Inbreng verslag schriftelijk overleg : Inbreng verslag van een schriftelijk overleg over de geannoteerde agenda voor de Raad Buitenlandse Zaken van 22 maart 2021

innen de vaste commissie voor Buitenlandse Zaken hebben de onderstaande fracties de
behoefte vragen en opmerkingen voor te leggen aan de Minister van Buitenlandse Zaken
over de geannoteerde agenda voor de Raad Buitenlandse Zaken (RBZ) van 22 maart 2021
(2021Z04546) en het verslag van de RBZ van 22 februari 2021 (21 501-02, nr. 2295).

De voorzitter van de commissie, Pia Dijkstra

De griffier van de commissie, Van Toor

Algemeen

De leden van de VVD-fractie hebben met belangstelling kennisgenomen van de geannoteerde
agenda voor de Raad Buitenlandse Zaken van 22 maart 2021. Zij hebben een aantal vragen
en opmerkingen.

De leden van de CDA-fractie danken de Minister voor het toezenden van de geannoteerde
agenda voor de Raad Buitenlandse Zaken van 22 maart 2021. Zij hebben nog enkele vragen
en opmerkingen.

De leden van de D66-fractie hebben met interesse kennisgenomen van de geannoteerde
agenda van de Raad Buitenlandse Zaken van 22 maart 2021. Deze leden hebben nog enkele
vragen.

De leden van de GroenLinks-fractie hebben kennisgenomen van de agenda van de Raad
Buitenlandse Zaken d.d. 22 maart 2021 en hebben daar de volgende vragen en opmerkingen
over.

De leden van de PvdA-fractie hebben eveneens een aantal vragen en opmerkingen.

Rusland

De leden van de VVD-fractie maken zich zorgen om de situatie van Alexei Navalny. Deze
leden vinden het goed dat er gerichte sancties zijn ingesteld, maar zijn nog steeds
verontrust over de algehele situatie in Rusland. Zij steunen een strenge, EU-brede
lijn.

De leden van de D66-fractie vinden het terecht dat er gerichte sancties zijn aangenomen
richting vier functionarissen die zijn betrokken bij de veroordeling van Navalny en
het gewelddadig neerslaan van de protesten. Is het mogelijk om de breedte van het
sanctieregime te bezien en te kijken in welke mate dit aangepast kan worden?

De leden van de GroenLinks-fractie delen de zorgen van het kabinet omtrent de aanvallen
van het Russische regime op fundamentele vrijheden. Zij vinden het positief dat er
inmiddels persoonsgerichte sancties jegens vier betrokken personen rondom de arrestatie
van Navalny en het gewelddadig optreden tegen demonstranten zijn ingevoerd. Zij vragen
zich af of deze inzet van de EU wat betreft de Minister voldoende is of dat hij van
mening is dat de persoonsgerichte sancties verder moeten worden uitgebreid? Daarbij
vragen deze leden de Minister om toe te lichten wat de beoogde samenwerking op het
gebied van klimaat tussen de EU en Rusland precies voorstelt? Kan hij daar een uitgebreide
toelichting op geven, welke concrete acties er bijvoorbeeld nu en in de toekomst aan
verbonden zijn? Kan hij ook aangeven op welke wijze samenwerking inzake het Noordpoolgebied
daarbij wordt vormgegeven?

De leden van de PvdA-fractie constateren dat tijdens de RBZ van 22 februari jl. is
besloten dat de betrekkingen met Rusland voortaan gericht zullen zijn op het verzetten
tegen schendingen van het internationaal recht en de mensenrechten, het indammen van
desinformatie en cyberaanvallen en samenwerken bij kwesties die van belang zijn voor
de EU. Wat zal de inzet van de Minister hier zijn? Zijn er al concrete voorstellen
voor acties in het verlengde van de RBZ van 22 februari jl.?

Zoals eerder aangegeven menen de leden van de PvdA-fractie dat de steun aan het maatschappelijk
middenveld onontbeerlijk is en dat mensenrechten en de rechten van maatschappelijk
middenveld centraal moeten staan in de relatie tussen de EU en Rusland.

Het EU Actieplan voor Mensenrechten en Democratie stelt dat de EU en EU-lidstaten
in actie zullen komen tegen het sluiten van de ruimte van maatschappelijke organisaties
en activisten, journalisten, wetenschappers, advocaten en andere burgers. EU-delegaties
en ambassades spelen daarbij een belangrijke rol en maatschappelijke organisaties
en hun partners. Deze kunnen regelmatig en structureel contact onderhouden met mensenrechtenorganisaties,
en zichtbare steun geven aan individuele mensenrechtenverdedigers. Wat is de inzet
bij het opvoeren van de diplomatieke druk – in overleg met mensenrechtenverdedigers
omdat zij onder druk staan vanwege recente wetgeving en de vele arrestaties onder
activisten, journalisten en advocaten?

Welke meerwaarde ziet de Minister in het vaker gebruik maken van gecoördineerde demarches,
het regelmatig uitbrengen van verklaringen en consequent op het hoogste niveau aandacht
vragen voor deze personen die in strijd met internationaal recht strafrechtelijk vervolgd
worden?

Venezuela

De leden van de VVD-fractie hebben kennisgenomen van de oplopende spanningen tussen
de EU en het Maduro-regime. De leden van de VVD-fractie steunen dan ook de oproep
van het kabinet aan de Hoge Vertegenwoordiger.

De leden van de D66-fractie vinden de reactie van de EU om het hoofd van de EU-delegatie
van Venezuela persona non grata te verklaren een logische. Echter maken deze leden zich wel zorgen over de verdere
isolatie van Venezuela, zeker omdat het ons grootste buurland is. Is de Minister bereid
zich binnen de EU in te zetten om de relatie met Venezuela te verbeteren en te kijken
of het dialoog met Venezuela heropend kan worden? Als buurland is Nederland bij uitstek
de EU-lidstaat die hier een belangrijke rol kan en dient te spelen.

Westelijke Balkan

De leden van de D66-fractie hopen op verdere verzoening tussen Kosovo en Servië. In
dit verband willen deze leden vragen wat de concrete pijnpunten nu nog zijn die de
speciale EU-gezant heeft gedestilleerd uit de gesprekken met Servië en Kosovo? Zijn
dit vooral culturele, sociale spanningen of liggen er ook bepaalde concrete oplosbare
problemen op tafel?

Georgië

De leden van de D66-fractie vinden de ontwikkelingen in Georgië uitermate zorgelijk.
Op welke manier draagt de EU bij aan het stabiliseren van de politieke situatie in
het land? In hoeverre is de EU afhankelijk van Georgië als het gaat om energiebehoeftes,
en komen deze in gevaar door de hachelijke politieke situatie?

Turkije

De leden van de VVD-fractie hebben met interesse kennisgenomen van enkele positieve
ontwikkelingen in de relatie tussen de EU en Turkije. Zij delen de mening dat het
van belang is om positieve veranderingen te consolideren, terwijl de negatieve ontwikkelingen,
inclusief de doorgaande destabilisering van de regio en de doorgaande schending van
de rechtsstaat, blijvend moeten worden aangepakt op EU-brede wijze. Zij vragen wat
momenteel de stand is ten aanzien van de veiligheidssamenwerking met Turkije, de Turkse
hulp bij het bestrijden van illegale migratie, de Turkse acties in gebieden onder
de rechtsmacht van Cyprus en Griekenland, en het huidige aantal politieke gevangenen
in Turkije. Zij vragen ook hoe deze ontwikkelingen worden vertaald naar conditionaliteit
in het Zuidelijk Nabuurschap.

De leden van de CDA-fractie zijn benieuwd naar de huidige Turkse bodemonderzoeksactiviteiten
in de Middellandse Zee. Kan de Minister bevestigen dat er op dit moment geen Turkse
schepen op zoek zijn naar olie en gas in Europese wateren? Tevens vragen deze leden
naar de stand van zaken omtrent de sancties die worden ingevoerd tegen Turkse personen
en bedrijven die deze illegale praktijken mogelijk maken.

De leden van de D66-fractie vragen of er in de Raad gesproken zal worden over de uitgangspunten
die de EU inneemt ten opzichte van een vernieuwde EU-Turkije deal? Zo ja, wat is de
inzet van Nederland hierbij?

De leden van de GroenLinks-fractie constateren dat de mensenrechtensituatie in Turkije
alleen maar verder afbrokkelt. Niet alleen zitten sinds de coup van 2016 nog steeds
duizenden mensen vast op grond van «terrorisme»-gerelateerde aanklachten, ook voor
organisaties als Amnesty International wordt het steeds moeilijker om in vrijheid
te opereren in Turkije. Deze leden vragen de Minister te schetsen wat Nederland doet
om deze dialoog gaande te houden, bijvoorbeeld op bilaterale wijze en via ambassades?
In welke mate zijn Nederlandse diplomaten aanwezig bij rechtszaken van Turkije jegens
mensenrechtenactivisten?

De leden van de GroenLinks-fractie constateren tevens dat de verslechterende mensenrechtensituatie
in Turkije onvoldoende expliciet wordt besproken, bijvoorbeeld niet tijdens de laatste
Europese Raad van 10 en 11 december 2020 en ook te weinig door de Hoge Vertegenwoordiger
en de Raad op hoog politiek niveau. Kan de Minister toezeggen dat het komende rapport
van de Hoge Vertegenwoordiger over Turkije secuur en uitgebreid moet ingaan op de
verslechterende mensenrechtensituatie in het land? Kan de Minister toezeggen mensenrechten
tijdens alle ontmoetingen met Turkse autoriteiten te bespreken, ook op het hoogste
niveau? Zo nee, waarom niet? Zo ja, hoe gaat de Minister dit uitvoeren? Deelt de Minister
de mening van de leden van de GroenLinks-fractie dat een verbeterde mensenrechtensituatie
een voorwaarde moet zijn voor het verdiepen van EU-Turkije relaties? En deelt hij
tevens de mening dat het recent opgestelde «Mensenrechtenplan» volstrekt onvoldoende
is voor het tegemoet komen aan de zorgen over mensenrechtenschendingen? Zo nee, waarom
niet?

De leden van de GroenLinks-fractie vragen tenslotte nog of de EU-Turkije deal aan
een update toe is, aangezien zij constateren dat Turkije al een tijd geen vluchtelingen
meer terugneemt. Kan de Minister hier een toelichting over geven? Klopt het dat er
wordt gesproken over een update van de EU-Turkije deal, en zo ja, hoe verwacht de
Minister dat dit proces gaat verlopen?

In de geannoteerde agenda lezen de leden van de PvdA-fractie dat de Raad zal spreken
over de EU-Turkije relatie in aanloop naar de Europese Raad van 25 en 26 maart. Deze
leden merken op dat in de afgelopen maanden de Turkse autoriteiten hun aanval op afwijkende
meningen gestaag hebben opgevoerd met een aantal nieuwe wetgevende initiatieven. Aanvallen
op politici, politieke activisten, advocaten en andere spelers in het maatschappelijk
middenveld zijn geïntensiveerd. Velen worden nog steeds vastgehouden op grond van
«terrorisme»-gerelateerde aanklachten. Deelt de Minister de mening dat er sprake is
van een aanhoudende verslechtering van de mensenrechtensituatie en zo ja, is de Minister
bereid dit tijden de Raad onder de aandacht te brengen? En zo nee, waarom niet? Op
welke wijze en wanneer is de mensenrechtensituatie voor het laatst besproken tijdens
de Raad? Immers de Europese Commissie en het Europees Parlement hebben wel uitspraken
gedaan over de mensenrechtensituatie in Turkije. De leden van de PvdA-fractie vinden
het belangrijk dat ook de Europese Raad en de Hoge Vertegenwoordiger zich hierover
uitspreken. Naleving van mensenrechten moet aan de basis staan van de discussie over
de EU-Turkije relaties, op welke manier gaat de Minister hier invulling aan geven
tijdens de Raad? Is Nederland bereid de Hoge Vertegenwoordiger op te roepen serieus
in te gaan op de verslechterende mensenrechtensituatie in Turkije?

Informele uitwisseling met de VN Hoge Commissaris voor Mensenrechten

De leden van de CDA-fractie maken zich grote zorgen over de mensenrechtensituatie
in China. Deze leden vragen de Minister om een appreciatie te geven van het rapport
van de Amerikaanse NGO Newlines Institute for Strategy and Policy waarin 50 internationale
onderzoekers concluderen dat China zich schuldig maakt aan genocide op de Oeigoeren.
Kan de Minister deze conclusies meenemen in zijn gesprek met de Hoge Commissaris voor
Mensenrechten van de Verenigde Naties? En de leden van de CDA-fractie zijn benieuwd
of de Minister wil pleiten voor een onderzoek van de VN naar deze gruwelijke misstanden
in Xinjang, aangezien het hier gaat om een flagrante schending van een VN-verdrag.

Daarnaast zijn de leden van de CDA-fractie benieuwd of er op Europese niveau wordt
gewerkt aan een lijst van te sanctioneren personen en bedrijven die mensenrechtenschendingen
in Xinjang faciliteren, conform de motie-Sjoerdsma c.s. (Kamerstuk 21 501-20, nr. 1596). Indien dit niet het geval is dan vragen de leden van de CDA-fractie of de Minister
dit nogmaals ter tafel wil brengen.

De leden van de D66-fractie lezen dat het kabinet adequate financiering van de bevordering
van mensenrechten van belang vindt. Wat wordt hiermee bedoeld? Betekent dit dat Nederland
nieuwe prioriteiten aandraagt bij de Hoge Commissaris of dat er wordt gekeken naar
het verhogen van het budget? Zo ja, welke prioriteiten stelt het kabinet?

De leden van de PvdA-fractie achten, net als het kabinet, de rol van de Mensenrechtenraad
van groot belang in het tegengaan van straffeloosheid, zoals bijvoorbeeld voor Syrië,
Myanmar en Jemen. Ook maken zij zich, net als het kabinet, zorgen over de invloed
van China op het mensenrechtendiscours. Is de Minister bereid om de wereldwijde oproep
van ruim 300 organisaties om een onafhankelijk VN-Mensenrechtenraad mechanisme voor
China in te stellen te bespreken met Hoge Commissaris Bachelet?

Zuidelijk Nabuurschap

De leden van de D66-fractie staan positief tegenover het Zuidelijk Nabuurschap initiatief
van de EU. Wat is de inzet van het kabinet als het gaat om de afspraken die worden
gemaakt over migratie met landen van herkomst? Met welke landen loopt er op dit moment
een EU-dialoog of bilateraal dialoog om zulke afspraken te maken? In het geval dit
nog niet gebeurt, waarom niet? Wat zijn de pijnpunten in dit dossier?

Myanmar

De leden van de CDA-fractie maken zich zorgen over de situatie in Myanmar. Nederland
heeft bij de vorige Raad Buitenlandse Zaken gepleit voor uitbreiding van persoonsgerichte
sancties tegen direct betrokkenen bij de staatsgreep. Dit voorstel werd breed ondersteund
door de andere Ministers blijkt uit het schriftelijk verslag van de bijeenkomst. De
leden van de CDA-fractie zijn benieuwd naar de voortgang van de invoering van de sancties.
Tevens vragen deze leden of hierbij gebruik zal worden gemaakt van het EU-mensenrechtensanctieregime.

De leden van de PvdA-fractie vragen of de Minister gezien de meest recente ontwikkelingen
bereid is de zorgelijke situatie in Myanmar en passende EU-reactie aan de orde te
stellen tijdens de RBZ?

Quad (Quadrilateral Security Dialogue)

De leden van de CDA-fractie zijn verheugd met de nieuwe diplomatieke koers van de
Verenigde Staten. Niet alleen met de Europese Unie wordt weer de samenwerking gezocht,
maar ook met landen in Azië. Zo hoopt de VS met een groep gelijkgestemde landen de
Chinese ambities in Oost-Azië in toom te houden. Dit samenwerkingsverband, de Quad,
wordt mogelijk een bepalend vehikel voor de toekomstige machtsbalans in Oost-Azië.
De leden van de CDA-fractie zijn benieuwd hoe de Minister tegen dit samenwerkingsverband
aankijkt en of hij het opportuun vindt om binnen de EU te pleiten voor een Europese
aansluiting bij of samenwerking met de Quad.