Brief regering : Reactie op verzoek van de commissie inzake samenwerkingsverband Nederland-Griekenland en de uitwerking van het Nederlandse herplaatsingsaanbod

Nr. 121
BRIEF VAN DE STAATSSECRETARIS VAN JUSTITIE EN VEILIGHEID

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 19 januari 2021

Naar aanleiding van de motie van de leden van Toorenburg en Voordewind1 met het verzoek om uw Kamer periodiek te informeren over de voortgang van het Grieks-Nederlandse
samenwerkingsverband om het voogdijsysteem en de opvang van minderjarige alleenstaande
vreemdelingen (amv) in Griekenland structureel te verbeteren, informeer ik u hierbij
over de laatste ontwikkelingen.2 Ook informeer ik uw Kamer over de uitvoering van het herplaatsingsaanbod dat aan
Griekenland is gedaan als gevolg van de uitzonderlijke situatie na de branden op Lesbos.3

Ontwikkelingen situatie amv in Griekenland

Volgens de laatst beschikbare cijfers van het Griekse nationale centrum voor sociale
solidariteit, E.K.K.A., waren eind december 2020 4.027 amv in Griekenland geregistreerd.
Ondanks nieuwe aankomsten van amv, is het totaal aantal amv in Griekenland ten opzichte
van januari 2020 met ruim 1.300 gedaald toen E.K.K.A nog 5.389 amv meldde. Deze daling
is het gevolg van een combinatie van factoren, waaronder zelfstandige doorreis naar
andere EU-lidstaten, transfer naar familie elders in de EU onder de Dublin-procedure
en herplaatsing. De samenstelling van de groep is nagenoeg ongewijzigd: 93% jongens;
92% 14 jaar of ouder. Het merendeel is nog steeds Afghaans (38%), gevolgd door Pakistaans
(22%) en Syrisch (12%).

In de periode medio december 2020 tot en met medio januari 2021 zijn circa 265 amv
en andere kwetsbaren, voornamelijk gezinnen met minderjarige kinderen, herplaatst
naar andere EU-lidstaten. Volgens recente data van de Europese Commissie en IOM zijn
2.226 personen herplaatst sinds voorjaar 2020, waarvan circa 585 amv. Over de invulling
van het Nederlandse aanbod wordt u verderop in deze brief geïnformeerd.

Zoals eerder gemeld en met verwijzing naar de motie van het lid Voordewind c.s. inzake
het bewerkstelligen dat Griekenland in elk geval de meest kwetsbaren zo snel mogelijk
van de eilanden naar het vasteland overbrengt4, kan ik uw Kamer informeren dat Griekenland ook de afgelopen weken verder werk heeft
gemaakt van het uitvoeren van dit staand Grieks beleid. In december 2020 zijn ruim
400 kwetsbare personen overgebracht naar het vasteland. Daarmee zijn in 2020 in totaal
circa 31.755 kwetsbare migranten en vluchtelingen naar het vasteland overgebracht.
Ook deze maand wordt dit beleid voortgezet. In de eerste helft van januari 2021 zijn
circa 110 migranten en vluchtelingen naar het vasteland overgebracht. Het aantal migranten
en vluchtelingen dat op de eilanden verblijft is daardoor significant afgenomen. Begin
2020 verbleven er circa 42.000 personen. Nu zijn dat er naar schatting circa 16.990.
Deze daling wordt verder geholpen door de sterke daling van het aantal irreguliere
aankomsten op de Griekse eilanden. Volgens de Commissie nam het aantal irreguliere
aankomsten op de eilanden in 2020 met 85% af: van 60.151 in 2019 naar 9.126 in 2020.

Ondanks de inspanningen van de Griekse autoriteiten en de lage instroom, zijn de opvangfaciliteiten
op de Griekse eilanden nog altijd ontoereikend. Met name op Samos en Chios zijn de
omstandigheden voor migranten en vluchtelingen schrijnend. Maar ook op Lesbos geven
de omstandigheden aanleiding tot zorgen. Dit onderstreept de noodzaak van het werk
van de in september 2020 opgerichte Taskforce van de Commissie om de zogenaamde Multi Purpose Registration Identification Centers (MPRICs) op de vijf eilanden zo spoedig mogelijk in 2021 gereed te hebben, waarover
ik uw Kamer in mijn vorige brief (Kamerstuk 27 062, nr. 120) informeerde. Op Lesbos is een geschikte locatie geïdentificeerd. Naar verwachting
komt hier eind januari uitsluitsel over. De nieuwe MPRICs op Kos en Leros zijn gereed
en al in gebruik. Het centrum op Samos is nagenoeg voltooid. In geval van Lesbos wordt
oplevering voorzien in september 2021; in geval van Chios in december 2021.

In de tussentijd ondersteunt de Taskforce van de Commissie de Griekse autoriteiten
tevens bij het verder verbeteren van de opvangomstandigheden in het tijdelijke kamp
Mavrovouni dat na de brand in Moria elders op Lesbos is opgezet. Dit kamp is ruimer
en meer gestructureerd opgezet dan Moria. In tegenstelling tot Moria voorziet kamp
Mavrovouni voor alle migranten en vluchtelingen in onderdak en verblijven allen binnen
de parameters van het kamp. De veiligheid in het kamp is dan ook beduidend beter dan
in Moria door de meer gestructureerde opzet alsook door de permanente aanwezigheid
van (meer) politie en cameratoezicht. Naar aanleiding van de vermoedelijke verkrachting
van een driejarig Afghaans meisje in december jl. zijn verdere maatregelen genomen.

De tenten waarin de kampbewoners zijn gehuisvest zijn in het najaar winterklaar gemaakt.
Volgens recente cijfers van de Europese Commissie zijn er circa 400 werkende toiletten
aanwezig en circa 180 douches. Met (internationale) partners en verschillende ngo’s
wordt gewerkt aan additionele warme douches. Ook is in alle tenten elektriciteit beschikbaar.
Er wordt gewerkt aan de verbetering van het elektriciteitsnetwerk zodat in de tenten
elektrische verwarming aangesloten kan worden. De voedseldistributie verloopt inmiddels
goed. Medische faciliteiten zijn aanwezig en worden verder verbeterd.

Zoals bekend, deelt het kabinet de zorgen in uw Kamer over de omstandigheden waarin
migranten en vluchtelingen op Lesbos en andere eilanden worden opgevangen. Over de
inzet van het kabinet wordt uw Kamer zeer regelmatig geïnformeerd5. In verschillende contacten met de Griekse autoriteiten en de Europese Commissie
dringt het kabinet aan op verdere verbeteringen. Uit het bovenstaande moge blijken
dat de Griekse autoriteiten, met steun van de Commissie, UNHCR en diverse NGO’s, inderdaad
gestaag verder werken aan verbeteringen, binnen de randvoorwaarden van een tijdelijke
voorziening. Dit laat onverlet dat er nog meer nodig is. Het kabinet levert regelmatig
experts aan hogergenoemde Taskforce om dit verder te bevorderen.

Voortgang samenwerkingsverband

Sinds mijn brief van 18 december 20206 over het Grieks-Nederlandse samenwerkingsverband hebben diverse ontwikkelingen plaatsgevonden.
Zo heeft de Griekse Minister-President zijn kabinet gewijzigd, waarbij de functie
van de zgn. alternate Minister voor Migratie en Asielbeleid is opgeheven. Dit betekent dat mijn ambtsgenoot
Koumoutsakos, met wie het Grieks-Nederlandse samenwerkingsverband oorspronkelijk is
opgezet, heeft moeten aftreden. Ik verwacht de samenwerking onverminderd voort te
kunnen zetten met Minister van Migratie Mitarakis, die de verantwoordelijkheid voor
het Grieks-Nederlandse samenwerkingsverband zal overnemen.

Op het terrein van opvang zijn verdere stappen gezet om alle geplande 48 opvangplekken
te realiseren. In de eerste opvanglocatie voor meisjes worden op dit moment zestien
minderjarigen opgevangen, waarvan twee tienermoeders en hun drie kinderen. Zoals eerder
gemeld, worden de meisjes ondersteund bij hun asielaanvraag, gezinsherenigings- en
eventuele andere procedures. Inmiddels is een meisje herenigd met familieleden in
een andere lidstaat en loopt voor vijf andere meisjes eveneens een gezinsherenigingsprocedure.
De vrijkomende plekken worden zo spoedig mogelijk ingevuld.

In de tweede opvanglocatie werden vanaf medio december zestien jongens opgevangen.
Allen volgen een asielprocedure in Griekenland. Tegelijkertijd lopen voor tien van
hen herplaatsingsprocedures in andere EU-lidstaten. Drie jongens bleken onlangs zelfstandig
uit de opvanglocatie vertrokken. Er zijn aanwijzingen dat zij hebben gekozen voor
een bekende smokkelroute via een van de Griekse havensteden om naar een bestemming
elders in de EU te reizen. Nadat de jongens werden vermist hebben de begeleiders van
de Home Project direct de betreffende protocollen in werking gesteld. Een incidentenrapportage
is opgesteld en melding is gemaakt bij de Griekse autoriteiten. Onder begeleiding
van de juridisch adviseur en de psychotherapeut bespreken de begeleiders het gebeurde
met de overige bewoners. Ook hier geldt dat de vrijkomende plekken zo spoedig mogelijk
worden ingevuld.

Begin dit jaar is het contract ondertekend voor de derde opvanglocatie waar zestien
jongens zullen worden opgevangen. Deze locatie wordt nu zo snel mogelijk gereed gemaakt.
Naar verwachting is deze derde locatie eind van de maand klaar voor gebruik. Ondertussen
is het personeel geworven en wordt dit getraind op locatie in de andere twee opvanghuizen.
De Griekse autoriteiten zijn op de hoogte van deze planning en dragen zorg voor de
selectie en overplaatsing van zestien jongens zodra de locatie gereed is. Met de oplevering
en in gebruik name van het derde shelter zijn alle 48 opvangplekken gerealiseerd.

Zoals eerder gemeld worden alle kinderen die in het kader van dit programma worden
opgevangen, geregistreerd in openbare Griekse scholen en deels in zogenaamde multiculturele
scholen. Zij krijgen daarnaast aanvullende (online) lessen in het Grieks en het Engels.
Vanwege de lockdown in Griekenland als gevolg van de covid-19 maatregelen vindt onderwijs
online plaats en is de organisatie van aanvullende activiteiten slechts beperkt mogelijk.
De begeleiders proberen zo veel mogelijke activiteiten binnenshuis te organiseren,
waaronder verschillende online workshops. In samenwerking met enkele andere organisaties,
hebben de meisjes in het eerste opvanghuis mondmaskers ontworpen en gemaakt voor daklozen
in de omgeving van Athene. Daarnaast vinden gesprekken plaats met een aan een voetbalclub
gelieerde stichting om de kinderen deel te laten nemen aan een sportprogramma dat
specifiek voor amv is gemaakt.

Op het gebied van voogdij worden in de week van 18 januari de digitale workshops onder
leiding van Nidos hervat. In deze workshops wordt het Nederlandse model, en de rol
van Nidos daarin, toegelicht, alsook de manier waarop Nidos is georganiseerd en met
andere ketenpartners samenwerkt. Tijdens de hierop volgende workshops staat de werving
en training van voogden centraal, alsook de wijze waarop de kwaliteit van het voogdijsysteem
voor amv wordt gewaarborgd. Daarbij moet worden aangetekend dat de workshops een eerste
stap in het voogdijprogramma zijn. De feitelijke opzet met hulp van NIDOS van een
functionerend voogdijsysteem in Griekenland zal tijd vergen. De verantwoordelijkheid
hiervoor is recentelijk overgedragen van E.K.K.A. naar de Special Secretary for Unaccompanied Minors en moet nog helemaal worden ingevuld.

In navolging van mijn laatste brief van 18 december 2020, kan ik uw Kamer informeren
dat de Griekse ngo METAdrasi door de Griekse autoriteiten is gekozen om voor een tijdelijke
periode voogden ter beschikking te stellen. METAdrasi heeft hier ruime ervaring mee.
De komende periode wordt in overleg met de relevante Griekse partners bezien op welke
wijze het Grieks-Nederlandse samenwerkingsverband METAdrasi hierbij kan ondersteunen
en hoe vervolgens de overgang naar een nieuw voogdijsysteem het beste kan worden gemaakt.

Herplaatsingsaanbod

In mijn brief van 18 december, heb ik uw Kamer geïnformeerd over de voortgang van
de invulling van het herplaatsingsaanbod in reactie op de branden op Lesbos7 en mijn inspanning om dit in lijn met de motie van het lid Voordewind c.s.8 zo snel mogelijk te realiseren.

Zoals aangekondigd in hogergenoemde brief zijn nog voor de Kerst 49 kwetsbare personen
vanuit Griekenland naar Nederland herplaatst. Sindsdien zijn nog 51 kwetsbare personen
door de Griekse autoriteiten voordragen en geselecteerd voor herplaatsing naar Nederland.
Van hen zijn dertien al in Nederland aangekomen en voor de overigen zijn vluchten
geboekt in de week van 18 januari, waarmee het herplaatsingsaanbod volledig zal zijn
uitgevoerd. Net als de eerste groep van 49, zijn ook alle voor herplaatsing geselecteerde
personen getest op covid-19 en voorafgaand aan hun overkomst naar Nederland in quarantaine
gegaan. Na aankomst worden zij opgevangen in een locatie van het COA om zo snel mogelijk
in een gemeente te worden geplaatst.

In totaal zijn onder het Nederlandse aanbod 100 kwetsbaren geselecteerd voor herplaatsing
naar Nederland: 57 kwetsbare minderjarigen (waarvan 2 amv), en 43 volwassenen. Anders
dan ten tijde van het aanbod was voorzien, gaat het met name om kwetsbare personen
en (minderjarige) kinderen in gezinsverband die in Griekenland al een status hadden
gekregen en 2 amv. Meer dan de helft van de 57 minderjarigen is 4 jaar of jonger (30
kinderen); 56 van de 57 kinderen zijn 14 jaar of jonger, inclusief beide amv.

De door Nederland geselecteerde personen komen van verschillende plekken in Griekenland.
Zij zijn eerder in het kader van het staande Griekse beleid inzake kwetsbaren vanaf
de Griekse eilanden, waaronder Lesbos, naar het vasteland overgebracht. Negen gezinnen,
van in totaal 45 personen, hebben op enig moment in Moria verbleven. Zoals in mijn
brief van 24 november jl.9 toegelicht is op verzoek van de Griekse autoriteiten afgesproken dat zij de voordracht
niet noodzakelijkerwijze hoefden te beperken tot personen die ten tijde van de branden
op Lesbos in het kamp Moria verbleven, maar ook eerder (uit Moria) overgeplaatste
amv en kwetsbare gezinnen konden voordragen. Daarmee wordt de druk op de opvang op
het Griekse vasteland verminderd. Dit stelt Griekenland in staat andere kwetsbaren
van de Griekse eilanden naar het vasteland over te brengen.

Het is aan de Griekse autoriteiten om op basis van hun kennis van de zaken en de situatie
de inschatting te maken of sprake is van kwetsbare personen die kunnen worden voorgedragen
voor herplaatsing. Dat doen zij op basis van werkafspraken die voor het herplaatsen
van kwetsbare personen in gezinsverband zijn gemaakt tussen de Griekse autoriteiten,
Europese Commissie, EASO, VN organisaties en deelnemende lidstaten. Hierin worden
voorbeelden van kwetsbare profielen genoemd, zoals slachtoffers van marteling, personen
met medische aandoeningen, slachtoffers van SGBV (sexual and gender based violence) of personen die het risico lopen daarop, alleenstaande ouder met kinderen, lgbtiq.
Wij vertrouwen op de inschatting door de Griekse autoriteiten en EASO.

Het is, alle inspanningen ten spijt, gebleken dat de amv’s tot en met 14 jaar en tevens
afkomstig uit kansrijke landen nauwelijks beschikbaar zijn voor herplaatsing vanuit
Griekenland. Bij de voordracht en selectie was de inschatting van belang dat zij daadwerkelijk
in aanmerking komen voor een asielvergunning in Nederland. Voorkomen moet worden dat
alleenstaande kinderen naar Nederland worden gehaald waarvan de kans reëel is dat
zij na het doorlopen van de asielprocedure niet in aanmerking komen voor een vergunning
en uiteindelijk moeten terugkeren naar hun herkomstland. Het reeds beperkte aantal
amv’s dat wel in aanmerking kwam voor herplaatsing naar Nederland bleek vaak familie
in een andere Europese lidstaat te hebben en er is, om die reden, voor gekozen naar
die lidstaat te herplaatsen. Om alsnog recht te doen aan de wensen van uw Kamer en
in het bijzonder de hierboven genoemde motie Voordewind c.s. is daarom met de Griekse
autoriteiten afgesproken dat zij desgewenst een groter aandeel kwetsbare personen
en kinderen in gezinsverband kunnen voordragen om het aantal plaatsen van het Nederlandse
herplaatsingsaanbod verder in te vullen. Uiteindelijk gaat het erom dat zo snel mogelijk
kwetsbare personen en kinderen naar Nederland worden overgebracht en dat de Griekse
autoriteiten worden ontlast.

Aangezien voornamelijk hele gezinnen zijn herplaatst, zal gezinshereniging beperkt
zijn, die zoals bekend in mindering zou komen van het nationale hervestigingsquotum.10

Tot slot kan ik u informeren dat een groot deel van de voor Kerst overgebrachte gezinnen
al is gekoppeld aan gemeenten voor huisvesting, waaronder de gemeenten die mij hierover
per brief hebben benaderd. Daarmee hebben deze gemeenten invulling gegeven aan hun
aanbod om kwetsbare personen te huisvesten die uit Griekenland worden herplaatst naar
Nederland. Dat is goed nieuws voor deze groep, maar kan wel ten koste gaan van statushouders
die hier al langer in de opvang verblijven. De nood en noodzaak blijft hoog om samen
met gemeenten te kijken hoe we ook de grote groep bestaande statushouders een woonplek
kunnen geven.

Conform de motie van de leden van Toorenburg en Voordewind11 zal ik uw Kamer periodiek blijven informeren. Nu de 48 opvangplekken voor amv op
het Griekse vasteland spoedig geheel zijn gerealiseerd, het samenwerkingsverband op
gang is gekomen en het herplaatsingsaanbod is nagekomen, zal ik dit in beginsel eens
per kwartaal doen.

De Staatssecretaris van Justitie en Veiligheid,
A. Broekers-Knol