Verslag (initiatief)wetsvoorstel (nader) : Verslag

Nr. 5 VERSLAG

Vastgesteld 21 januari 2021

De vaste commissie voor Binnenlandse Zaken, belast met het voorbereidend onderzoek
van dit wetsvoorstel, heeft de eer als volgt Verslag uit te brengen van haar bevindingen.

Onder het voorbehoud dat de regering op de gestelde vragen en de gemaakte opmerkingen
tijdig en genoegzaam zal hebben geantwoord, acht de commissie de openbare beraadslaging
over dit wetsvoorstel voldoende voorbereid.

Inhoudsopgave

blz.

1.

Inleiding

1

2.

Terugkijken

2

3.

Model stembiljet kiezers buiten Nederland

2

1. Inleiding

De leden van de VVD-fractie hebben met belangstelling kennisgenomen van het wetsvoorstel
tot Wijziging van de Kieswet in verband met de definitieve invoering van het nieuwe
stembiljet voor kiezers buiten Nederland. Graag willen zij een paar opmerkingen maken
en de regering daarover een paar vragen voorleggen. De leden van de VVD-fractie achten
het een goede zaak dat in de Kieswet nu definitief wordt vastgelegd dat kiezers in
het buitenland hun speciale stembiljet en het overzicht van de kandidatenlijsten per
e-mail kunnen ontvangen. Dat voorkomt dat het ingevulde stembiljet te laat bij de
gemeente Den Haag binnen is en niet meer meetelt voor de uitslag van de verkiezingen.
Voor diegenen die digitaal minder vaardig zijn, blijft er de mogelijkheid om deze
bescheiden per post te blijven ontvangen. Zij moeten dan wel zelf aangeven dat hun
voorkeur daar naar uitgaat. Hoewel de mogelijke nadelen van postbezorging bekend zijn,
willen de leden van de VVD-fractie de kiezers in het buitenland deze optie niet onthouden.
Wel vragen zij de regering of ook overwogen is om gebruik te maken van MijnOverheid
en de mogelijkheid te bieden daar de bescheiden op te halen, in plaats van e-mail.

De leden van de CDA-fractie hebben met belangstelling kennisgenomen van het voorstel
tot wijziging van de Kieswet in verband met de definitieve invoering van het nieuwe
stembiljet voor kiezers buiten Nederland. Deze leden onderschrijven het doel van het
wetsvoorstel, dat de kiezers buiten Nederland kunnen blijven stemmen met een stembiljet
dat per e-mail aan hen kan worden toegezonden. Het verzenden van de stembiljetten
per e-mail maakt het mogelijk dat de kiezer in het buitenland veel eerder over het
stembiljet beschikt en zo meer tijd heeft om zijn of haar stem op tijd bij het briefstembureau
te krijgen. Deze leden hebben over het voorliggende voorstel nog enkele vragen.

De leden van de ChristenUnie-fractie hebben met belangstelling kennisgenomen van het voorstel tot wijziging van de Kieswet in verband met de definitieve
invoering van het nieuwe stembiljet voor kiezers buiten Nederland. Zij hebben op dit
moment geen behoefte aan het stellen van nadere vragen.

De leden van de SGP-fractie hebben met belangstelling kennis genomen van het wetsvoorstel.

2. Terugkijken

De regering stelt, zo lezen de leden van de CDA-fractie, dat uit de evaluaties van
de drie verkiezingen waarbij met dit nieuwe model is geëxperimenteerd naar voren komt
dat het per e-mail versturen van het stembiljet door de gemeente Den Haag steeds goed
is verlopen. De leden van de CDA-fractie vragen hoe deze stelling zich verhoudt tot
de mededeling in een voetnoot, dat bij het eerste experiment, toen de gemeente Den Haag de
stembiljetten per bulkmail verzond, bij enkele tientallen kiezers het stembiljet in
eerste instantie niet in hun mailbox is aangekomen, vermoedelijk als gevolg van spamfilters.

De leden van de CDA-fractie zijn het eens met het voorstel van de regering om voor
de kiezers in het buitenland het model stembiljet dat per e-mail aan die kiezers kan
worden toegezonden, in de Kieswet te verankeren. Wel vragen deze leden, waarom de
regering voorstelt dat de kiezers buiten Nederland die het stembiljet niet per e-mail
maar per post willen ontvangen, dit expliciet moeten aangeven. Waarom wijkt het voorgestelde artikel af van het
vigerende artikel 4 van het Tijdelijk experimentenbesluit stembiljetten en centrale
stemopneming, zo vragen deze leden.

3. Model stembiljet kiezers buiten Nederland

Voorgesteld wordt, zo begrijpen de leden van de VVD-fractie, dat voor het uitbrengen
van een geldige stem de kiezer zowel het vakje bij de partij van zijn keuze als het
vakje bij het kandidaatnummer van de kandidaat van zijn keuze inkleurt, dan wel geen
keuze maakt en dus een blanco stem uitbrengt. Dit is een afwijking van de huidige
experimentenwet, waarin een stem ook geldig is als alleen het vakje van de partij
is ingekleurd. Het lijkt de leden van de VVD-fractie dat het nieuwe voorstel te maken
heeft met het feit dat in het Nederlandse kiesstelsel een stem op een kandidaat wordt
uitgebracht en niet op een partij (lijst)? Of heeft de regering ook andere redenen?
Zij vragen de regering daar op in te gaan. Overigens zal deze verandering gepaard
moeten gaan met goede voorlichting, want de leden van de VVD-fractie kunnen zich voorstellen
dat één en ander tot verwarring bij de kiezers in het buitenland kan leiden en dus
ongeldige stemmen tot gevolg kan hebben. Dat is onwenselijk. De leden van de VVD-fractie
gaan ervan uit dat deze verandering bij de evaluatie van de verkiezingen te zijner
tijd bijzondere aandacht zal krijgen. Kan de regering dat toezeggen?

De regering stelt, dat er nauwelijks klachten van kiezers over het nieuwe model stembiljet
zijn geweest. De leden van de CDA-fractie lezen diezelfde mededeling in de bijlage
«Stemmen door kiezers buiten Nederland» bij de brief van de regering over de evaluatie
van de Tweede Kamerverkiezing in 2017 (TK 31 142, nr. 62). Het wordt deze leden niet duidelijk, waarop deze klachten betrekking hadden.

Bij de verkiezing van de leden van de Tweede Kamer in maart 2017 konden de kiezers
in het buitenland voor de tweede keer stemmen met het nieuwe model stembiljet. Het
percentage ongeldige briefstemmen lag nog lager dan in 2014: slechts 112 van de ruim
60.000 uitgebrachte briefstemmen (ca. 0,19%) zijn als ongeldig aangemerkt. De leden
van de CDA-fractie vragen hoeveel brief-stemmen er bij de Tweede Kamerverkiezing in
maart 2017 precies zijn uitgebracht? Hoe kan het dat het aantal ongeldige stemmen
wel precies bekend is en het totale aantal briefstemmen niet?

Volgens de gemeente Den Haag, verantwoordelijk voor het tellen van veruit de meeste
briefstemmen, gaat het tellen niet alleen sneller maar ook nauwkeuriger, omdat het
kleine formaat van het nieuwe stembiljet een meer gestructureerde wijze van tellen
mogelijk maakt. De leden van de CDA-fractie vragen, wat moet worden verstaan onder
«een meer gestructureerde wijze van tellen». Deze leden zijn van mening dat een minder
gestructureerde wijze van tellen mogelijk afbreuk doet aan het vertrouwen in het verkiezingsproces.

De leden van de SGP-fractie vinden het weinig fraai dat van veel partijen, waaronder
ook een aantal grote partijen, op het stembiljet het logo ontbreekt. Deze leden zouden
het wenselijk vinden als inspanningen worden verricht om het aantal vakken zonder
logo zoveel mogelijk te beperken en zij steunen daarom de inzet van de Kiesraad om
aanvragers hierop actief te gaan wijzen. Deze leden vragen waarom de regering meent
dat het vastleggen hiervan pas in lagere regelgeving nodig zou zijn. Waarom wordt,
in lijn met de benadering van de Kiesraad, de passieve benadering, dat een politieke
groepering schriftelijk kan verzoeken om het bijschrijven van een logo, niet aangevuld
met de verplichting dat het stembureau die mogelijkheid aanbiedt?

De voorzitter van de commissie, Ziengs

De adjunct-griffier van de commissie, Hendrickx