van hulpgeld. Deze leden ontvangen
graag een reactie.

Iran

De leden van de PVV-fractie zien dat het kabinet zich nog steeds – volledig terecht
– inzet om de Iraanse Revolutionaire Garde op de EU-terrorismelijst te krijgen. Tegelijkertijd
blijft het kabinet helaas schermen met mogelijke juridische bezwaren. Over de haalbaarheid
gaat de juridische dienst van de Raad nu een advies uitbrengen, zo lezen deze leden.
Kan dit advies, als het is uitgebracht, zo spoedig mogelijk met een reactie naar de
Kamer gestuurd worden? Zo nee, waarom niet?

Opvallend in deze kwestie is het optreden van EU-buitenlandchef Borrell. Het advies
moet nog uitkomen, maar hij roeptoeterde al dat de Iraanse Revolutionaire Garde niet
op de lijst gezet kan worden! Wie is Borrell om dat te bepalen, en ongewenst invloed
uit te oefenen? Heeft hij zich bemoeid met het onderzoek van de eigen juridische dienst,
en/of heeft hij eerder dan de rest al inzage gekregen in het advies?

China

Tot slot willen de leden van de PVV-fractie kort ingaan op het laatste nieuws. Er
is veel discussie geweest over de onlangs neergehaalde Chinese spionageballon in de
Verenigde Staten. Ook over andere objecten in het luchtruim boven Noord-Amerika staan
de kranten vol. Het met ballonnen spioneren zou zich vaker voordoen, stellen sommige
analisten, ook boven Europa. Wellicht zelfs in ons luchtruim! Kan de Minister daar
op reflecteren?

Zijn er de afgelopen jaren ook spionageballonnen gesignaleerd boven Nederland? Heeft
Nederland de capaciteit om objecten in de stratosfeer, zoals spionageballonnen, te
detecteren? De leden van de PVV-fractie ontvangen op die vragen graag een antwoord.

Vragen en opmerkingen van de leden van de CDA-fractie

De leden van de CDA-fractie hebben kennisgenomen van de geannoteerde agenda

voor de Raad Buitenlandse Zaken van 20 februari 2023. Deze leden hebben hierover en
over een aantal andere onderwerpen nog een aantal vragen en opmerkingen.

Aardbeving Turkije en Noord-Syrië

De leden van de CDA-fractie hebben veel respect voor de Nederlandse hulpverleners
en medici die hulp hebben geboden aan de slachtoffers van de aardbeving in Turkije
en Noord-Syrië. De reddingsoperatie loopt ten einde. Er moet nu overgeschakeld worden
naar het bieden van lange termijn steun, zoals het bieden van onderdak, voedsel en
psychosociale zorg. Deze leden vragen of hier op Europees niveau over wordt gesproken,
onder andere tijdens de Raad Buitenlandse Zaken. Deze leden vragen de Minister of
hij tijdens de RBZ speciale aandacht kan vragen voor de financiering van een effectief
systeem waarmee families kunnen worden opgespoord en verenigd, het bieden van psychosociale
steun voor kinderen en onbelemmerde humanitaire toegang tot de getroffen gebieden
in Noord-Syrië. De Europese Unie moet wat deze leden betreft binnen de Verenigde Naties
(VN) gezamenlijk optrekken om de Bab al-Hawa grensovergang langer open te houden en
een staakt-het-vuren in Syrië bepleiten, zodat noodzakelijke humanitaire hulp geboden
kan worden. Kan de Minister zich hiervoor inspannen, zo vragen deze leden.

Oekraïne

De leden van de CDA-fractie zien in de geannoteerde agenda niks staan over het instellen
van een nieuw sanctiepakket. Wordt hier wel over gesproken, zo vragen deze leden.
Daarnaast zijn deze leden benieuwd naar de werking van het prijsplafond voor Russische
ruwe olie. Het prijsplafond voor ruwe olie van 60 dollar per vat ligt op dit moment
hoger dan de huidige marktprijs voor Russische olie. Het plafond heeft op deze manier
geen effect. Deelt de Minister deze constatering, zo vragen deze leden, en wat wordt
hiermee gedaan?

De leden van de CDA-fractie constateren dat dit weekend staatshoofden, premiers en
Ministers samenkomen voor de jaarlijkse veiligheidsconferentie in München. Het hoofdthema
is de oorlog in Oekraïne. Zal Nederland hier ook aan deelnemen en wat wordt de Nederlandse
insteek, zo vragen deze leden.

De leden van de CDA-fractie willen tevens hun waardering uitspreken voor het werk
dat het Defensiepersoneel levert aan de oostgrens van het NAVO-grondgebied. Twee Nederlandse
F-35’s hebben onlangs vanuit Polen een eerste onderschepping uitgevoerd. Dit toont
aan dat onze inzet binnen de NAVO van grote waarde is.

Moldavië

De leden van de CDA-fractie lezen dat er een lunchsessie plaatsvindt met de Moldavische
Minister van Buitenlandse Zaken. De Moldavische president Maia Sandu heeft Rusland
er onlangs van beschuldigd een staatsgreep te beramen om te voorkomen dat haar land
lid gaat worden van de Europese Unie. Ook zou Moskou volgens haar Moldavië willen
gebruiken voor de strijd tegen Oekraïne. Dit baart deze leden grote zorgen. Hoe beoordeelt
de Minister deze berichtgeving, zo vragen deze leden. En hoe kunnen de Europese Unie
en Nederland Moldavië beter helpen om de Russische dreiging te verminderen?

Nagorno-Karabach

De leden van de CDA-fractie danken de Minister voor het beantwoorden van de schriftelijke
vragen over de situatie in Nagorno-Karabach en zijn inzet op dit dossier.

De leden van de CDA-fractie constateren dat Armenië er min of meer alleen voor staat.
De historische bondgenoot Rusland is niet meer in staat of bereid om Armenië en Nagorno-Karabach
te beschermen tegen escalatie vanuit Azerbeidzjan. Armeniërs richten zich meer en
meer op het Westen voor steun. Deze leden zijn benieuwd welke verdere mogelijkheden
er in Europees verband zijn om Armenië te ondersteunen.

Klimaat-en Energiediplomatie

De leden van de CDA-fractie hebben met belangstelling kennisgenomen van het feit dat
het kabinet klimaatdiplomatie een kernelement van het EU buitenland- en veiligheidsbeleid
wil maken. Deze leden zijn benieuwd naar het krachtenveld binnen de Europese Unie.
Tevens zijn deze leden benieuwd naar de voortgang omtrent de opzet van een Europese
loss and damage faciliteit en wat de Nederlandse inzet op dit thema is.

Spionageactiviteiten China

De Verenigde Staten hebben de afgelopen dagen drie onbekende objecten uit de lucht
geschoten. Het vermoeden bestaat dat deze door China voor spionage doeleinden werden
ingezet. Na het neerhalen van de Chinese ballon is het Amerikaanse radarsysteem gevoeliger
afgesteld, waardoor meer onbemande objecten worden waargenomen. In hoeverre wordt
er binnen de Europese Unie aandacht besteed aan mogelijke Chinese spionage activiteiten
boven het EU-luchtruim?

Vragen en opmerkingen van de leden van de SP-fractie

De leden van de SP-fractie hebben kennisgenomen van de geannoteerde agenda van de
Raad Buitenlandse Zaken op 20 februari 2023. Zij hebben daarover de volgende vragen.

Oekraïne

De leden van de SP-fractie lezen dat de Minister in zijn brief over het Europese Vredesfonds
(EPF) schrijft: «Uitgebreide waarborgen en monitoringsmechanismen kunnen niet alle
risico’s volledig afdekken.» Deze leden missen hier een inschatting van die risico’s,
bijvoorbeeld op een schaal van één tot tien. Ook hebben deze leden nog steeds zorgen
over de transparantie en verantwoording van dit fonds. Dat er Buitenlandse Zaken-
of andere Nederlandse ambtenaren worden gedetacheerd, laat de structurele institutionele
gebreken onverlet. Is de Minister het eens dat het moet gaan om structurele transparantie?
Is de Minister bereid de jaarverslagen openbaar te maken, zoals de Rekenkamer adviseert?
Deze leden zien overigens niet wat de meerwaarde is van het EPF, als lidstaten hier
geld in storten om het vervolgens weer te kunnen declareren.

De leden van de SP-fractie vragen inzake wapenleveranties om meer aandacht voor de
escalatierisico’s. Daarnaast maken deze leden zich zorgen over de schijnbare afwezigheid
van een diplomatiek traject. In de conclusies van de Europese Raad wordt melding gemaakt
van een top over de vredesformule van president Zelensky. Hoe staat het hiermee?

Welke maatregelen zitten er in het tiende sanctiepakket, zo vragen de leden van de
SP-fractie?

Afghanistan

De leden van de SP-fractie constateren dat Afghanistan humanitair en economisch op
een dieptepunt is beland. Vooral de situatie van meisjes en vrouwen is dramatisch
en wordt eerder slechter dan beter. Wat vindt de Minister van de suggestie van de
plaatsvervangend Secretaris van de VN Amina Mohammed om een top in de regio te organiseren
over de rol van vrouwen in de Islam? Deze leden pleiten ervoor om contacten met het
Afghaanse volk te blijven zoeken, economisch, cultureel en politiek: doorbreek het
isolement. Over de overbrengingen van rechthebbende Afghanen verwachten deze leden
nog nadere informatie, graag een update van de laatste stand.

Klimaat- en energiediplomatie

De leden van de SP-fractie stellen dat het sinds de oorlog bij klimaat- en energiediplomatie
vaak meer over onze leveringszekerheid en ontvlechten van strategische afhankelijkheden
gaat.

Waar het gaat om levering van gas door andere landen dan Rusland is het essentieel
dat Nederland niet zijn vermogen vermindert om zich kritisch uit te laten over die
landen. Is de Minister het daarmee eens? Hierbij kan gedacht worden aan Qatar, maar
ook bijvoorbeeld Azerbeidzjan of Israël. Deze leden zijn benieuwd hoe de motie Mulder/Ceder
(Kamerstuk 32 735, nr. 358) over de mensenrechtendialoog tijdens en na het Wereldkampioenschap voetbal (WK)
is uitgevoerd.

Vragen en opmerkingen van de leden van de PvdA-fractie en GroenLinks-fractie

De leden van de PvdA-fractie en GroenLinks-fractie hebben met interesse kennisgenomen
van de geannoteerde agenda van de Raad Buitenlandse Zaken van 20 februari. Zij hebben
hier nog enige vragen en opmerkingen bij.

Aardbeving Turkije en Noord-Syrië

De leden van de PvdA-fractie en GroenLinks-fractie hebben de afgelopen week de verschrikkelijke
berichten over de aardbeving in Turkije en Syrië tot zich genomen en maken zich zorgen
om de situatie aldaar. De nodige hulpverlening die ook vanuit Nederland op gang is
gekomen is hard nodig om mensen te redden, en nu steeds meer om noodhulp te bieden
en in eerste levensbehoeften te voorzien. Wat kan er in Europees verband gedaan worden
om meer noodhulp te leveren aan de getroffen gebieden? Behalve de acute hulp, gericht
op slachtoffers onder het puin vandaan halen, is er ook behoefte aan opvang, gezondheidszorg
en het adresseren van de psychosociale gevolgen van deze ramp. Gaat Nederland (in
Europees verband) ook bijdragen aan deze secundaire noden die meer een langetermijnstrategie
vergen?

Over de situatie in Syrië is minder bekend. De PvdA-fractie en GroenLinks-fractie
maken zich zorgen over de manier waarop het regime van president Assad de verschrikkelijke
humanitaire situatie zou kunnen misbruiken. Zijn er inmiddels mogelijkheden voor hulpverleners
om Noord-Syrië te bereiken? Is de Minister bereid om zich in te zetten om humanitaire
toegang voor de VN mogelijk te maken door erop aan te dringen meer grensovergangen
te openen? Is de Minister bereid om, in navolging van zijn Duitse ambtsgenoot, alle
betrokken partijen op te roepen om humanitaire toegang tot Syrië te verlenen? Veel
mensen in Nederland hebben familieleden in het getroffen gebied. Is de Minister bereid
om zich, in navolging van de regelingen die in België en Duitsland zijn getroffen,
in te zetten voor een versoepeling van de visumregels zodat familie of vrienden uit
het getroffen gebied tijdelijk ondergebracht kunnen worden in Nederland? Is er nu
extra bemanning van de consulaten in Turkije?

Oekraïne

De leden van de PvdA-fractie en GroenLinks-fractie steunen de inzet op het gebied
van solidariteit met Oekraïne wat betreft wapenleveranties, financiële en humanitaire
steun en toekomstige berechtingen. In het bijzonder verwelkomen zij de oprichting
van het International Centre for the Prosecution of the Crime of Aggression (IPCA).
Hoe verlopen de gesprekken met Oekraïne over de ratificatie van het Statuut van Rome
inzake het Internationaal Strafhof? De Kamer heeft de motie-Piri c.s. over onderzoeken
wat de opties zijn om de Wagner Group alsnog op de EU-lijst met terroristische organisaties
te plaatsen (Kamerstuk 21 501-20, nr. 1908) aangenomen. Is de Minister bereid om alle mogelijkheden hiertoe te onderzoeken en
er steun voor te vergaren bij zijn Europese collega’s?

Afghanistan

De leden van de PvdA-fractie en GroenLinks-fractie lezen met zorg over de laatste
ontwikkelingen in Afghanistan, met name over de recente besluiten om vrouwen te verbieden
om te studeren aan universiteiten en te werken voor non-gouvernementele organisaties
(ngo’s). Wel zijn er berichten over een universiteit die online onderwijsprogramma’s
heeft opgezet waar inmiddels al 6000 vrouwen in Afghanistan aan meedoen waardoor zij
hun opleiding (gedeeltelijk) kunnen voortzetten. Is de Minister bereid om op zoek
te gaan naar manieren om deze vorm van onderwijs voor vrouwen te ondersteunen? Op
dit moment zijn er voornamelijk problemen met de elektriciteit en internetconnectie
van online studenten. Wil de Minister onderzoeken hoe in Europees verband bijgedragen
kan worden aan het versterken van deze infrastructuur?

Iran

De leden van de PvdA-fractie en GroenLinks-fractie lezen dat de Raad nogmaals de hevige
onderdrukking van demonstranten in Iran heeft geagendeerd. Deze leden steunen de inzet
van het kabinet om het Iraanse Islamitische Revolutionaire Gardekorps (IRGC) op de
EU-terrorismelijst te plaatsen. Deze leden horen graag van de Minister of en hoe hij
zich ook gaat inzetten om Iraanse Parlementariërs die vragen om strengere straffen
voor gevangen demonstranten toe te voegen aan de Europese sanctielijst, waar in de
aangenomen motie-Van der Lee/Piri (Kamerstuk 21 501-20, nr. 1882) toe wordt opgeroepen. Zo nee, op welke andere manier heeft hij navolging gegeven
aan de motie?

Moldavië

De leden van de PvdA-fractie en GroenLinks-fractie lezen dat een informele lunchsessie
gepland staat met de vicepremier en Minister van Buitenlandse Zaken en Europese Integratie
van Moldavië Nicu Popescu. Deze leden maken zich zorgen over de invloed die Rusland
uitoefent over het land door middel van campagnes die door het Kremlin worden ondersteund.
Op welke manier kunnen de EU-lidstaten Moldavië ondersteunen in het hoofd bieden aan
de hybride invloed die het Kremlin uitoefent? Is de Minister bereid zich (in Europees
verband) in te zetten om Moldavië te ondersteunen om een eerlijke verkiezingsperiode
tegemoet te gaan?

Palestina/Israël

De leden van de PvdA-fractie en GroenLinks-fractie maken zich zorgen om de ontwikkelingen
in Palestijnse gebieden, waar de Israëlische regering is overgegaan tot annexatie
die met veel geweld en doden gepaard gaat. Deze leden vinden dat hier de nodige aandacht
aan besteed dient te worden aangezien de huidige diplomatieke inspanningen niet voldoende
blijken om het bouwen van nederzettingen een halt toe te roepen. Op 13 februari zijn
er weer negen nederzettingen gebouwd op onteigend Palestijns land, dit is wat deze
leden betreft ontoelaatbaar. Is de Minister bereid in Europees verband op te roepen
zich collectief uit te spreken tegen deze misstanden? Verder worden op dit moment
door Nederland gefinancierde «verzoeningsprojecten» belemmerd doordat Palestijnen
onder de 22 jaar niet mogen deelnemen aan deze projecten. Is de Minister het eens
dat juist de jonge generatie baat heeft bij dit soort «verzoeningsprojecten»? Wat
gaat de Minister doen om deze belemmering aan te kaarten bij zijn ambtsgenoot in Israël?

Vragen en opmerkingen van de leden van de ChristenUnie-fractie

De leden van de ChristenUnie-fractie hebben kennisgenomen van de geannoteerde agenda
van de aanstaande Raad Buitenlandse Zaken en van het verslag van de afgelopen Raad.
Zij hebben daarbij een aantal vragen en opmerkingen.

Aardbeving Turkije en Noord-Syrië

Allereerst zouden de leden van de ChristenUnie-fractie aandacht willen vragen voor
de hulpverlening na de aardbeving in Syrië en Turkije. Is de Minister bekend met berichten
dat hulpverleners in sommige gebieden in Turkije hun hulp moeten staken, omdat het
er te onrustig en daardoor te onveilig is? In hoeverre hebben hulpverleners uit Europa/Europese
lidstaten hier mee te maken en kan de Raad dit in de contacten met Turkije aan de
orde stellen?

Nagorno-Karabach

Het verbaast de leden van de ChristenUnie-fractie in het verslag te lezen dat er geen
reactie is gekomen op de Nederlandse inzet om tot een gezamenlijke oproep te komen
aan de Azerbeidzjaanse autoriteiten om de vrije en veilige doorgang door de Laçın-corridor
te verzekeren. Kunnen deze leden daaruit concluderen dat dit onderwerp geen belangstelling
heeft van andere lidstaten, ook niet van Frankrijk? Kan de Minister nader toelichten
hoe hij zijn inzet vormgegeven heeft en is hij bereid dit opnieuw aan de orde te stellen,
aangezien de blokkade aanhoudt en de humanitaire situatie blijft verslechteren?

Is de Minister het met de leden van de ChristenUnie-fractie eens dat de blokkade een
poging is een etnische zuivering te bewerkstelligen? Zo nee, waarom niet? Ziet de
Minister ook de analogie met de situatie eind jaren ’90 waarin Servië probeerde de
Albanese bevolking van Kosovo te verdrijven? Zo nee, waarom niet? Zo ja, wat moet
er volgens de Minister gebeuren om dit proces te stoppen? Hoe voert de Minister de
motie-Ceder/Agnes Mulder uit die de regering heeft verzocht te onderzoeken hoe in
Europees verband de druk op Azerbeidzjan opgevoerd kan worden om de blokkade te beëindigen
en hierbij gelijkgezinde lidstaten te betrekken (Kamerstuk 21 501-02, nr. 2586)?

Verwacht de Minister overigens dat tijdens deze Raad inderdaad besloten wordt tot
de instelling van de EU Mission in Armenia (EUMA)?

Oekraïne

De leden van de ChristenUnie-fractie hebben kennisgenomen van de IMF-cijfers over
de verwachte groei van de Russische economie die waarschijnlijk hoger zal uitvallen
dan die in de Eurozone. Deze leden zouden de Minister willen vragen welke sanctiemogelijkheden
nog niet ingezet worden die het effect op de Russische economie kunnen vergroten.

Iran

Ten aanzien van de plaatsing van de Iraanse Islamitische Revolutionaire Gardekorps
(IRGC) op de EU-terrorismelijst en de kennelijke juridische onmogelijkheid daarvan,
vragen de leden van de ChristenUnie-fractie of de Iraanse Islamitische Revolutionaire
Garde niet op dezelfde gronden op deze lijst geplaatst kan worden als de gronden waarop
de Koerdische Arbeiderspartij (PKK) indertijd op de terreurlijst is geplaatst. Kan
de Minister het eventuele verschil of juist de overeenkomsten in deze situaties toelichten?

Ethiopië

Tot slot vragen de leden van de ChristenUnie-fractie om aandacht voor de situatie
in Ethiopië waar volgens verschillende berichten in de plaats Sheshemene mogelijk
tientallen Ethiopisch Orthodoxe gelovigen zijn doodgeschoten door veiligheidstroepen,
toen zij wilden voorkomen dat hun kerkgebouw werd overgenomen door een op etnische
basis afgesplitste groep. Klopt het dat de regering een groot aantal geestelijken
heeft opgepakt? Hoe duidt de Minister deze ontwikkeling? Kan de Raad de Ethiopische
regering ertoe oproepen geen geweld te gebruiken tegen ongewapende kerkgangers?

Vragen en opmerkingen van de leden van de DENK-fractie

De leden van de DENK-fractie hebben kennisgenomen van de geannoteerde agenda van de
Raad Buitenlandse Zaken van 20 februari 2023 en van het verslag van de Raad Buitenlandse
Zaken van 23 januari 2023. Zij hebben daarover de volgende vragen.

Iran

De leden van de DENK-fractie ondersteunen de lijn van het kabinet volledig bij het
veroordelen van de executies in Iran alsmede het ontbieden van de Iraanse ambassadeur
in Den Haag. In de geannoteerde agenda lezen deze leden terug dat het kabinet zich
blijft inspannen voor het verder opvoeren van de druk op Iran, waaronder met nieuwe
gerichte sancties. Deze leden vragen of de Minister een nadere toelichting kan geven
over wat er specifiek bedoeld wordt met het opvoeren van de druk op Iran. Hoe wordt
dit bewerkstelligd?

In dit kader zijn de leden van de DENK-fractie benieuwd naar de invulling van de onderzoekscommissie
van de Mensenrechtenraad van de Verenigde Naties om de vermeende mensenrechtenschendingen
in Iran te onderzoeken in verband met de protesten die op 16 september 2022 begonnen.
Nederland heeft gestemd vóór het instellen van deze onafhankelijke internationale
onderzoeksmissie met het volgende mandaat: grondig en onafhankelijk onderzoek doen
naar vermeende mensenrechtenschendingen in Iran in verband met de protesten die op
16 september 2022 begonnen, met betrekking tot vrouwen en kinderen; om de feiten en
omstandigheden rond de vermeende overtredingen vast te stellen; om bewijsmateriaal
van dergelijke schendingen te verzamelen, te consolideren en te analyseren en bewijsmateriaal
te bewaren, ook met het oog op samenwerking in gerechtelijke procedures; en om samen
te werken met alle relevante belanghebbenden, waaronder de regering van de Islamitische
Republiek Iran, het Bureau van de Hoge Commissaris van de Verenigde Naties voor de
mensenrechten, de speciale rapporteur voor de situatie van de mensenrechten in de
Islamitische Republiek Iran, relevante entiteiten van de Verenigde Naties, mensenrechtenorganisaties
en het maatschappelijk middenveld. Kan de Minister uiteenzetten wat de mogelijke consequenties
kunnen zijn voor Iran naar aanleiding van het onderzoek van de Verenigde Naties?

Nagorno-Karabach

De leden van de DENK-fractie lezen dat het kabinet aangeeft dat er tijdens de RBZ
van 23 januari 2023 een aantal lidstaten, waaronder Nederland, zorgen uitte over de
humanitaire situatie in Nagorno-Karabach. Sinds 12 december 2022 wordt de Laçın-corridor
geblokkeerd door zelfverklaarde Azerbeidzjaanse eco-demonstranten. In lijn met de
motie van het lid Van der Graaf c.s. (Kamerstuk 21 501-20, nr. 1880) heeft het kabinet zich ingezet om binnen de EU te komen tot een gezamenlijke oproep
aan de Azerbeidzjaanse autoriteiten om de vrije en veilige doorgang door de Laçın-corridor
te verzekeren, conform het trilaterale akkoord van 2020. De fractie van DENK heeft
deze oproep gesteund. Gedurende de besprekingen in Praag was het wegnemen van de zorgen
en het garanderen van de rechten, veiligheid en religieuze en culturele vrijheden
van etnische Armeniërs een hoofddoel van de besprekingen in Praag – en er werd aanzienlijke
vooruitgang geboekt. Desalniettemin sloeg de stemming slechts een maand later drastisch
om na een tussenkomst van de Russisch-Armeense oligarch Ruben Vardanyan. Moskou was
actief betrokken bij Karabach en bemiddelde bij de staakt-het-vuren-overeenkomst die
een einde maakte aan de oorlog van 2020, en de vredeshandhavers zijn daar sindsdien
gestationeerd. Nu de Europese Unie ook actief betrokken is bij het vredesproces, heeft
het Kremlin er echter direct belang bij om niet in de eigen achtertuin aan de zijlijn
te staan.

De leden van de DENK-fractie stellen dat de internationale gemeenschap zich terecht
meer gericht heeft op de effecten van de blokkade op de levering van voedsel en medicijnen,
en dat er ongetwijfeld een humanitaire crisis gaande is. Wat echter minder duidelijk
is, is de werkelijke ernst van de onmiddellijke situatie. Deze leden zijn dan ook
benieuwd of er onderzoek is gedaan naar de constateringen van de Azerbeidzjanen over
de Russisch-Armeense oligarch Ruben Vardanyan, die volgens hen de corridor gesloten
houdt.

Oekraïne

De leden van de DENK-fractie hebben met genoegen kunnen lezen dat de Raad op 2 februari
jl. opnieuw heeft ingestemd met een verhoging van de financiële steun voor wapenleveranties
aan Oekraïne met 500 miljoen euro. In totaal is daarmee 3,6 miljard euro beschikbaar
voor militaire steun aan Oekraïne. Deze leden vragen of de Minister een nadere toelichting
kan geven over waar deze gelden precies vandaan worden gehaald binnen de Defensie-
alsmede Buitenlandse Zaken-begroting. Zijn deze gelden afkomstig van de ministeries
zelf of komen zij uit een andere begroting en zo ja, welke begroting?

Vragen en opmerkingen van het lid van de BBB-fractie

Het lid van de BBB-fractie heeft kennisgenomen van de brief van de Minister betreffende
de geannoteerde agenda van de Raad Buitenlandse Zaken. Dit lid heeft hier nog een
aantal vragen over.

Aardbeving Turkije en Noord-Syrië

Het lid van de BBB-fractie constateert dat tijdens de Raad Buitenlandse Zaken meerdere
onderwerpen in internationaal overleg worden behandeld. Echter vindt dit lid het jammer
dat er niet formeel gesproken wordt over de ramp in Turkije en Syrië. Dit is een ramp
van ongekende grootte, die een gebied ter grootte van Amsterdam naar Parijs en weer
naar Dortmund treft. De vraag is of de Minister hier wel aandacht aan wil besteden.
Zo zou dit lid graag willen weten of en hoe de internationale gemeenschap aan zet
is bij de opbouw van het rampgebied en welke vorm deze hulp zal aannemen.

Nagorno-Karabach

Op dit moment wordt humanitaire hulp aan Nagorno-Karabach bemoeilijkt door Azerbeidzjan,
zo stel het lid van de BBB-fractie. Deze hulp wordt vooral tegengehouden omdat de
autoriteiten geen toestemming willen geven over de Laçın-corridor. Dit lid vraagt
de Minister erop aan te dringen dat er in de Raad gezamenlijk een oproep wordt gedaan
aan Azerbeidzjan om de blokkade van de Laçın-corridor op te heffen.

Oekraïne

Het lid van de BBB-fractie leest ook dat het kabinet de druk wil verhogen op Rusland.
Volgens het kabinet zijn hiervoor meerdere maatregelen belangrijk. Nu is het zo dat
deze maatregelen altijd een beetje vaag zijn. De ene dag kunnen er geen tanks gestuurd
worden, en de dag erop opeens wel. Kan de Minister er bij de Raad op aandringen dat
standpunten duidelijk moeten zijn en dat dit helder aan burgers gecommuniceerd word?

Sancties

Er zal op de Raad gesproken worden over een nieuw sanctiepakket tegen Rusland, zo
constateert het lid van de BBB-fractie. Echter is er onduidelijkheid over sancties
op het gebied van diamanten. Antwerpen is de diamanthoofdstad van Europa, waar de
Russen jaarlijks € 1,8 miljard aan diamanten verhandelen. Dit lid vindt het niet uit
te leggen dat eten en energie voor normale mensen duurder wordt, terwijl diamanthandelaren
en oligarchen binnenlopen. Dit lid wijst de Minister op de aangenomen motie-Van der
Plas (Kamerstuk 21 501-20, nr. 1891). De vraag is dan ook om er in de Raad op aan te dringen om sancties op deze diamanthandel
te leggen.

Afghanistan

Verder leest het lid van de BBB-fractie dat het kabinet van mening is dat de veiligheidssituatie
in Afghanistan en de stabiliteit van de regio hoog op Europese agenda moet staan.
Daarbij stelt de Minister dat er aangedrongen moet worden op de rechten van vrouwen
in Afghanistan. Welke concrete acties en plannen heeft de Minister hiervoor?

II Antwoord/ Reactie van de Minister

III Volledige agenda

Verslag van de Raad Buitenlandse Zaken van 23 januari 2023 Brief regering d.d. 31-01-2023
Minister van Buitenlandse Zaken, W.B. Hoekstra – Verslag van de Raad Buitenlandse
Zaken van 23 januari 2023 (Kamerstuk 21 501-02, nr. 2602).

Geannoteerde agenda voor de Raad Buitenlandse Zaken van 20 februari 2023 Brief regering
d.d. 10-02-2023 Minister van Buitenlandse Zaken, W.B. Hoekstra – Geannoteerde agenda
voor de Raad Buitenlandse Zaken van 20 februari 2023 (Zaaknummer 2023Z02414)