Verslag van een bijeenkomst : Verslag van de 144e zitting van de Assemblee van de Interparlementaire Unie

AI/ nr. 35
VERSLAG VAN DE 144E ZITTING

Vastgesteld 23 juni 2022

Inleiding

Van 20 tot en met 24 maart 2022 heeft in Nusa Dua, Indonesië de 144e zitting van de Assemblee van de Interparlementaire Unie (IPU) plaatsgevonden. De
Nederlandse groep van de IPU heeft naar deze zitting een delegatie afgevaardigd die
bestond uit Eerste Kamerleden Joop Atsma (delegatieleider, CDA), Arda Gerkens (voorzitter 12Plus Groep, SP) en Ton Raven (OSF) en het Tweede Kamerlid Agnes Mulder (CDA). Ongeveer 800 parlementariërs uit 101 landen namen deel aan de vergaderingen
van de IPU, de oudste internationale samenwerkingsorganisatie van parlementen wereldwijd.
De zitting stond vrijwel geheel in het teken van de Russische invasie in Oekraïne
op 24 februari jl. Tijdens de openingsceremonie op 20 maart 2022 lieten zowel de IPU-voorzitter
de heer Pacheco als de Voorzitter van het Indonesische parlement en gastvrouw van
deze conferentie, mevrouw Maharani zich uit over de oorlog in Oekraïne en riepen ze
op tot een vreedzame oplossing van de oorlog. De Nederlandse delegatie had een actieve
bijdrage in deze Assemblee met het lid Gerkens als voorzitter van de 12 Plus Groep
en het lid Agnes Mulder als voorzitter van de Standing Commissie inzake Duurzame Ontwikkeling.
De Nederlandse leden waren ook nauw betrokken bij de totstandkoming van een resolutie
Peaceful resolution of the war in Ukraine, respecting international law, the Charter
of the United Nations and territorial integrity die door de Assemblee is aanvaard. De dag voor de opening en tijdens de zitting vergaderde
de 12 Plus Groep, een van de zes geopolitieke groepen binnen de IPU, onder Nederlands
voorzitterschap van Arda Gerkens en georganiseerd door Griffie Interparlementaire
Betrekkingen. De delegatie sprak tijdens hun verblijf met de Nederlandse ambassadeur
in Jakarta, de heer Lambert Grijns. De Griffier van de Eerste Kamer, Remco Nehmelman
nam deel aan de vergaderingen van de vereniging van secretarissen-generaal (ASGP)
die altijd bijeenkomt tijdens een IPU-Assemblee. Hij werd verkozen in het bestuur
van deze vereniging.

Plenaire vergaderingen

Het algemene thema van de 144e IPU Assemblee was Getting to Zero: Mobilizing Parliaments to act on climate change. Daarbij was er vooral aandacht voor de rol die parlementen spelen bij het omzetten
naar beleid van de toezegging die landen in het kader van de aanpak van klimaatverandering
hebben gedaan. Agnes Mulder sprak in het plenaire debat. Ze gaf aan dat in Nederland
de oppositiepartijen een klimaatwet hebben ingediend wat geleidelijk aan steun kreeg
van de coalitiepartijen. «Parlementen zouden duidelijke richtlijnen moeten geven aan
welke klimaatnormen bedrijven moeten voldoen,» zei Mulder.

Veel aandacht ging uit naar het kiezen van een onderwerp voor het urgentiedebat, het
zogenaamde Emergency Item. Er lagen drie teksten: een voorstel van Oekraïne: Russian and Belarusian aggression against Ukraine; van Indonesië: The role of parliaments in supporting a peaceful resolution to the Russian-Ukrainian
conflict: en van Nieuw Zeeland: Peaceful resolution of the war in Ukraine, respecting international law, the Charter
of the United Nations and territorial integrity.

Na een hoofdelijke stemming werd op 21 maart 2022het voorstel ingediend door Nieuw-Zeeland
aangenomen: Peaceful resolution of the war in Ukraine, respecting international law. Dit was een compromistekst tussen de overige twee voorstellen, waarbij kort voor
de stemming de Oekraïense delegatie hun tekst introk. In het urgentiedebat op 22 maart
onderstreepte Agnes Mulder dat deze oorlog is gestart door president Poetin, met enorm
lijden onder vrouwen en kinderen en miljoenen mensen op de vlucht. Mulder: «Deze oorlog
heeft grote gevolgen voor de hele wereld, onder meer de voedselzekerheid die in gevaar
komt.» Later namen de aanwezige leden een door een gemengd comité aangepaste resolutie
aan. De resolutie vraagt de IPU een Task Force op te richten over de situatie in Oekraïne om de rol van parlementen te faciliteren
om te komen tot een vreedzame oplossing. Delegatieleider Atsma was blij met het resultaat.
«De IPU heeft als collectief van de parlementen stevig stelling genomen. Dat geldt
in het bijzonder voor de stellingname tegen Rusland,» aldus Atsma.

Vergaderingen van de 12 Plus Groep

Nederland voert sinds november 2020 het voorzitterschap en secretariaat van de 12
Plus Groep. Deze groep van 47 Westerse landen bereidde samen de plenaire vergadering
van de IPU voor, besprak de situatie in Oekraïne en het actualiteitendebat (het emergency item). De gevolgen voor Rusland van deze inval voor het lidmaatschap van de IPU waren
onderwerp van discussie. Namens de Executieve Commissie (EXCOM) van de IPU was er
op 26 februari 2022 een statement uitgegaan over de Russische inval. Concrete gevolgen
voor Rusland waren hierin niet opgenomen, zoals het opschorting van lidmaatschap of
stemrecht. Een aantal leden van de 12 Plus Groep meende dat op basis van de IPU-statuten
nu eenmaal niets richting Rusland kan worden ondernomen, een ander deel van de aanwezige
leden had de opvatting dat dit wel mogelijk was en dat hiervoor een basis kon worden
gevonden in de schending van het VN handvest waar alle aanwezige landen ook lid van
zijn. Binnen de 12 Plus Groep speelde ook de vraag waarom er nu expliciet een statement
over de Russische inval met daaraan gekoppelde gevolgen moest komen als dat bij andere
vergelijkbare schendingen van de soevereiniteit niet is gebeurd. Om de onduidelijkheid
wat wel en niet mogelijk is op basis van de statuten omdat een schending van de soevereiniteit
van een ander land niet expliciet is opgenomen als grond voor maatregelen (sancties)
besloot de 12 Plus Groep dat een werkgroep zich gaat buigen over eventuele aanpassing
van de statuten. De 12 Plus Groep was het er over eens dat de IPU-President de verklaring
van de EXCOM van 26 februari 2022, waarin de invasie van de Russische Federatie in
Oekraïne krachtig wordt veroordeeld, te bekrachtigen, hetgeen door de IPU-President
op 21 maart 2022 is gedaan.

12 Plus Groep besprak uitvoerig de teksten voor het urgentiedebat, de Emergency Items. Verschillende leden van de 12 Plus Groep, waaronder de voorzitter Gerkens en het lid
Mulder hebben gewerkt aan een compromistekst van de door Oekraïne en Indonesië ingediende
voorstellen. Deze compromistekst werd ingediend door de delegatie van Nieuw-Zeeland.
Het Oekraïens parlementslid Lesia Vashylenko, die op 21 maart via een videoverbinding
in de Algemene Vergadering aanwezig was, trok de tekst van de Oekraïense delegatie
in ten gunste van de compromistekst, die in de plenaire vergadering een ruime meerderheid
van stemmen kreeg. Leden van het Verenigd Koninkrijk en Polen maakten deel uit van
het onderhandelingsteam, wat resulteerde in een krachtige tekst waarin wordt gevraagd
om een vreedzame oplossing van de oorlog in Oekraïne, met inachtneming van het internationaal
recht, het Handvest van de Verenigde Naties en de territoriale integriteit. De tekst
veroordeelde ook het aanhoudende Russische gebruik van geweld tegen Oekraïne. Voor
de Task Force over de situatie in Oekraïne waar de resolutie toe oproept, werd door de 12 Plus
Group voorgesteld om hun voorzitter, Gerkens, hiervoor voor te dragen naast een parlementslid
uit IJsland. Namens de Nederlandse delegatie had delegatieleider Atsma aangedrongen
op een neutrale bemensing van deze werkgroep.

Side Event Oekraïne

Op 20 maart 2022 organiseerde Arda Gerkens als voorzitter van de 12 Plus Group een
Side Event over de situatie in Oekraïne waarvoor alle parlementsleden waren uitgenodigd. De bijeenkomst,
bijgewoond door ongeveer 120 parlementsleden, werd geopend met een moment van stilte
waarmee de parlementsleden hun solidariteit betuigden met de Oekraïense bevolking.
Via een videoverbinding sprak het Oekraïense parlementslid Lesia Vashylenko, tevens
voorzitter van het Forum voor vrouwelijke parlementsleden van de IPU, een volle zaal
toe over de situatie in haar land. Zij kreeg een minutenlange staande ovatie. Yvette
Langenhuizen, betrokken bij de OVSE speciale monitoring missie in Oekraïne namens
het Nederlands Ministerie van Buitenlandse Zaken en Mart de Kruif, voormalig commandant
Landstrijdkrachten in Nederland gaven via videoverbinding hun perspectief op de situatie.

De 12 Plus Group besloot ook om de voorzitter en alle leden van de Verkhovna Rada
van Oekraïne te nomineren voor de Cremer-Passy Prijs 2022 voor hun vastberadenheid
en moed ten overstaan van de illegale aanval van Rusland op hun natie. Deze nieuw
ingestelde, jaarlijkse prijs, vernoemd naar de twee oprichters van de IPU, Frédéric
Passy en Sir William Randal Cremer, wordt toegekend aan een parlementslid dat een
uitzonderlijke bijdrage heeft geleverd als parlementslid.

Standing Committee on Sustainable Development

Onder voorzitterschap van het lid Agnes Mulder kwam de commissie voor duurzame ontwikkeling
twee maal bijeen op 21 en 23 maart 2022. De commissie heeft de resolutie «Levaraging Information and Communication Technology as an enabler for the education
sector, including in times of pandemic» besproken, geamendeerd en aangeboden ter goedkeuring aan de Assemblee. Het doel van
deze ontwerpresolutie was om voort te bouwen op de ervaringen die met leren op afstand
als gevolg van Covid noodgedwongen zijn opgedaan. Na de presentatie van de ontwerpresolutie
door de rapporteurs mevrouw Järvinen (Finland) en de heer Patra (India) heeft de commissie
de 64 ingediende amendementen besproken. Deze waren ingediend door 13 parlementsleden,
waaronder één uit Nederland. De heer Ton Raven heeft namens de Nederlandse delegatie
het ingediende amendement toegelicht dat er rekening moet worden gehouden met de toename
van de werklast bij het geven van hybride onderwijs bij het compenseren van onderwijzend
personeel. De rapporteur verwelkomde de ingediende amendementen. De commissie heeft
de resolutie unaniem aangenomen. Op 23 maart besloot de commissie over het onderwerp
voor een resolutie tijdens de volgende Assemblee in Rwanda, namelijk Parliamentary efforts in achieving negative carbon balances of forests met als rapporteurs heer Hoffmann (Duitsland) en mevrouw Vijakumar Gavit (India).
Ook werd besloten om in Rwanda een panel debat te houden over het thema Reconnecting Local Communities with a local sustainable inclusive economy to achieve
the targets of SDG 8 alsook te spreken over de voorbereidingen van de parlementaire bijeenkomst tijdens
de VN Klimaatconferentie (COP27) in Egypte.

Op 21 maart sprak mevrouw Mulder in haar hoedanigheid als voorzitter van de Commissie
voor Sustainable Development met de heer Asiskumar Gajadien (Suriname), voorzitter
van de Commissie Democratie en Mensenrechten. Beide voorzitters willen de samenwerking
op het gebied van klimaatverandering versterken en intensiveren, in lijn met het hoofdthema
van deze 144e IPU Assemblee. De gevolgen van klimaatverandering spelen niet alleen een belangrijke
rol bij het al dan niet behalen van de duurzaamheidsdoelen. De gevolgen van de klimaatverandering
vormen ook een bedreiging voor de democratie en mensenrechten. Het voornemen is om
bij de 145e IPU Assemblee een gezamenlijk overleg te agenderen over de rol die nationale
parlementen en individuele leden kunnen spelen bij de aanpak van klimaatverandering
door de regeringen. Het doel van een dergelijke vergadering is het uitwisselen van
ervaringen en best practices.

Comité van de mensenrechten van parlementariërs

Op 24 maart werd de mensenrechtensituatie van individuele parlementsleden wereldwijd
besproken. Een speciaal comité bestaande uit parlementsleden houdt zich hiermee bezig.
Het comité heeft de situatie van 253 parlementsleden bestudeerd (waarvan 22% vrouwelijke
parlementsleden) in 14 landen. Tijdens de sessie werden aanbevelingen voorgesteld
aan de Assemblee, en overgenomen, inzake 217 parlementariërs die het werken onmogelijk
wordt gemaakt, gevangen zitten of zelfs zijn verdwenen. Het gaat hier om de landen:
Belarus, Ecuador, Egypte, Eswatini, Libië, Myanmar, Palestijnse Gebieden/Israël, Oeganda
en Venezuela. De IPU oefent grote druk uit op de betreffende landen, hun regeringen
en parlementen, teneinde daarin verandering aan te brengen. «Het is belangrijk vast
te stellen dat deze initiatieven soms daadwerkelijk effect hebben. Vanuit Nederland
wordt dit belangrijke werk ook voluit gesteund,» aldus Atsma.

Overige

Parallel aan de IPU-vergaderingen nam de Griffier van de Eerste Kamer deel aan de
bijeenkomst van de ASGP. De heer Nehmelman sprak in zijn plenaire bijdrage bij het
thema Constitutional Conventions. Hij merkte op dat conventies uitdrukkelijk geen rechtsregels zijn, maar dat zij
een positie innemen tussen louter politieke praktijk en constitutioneel recht. Gewoonlijk
vloeien conventies voort uit de gevestigde constitutionele praktijk, maar soms worden
zij doelbewust in het leven geroepen. Voorts zei hij dat we kunnen stellen dat ondanks
het feit dat conventies juridisch niet afdwingbaar zijn, het van fundamenteel belang
is dat we ervoor zorgen dat regels van goed politiek gedrag worden nagestreefd. «Dit
speelt een belangrijke rol in de kijk op de politiek. Als secretarissen-generaal hebben
wij de verantwoordelijkheid ervoor te zorgen dat iedereen de ongeschreven regels kent
en zich er ook aan houdt. Daarmee zorgen we ervoor dat de politiek op een goede manier
wordt bedreven,» aldus Nehmelman.

Na afloop van de Assemblee bracht de delegatie, op initiatief van de heer Atsma, een
bezoek aan de stichting Kolewa in Denpasar. Deze stichting, onder leiding van de Nederlandse
Syta Plantinga, richt zich op kinderen en jong volwassenen die worden geboren met
een beperking, zoals schisi of doofheid. Kinderen op met name kleinere Indonesische
eilanden die geen zorg ontvangen, worden naar Denpasar gebracht en hulp geboden. Met
een schisisoperatie van 550,– euro en transport- en verblijfkosten van 500,– kan een
kind worden geholpen om vervolgens mee te kunnen draaien in de maatschappij.

De voorzitter van de delegatie, Atsma

De griffier van de delegatie, Bakker-de Jong