Inbreng verslag schriftelijk overleg : Inbreng verslag van een schriftelijk overleg over het fiche: Mededeling Nieuw Actieplan Kapitaalmarktunie (Kamerstuk 22112-2953)

De vaste commissie voor Financiën heeft op 20 november 2020 enkele vragen en opmerkingen
aan de Minister van Financiën voorgelegd over het door de Minister van Buitenlandse
Zaken op 30 oktober 2020 toegezonden Fiche: Mededeling Nieuw Actieplan Kapitaalmarktunie
(Kamerstuk 22 112, nr. 2953).

De voorzitter van de commissie, Tielen

De adjunct-griffier van de commissie, Buisman

I Vragen en opmerkingen vanuit de fracties

Vragen en opmerkingen van de leden van de fractie van de VVD

De leden van de VVD-fractie hebben kennisgenomen van het BNC-fiche en de Mededeling
Nieuw Actieplan Kapitaalmarktunie. De leden van de VVD-fractie hebben daarover nog
wel enkele vragen en/of opmerkingen.

Het kabinet verwelkomt het actieplan, maar is toch kritisch tot zeer kritisch over
een behoorlijk aantal actiepunten. Waarom verwelkomt het kabinet het actieplan dan
toch?

Het nieuwe actieplan volgt op het eerste actieplan uit 2015. Wat heeft dat eerste
actieplan nu concreet opgeleverd? Wat zijn daarvan de concrete resultaten? Hoe kan
de voortgang van dit nieuwe actieplan van de kapitaalmarktunie worden gemeten?

De leden van de VVD-fractie willen graag weten of, na eerdere vragen daarover van
de VVD-fractie, er inmiddels een impact assessment is gedaan en er ook zicht is op
de administratieve lasten als gevolg van de verschillende voorstellen voor de kapitaalmarktunie.

De leden van de VVD-fractie ondersteunen het hoofduitgangspunt van de kapitaalmarktunie,
namelijk het verbeteren van het functioneren van de kapitaalmarkt in de Europese Unie.
De kapitaalmarktunie moet zorgen voor meer financieringsmogelijkheden voor het bedrijfsleven
en vooral het midden-en kleinbedrijf (mkb). Kan het kabinet aangeven welke maatregelen
daar nu concreet aan bijdragen en hoe ze daaraan bijdragen? Wat zijn de meetbare doelen
waaraan dit getoetst kan worden? Van welke maatregel zal een mkb’er in de maakindustrie
met zo’n twintig medewerkers enthousiast worden? Wat heeft zo’n bedrijf aan de voorgestelde
acties?

De leden van de VVD-fractie lezen dat het kabinet het voornemen van de Europese Commissie
steunt om te onderzoeken hoe de regels rondom een beursgang voor het mkb kunnen worden
vereenvoudigd. De vraag is natuurlijk allereerst wat Nederland zelf al zou kunnen
doen binnen de huidige Europese regels. Dus wat zou Nederland zelf kunnen doen? Waar
is sprake van het gebruik van lidstaatopties en/of een kop op EU-regelgeving? En in
hoeverre is het kabinet bereid daarop stappen te zetten?

Waarom is het kabinet kritisch over het stimuleren van investeringen in eigen vermogen
van het mkb via het prudentiële raamwerk voor banken? Waar ziet het kabinet daar risico’s?
Het verbeteren van het eigen vermogen van het mkb is toch een goede zaak?

Het kabinet staat positief tegenover een analyse van het nut en haalbaarheid van een
verplichting voor banken om ondernemers door te verwijzen naar alternatieve financiering
bij afwijzen van een kredietaanvraag. Welke risico’s zijn er bij een dergelijke doorverwijzing?
Wat is de verantwoordelijkheid van een bank bij het doorverwijzen? Wat als doorverwezen
wordt naar een alternatieve financiering die achteraf slecht blijkt te zijn? Hoe zit
het dan met de verantwoordelijkheid van de banken? Waarom wordt er niet gekozen voor
een betere informatievoorziening vanuit de (Nederlandse) overheid over de verschillende
financieringsvormen voor bedrijven?

De leden van de VVD-fractie staan positief tegenover de mogelijkheden voor (synthetische)
securitisaties op een verantwoorde manier. Kan aangegeven worden welke staartrisico’s
en derdepartijrisico’s daar bij kunnen zitten? En hoe daarmee wordt omgegaan?

De leden van de VVD-fractie vragen zich af waarom actiepunten op het gebied van financiële
educatie, financieel advies en pensioenen bij de kapitaalmarktunie horen. Eerder hebben
de leden van de VVD-fractie aangegeven dat de kapitaalmarktunie niet een duizenddingendoekje
moet worden, maar daar lijkt het nu wel op. Kan het kabinet daar uitgebreid op ingaan?
De leden van de VVD-fractie vinden die onderwerpen natuurlijk belangrijk, maar zien
geen meerwaarde in een rol van de Europese Unie op die onderwerpen, met uitzondering
van financieel advies voor professionele partijen (in relatie tot de Markets in Financial
Instruments Directive (MIFID)). In hoeverre zijn dit bevoegdheden van de Europese
Unie?

Wat is de meerwaarde van een Europees provisieverbod? Wat is de meerwaarde van een
pan-EU-label voor adviseurs? Gaat het hier om financieel adviseurs voor professionele
partijen of ook voor consumenten? De leden van de VVD-fractie vinden niet dat we nu
voor financieel adviseurs voor consumenten nog weer meer regelgeving en administratieve
lasten moeten opleggen, na alle maatregelen die op nationaal niveau al zijn genomen.
Hoe kijkt het kabinet daarnaar?

Of wordt er gekeken naar een vergelijkbaar provisieverbod als Nederland nu al kent?

Pensioenen zijn en blijven wat de leden van de VVD-fractie betreft een nationale aangelegenheid.
Waarom worden er dan toch acties voorgesteld, ook al zijn het geen wetgevende acties?
De ervaring van de leden van de VVD-fractie is dat het vaak met lichte acties begint,
zoals in dit geval monitoring, en dat zo langzaamaan gewerkt wordt aan zwaardere acties.
Je geeft ze een vinger, en uiteindelijk pakken ze de hele hand. Het kabinet lijkt
terecht ook kritisch over maatregelen op dit terrein. Hoe is het krachtenveld voor
deze onderwerpen? Wie zijn daarin medestanders van Nederland?

De leden van de VVD-fractie zijn net als het kabinet terughoudend over harmonisatie
van (bepaalde delen van) het insolventierecht. Wat is het krachtenveld op dit punt?
Waarom wordt er niet voor gekozen om landen die een slecht werkend insolventierecht
hebben, zoals Italië, te stimuleren om hun eigen insolventierecht eerst zelf te hervormen?

De leden van de VVD-fractie lezen dat het kabinet positief staat tegenover het verbeteren
van de teruggaveprocedure van bronbelasting middels aansluiting bij bestaande systemen
en voor de oprichting van een zogenaamde geconsolideerde tape voor handelsdata voor
equity. Wat betekenen deze voorstellen precies en wat zijn de gevolgen?

Tot slot, het Verenigd Koninkrijk heeft altijd een belangrijke rol vervult als het
ging om de kapitaalmarkten, met name de London City. Wat zijn de gevolgen van de Brexit
voor de kapitaalmarkten? Welke knelpunten ziet het kabinet nog?

Vragen en opmerkingen van de leden van de fractie van de PVV

De leden van de PVV-fractie hebben kennisgenomen van de BNC-fiche: Mededeling Nieuw
Actieplan Kapitaalmarktunie.

Naar aanleiding van het genoemde punt brengen de leden van de PVV-fractie het volgende
naar voren.

Allereerst merken de leden van de PVV-fractie op dat de Commissie met dit actieplan
aankondigt om de komende jaren op zestien onderwerpen verdeeld over drie doelstellingen,
acties te ondernemen om haar doelstelling voor een sterkere interne markt met goed
ontwikkelde kapitaalmarkten te verwezenlijken. De leden van de PVV-fractie vragen
om een opsomming van de zestien onderwerpen, een korte uitwerking en een duidelijk
standpunt van het kabinet ten aanzien hiervan. Tevens vragen de PVV-fractie hierbij
aan te geven bij welke onderwerpen er (mogelijk) sprake is van een overdracht van
de Nederlandse soevereiniteit aan Brussel.

Verder merken de leden van de PVV-fractie op dat de Commissie ten aanzien van de tweede
doelstelling aangeeft dat goed ontwikkelde pensioenstelsels met meer opties voor pensioensparen,
waarbij ingelegd vermogen wordt belegd op de financiële markten belangrijk zijn. Welk
voorstel wordt hier concreet gedaan ten aanzien van pensioenen? Deelt de Minister
de mening van de leden van de PVV-fractie dat pensioenen een nationale aangelegenheid
zijn en dat er op geen enkele wijze, ook niet indirect, sprake mag zijn van een overdracht
van de Nederlandse soevereiniteit aan Brussel? Zo ja, welke maatregelen is de Minister
bereid te treffen om dit tegen te houden?

Voorts merken de leden van de PVV-fractie op dat er aangegeven wordt dat de meeste
actiepunten na maanden of zelfs jaren tot concrete actie zullen leiden. De leden van
de PVV-fractie vragen om een zo volledig mogelijke tijdlijn voor wat betreft de voorgestelde
actiepunten.

Daarnaast vragen de leden van de PVV-fractie waarom het kabinet een positieve grondhouding
heeft ten aanzien van de bevoegdheid, subsidiariteit en proportionaliteit van de mededeling,
mede gelet op het gegeven dat het kabinet zelf al aangeeft dat pensioenen een nationale
aangelegenheid zijn. Waarom wordt dit niet nadrukkelijk aangegeven bij de grondhouding
die Nederland aanneemt ten aanzien van de bevoegdheid, subsidiariteit en proportionaliteit?

Ten slotte vragen de leden van de PVV-fractie hoe het kabinet staat ten aanzien van
het oprichten van een Europese bad bank. Kan het kabinet aangeven wat het volume aan
slechte leningen is bij Europese banken (graag een uitsplitsing per lidstaat)?

Vragen en opmerkingen van de leden van de fractie van het CDA

De leden van de CDA-fractie hebben met belangstelling kennisgenomen van Fiche: Mededeling
Nieuw Actieplan Kapitaalmarktunie. De leden van de CDA-fractie begrijpen dat een sterke
Europese kapitaalmarkt bijdraagt aan economische groei en financiële stabiliteit.
De leden van de CDA-fractie vragen het kabinet of het kabinet het uitgangspunt van
de Europese Commissie deelt dat een coronacrisis en de daaruit voortvloeiende economische
crisis ervoor zorgen dat de urgentie voor het versterken van de kapitaalmarktunie
vergroot. Betekent dit dan ook, zo vragen de leden van de CDA-fractie, dat een dergelijke
unie ook weer afgebouwd kan worden na een economische crisis?

Ondersteuning van een duurzaam, inclusief en veerkrachtig economisch herstel door
betere toegang tot financiering voor Europese bedrijven

De leden van de CDA-fractie lezen dat het kabinet positief staat tegenover een analyse
van het nut en de haalbaarheid van een verplichting voor banken om ondernemers door
te verwijzen naar alternatieve financiers bij afwijzen van de kredietaanvraag. De
leden van de CDA-fractie vragen het kabinet in hoeverre de plannen ook gaan bijdragen
aan het vergemakkelijken voor banken om tijdelijke leningen te verstrekken aan ondernemers
die in zwaar weer terecht zijn gekomen vanwege de coronacrisis, maar verder een gezonde
onderneming hebben.

De leden van de CDA-fractie lezen dat het kabinet kritisch staat tegenover het stimuleren
van investeringen in eigen vermogen van het mkb via het prudentiële raamwerk voor
banken. Zij vragen of het kabinet een alternatief kader ziet waarlangs investeringen
in eigen vermogen van het mkb kunnen worden gestimuleerd. Zo ja, hoe wil het kabinet
hierop in Europees verband inzetten?

De EU een veiligere plek maken om te sparen en te beleggen voor de lange termijn

De leden van de CDA-fractie achten het in beginsel sympathiek om een gemeenschappelijk
begrippenkader te maken ten behoeve van de financiële educatie van EU-burgers. De
leden van de CDA-fractie hebben echter wel twijfels over de uitvoerbaarheid van dit
plan gezien de financiële diversiteit die nog altijd aanwezig is in de verschillende
lidstaten. Betekent dit ook dat bepaalde begrippen opgelegd gaan worden vanuit Europa
om uniformiteit te bevorderen, of hoe moeten de leden van de CDA-fractie deze plannen
duiden, zo vragen zij aan het kabinet?

De leden van de CDA-fractie vragen het kabinet of het kabinet kan aangeven in hoeverre
het minimaal harmoniseren van rangorde van vorderingen en triggers voor insolventieprocedures
past binnen de plannen voor een kapitaalmarktunie. Ook vragen de leden van de CDA-fractie
hoe zij de terughoudendheid van het kabinet moeten interpreteren. Kunnen de leden
van de CDA-fractie hieruit opmaken dat het zelfs als onwenselijk wordt beschouwd,
zo vragen de leden van de CDA-fractie.

De leden van de CDA-fractie lezen tot hun tevredenheid dat het kabinet met klem zal
blijven benadrukken dat pensioenen een nationale aangelegenheid zijn en dienen te
blijven en dat de ontwikkelingen kritisch zullen worden gemonitord. De Europese Commissie
geeft in het actieplan kapitaalmarktunie actie negen aan dat zij «pensioen dashboards»
van de lidstaten gaat ontwikkelen. De Europese Autoriteit voor Verzekeringen en Bedrijfspensioenen
(EIOPA) wordt daarbij om advies gevraagd over welke data pensioenuitvoerders moeten
rapporteren om deze pensioendashboards te kunnen ontwikkelen. De leden van de CDA-fractie
vinden het prima als lidstaten naar goede voorbeelden over de grens kijken, maar zijn
wel beducht voor extra Europese verplichtingen voor pensioenuitvoerders. Hoe beoordeelt
het kabinet deze extra verplichtingen?

Vragen en opmerkingen van de leden van de fractie van D66

De leden van de D66-fractie hebben met interesse kennisgenomen van het BNC-fiche:
Mededeling Nieuw Actieplan Kapitaalmarktunie. Daar voor de meeste acties geldt dat
de Commissie nog nader onderzoek zal verrichten alvorens concrete maatregelen voorgesteld
zullen worden, wachten deze leden deze voorstellen af en hebben zij voorlopig geen
vragen voor het kabinet. Zij hopen enkel dat het kabinet voorstellen ter verdere vervolmaking
van de kapitaalmarktunie met een positieve grondhouding zal beoordelen.

Vragen en opmerkingen van de leden van de fractie van GL

De leden van de GroenLinks-fractie hebben kennisgenomen van de kabinetsinzet ten aanzien
van het kapitaalmarktunie-actieplan van de Europese Commissie. Zij hebben een aantal
vragen.

De leden van de GroenLinks-fractie lezen dat het kabinet en de Europese Commissie
benadrukken dat de kapitaalmarktunie bijdraagt aan de financiële stabiliteit omdat
asymmetrische economische schokken beter geabsorbeerd worden. Zij vragen het kabinet
in te gaan op het risico dat kapitaal, bijvoorbeeld bij toename van spreads, juist makkelijker wegtrekt (zoals tijdens de vorige eurocrisis gebeurde) en dit
de financiële kwetsbaarheid in delen van de eurozone vergroot. Hoe wordt voorkomen
dat de kapitaalmarktunie dergelijke risico’s uitvergroot, zo vragen zij daarnaast.

De leden van de GroenLinks-fractie roepen de Franse inzet ten aanzien van de kapitaalmarktunie
in herinnering, die zich er onder andere specifiek op richtte om de burger actief
aan te jagen om meer te beleggen. In welke mate is dit een prioriteit van dit kabinet,
zo vragen deze leden. Hoe beziet het kabinet de risico’s voor consumenten van deze
«democratisering van finance»? Hoe moet in dit licht wat het kabinet betreft de in 2022 te presenteren Retail Investment Strategy gezien worden?

De leden van de GroenLinks-fractie vragen het kabinet in te gaan op de mate waarin
sommige lidstaten op dit moment een (op nationaal niveau) ontwikkelde kapitaalmarkt
hebben, en wat de implicaties hiervan zijn voor het tijdpad en ambitieniveau met betrekking
tot het harmoniseren van kapitaalmarkten. Het creëren van een verder geïntegreerde
kapitaalmarkt door regulatoire harmonisatie is immers lastig als het sommige landen
überhaupt aan een ontwikkelde kapitaalmarkt ontbeert.

De leden van de GroenLinks-fractie vragen het kabinet wat de concrete kansen, mogelijkheden
en risico’s voor Nederlandse pensioenfondsen zijn in termen van de manier waarop zij
beleggen, op het moment dat de agenda van de kapitaalmarktunie zoals door de Commissie
voorgesteld, verder uitgerold wordt.

De leden van de GroenLinks-fractie wijzen erop dat uit onderzoek blijkt dat, vergeleken
met andere EU- en eurozonelidstaten, de toegang van bankfinanciering voor Nederlandse
mkb’ers relatief beperkt is. Zij vragen het kabinet te onderbouwen in welke mate op
dit punt dan ook daadwerkelijk sprake is van een Europees probleem. Waaruit is gebleken
dat er een aanbodprobleem is als het gaat om financiering voor het Europese mkb? Is
hier geen sprake van een specifiek Nederlands probleem waar in Nederland – bijvoorbeeld
door het terugdringen van marktmacht van banken – een oplossing voor gevonden dient
te worden, zo vragen zij.

De leden van de GroenLinks-fractie lezen dat de Europese inzet ten aanzien van duurzame
financiering weliswaar losstaat van de specifieke onder het kapitaalmarktunie-actieplan
vallende punten, maar ook dat laatstgenoemde in samenhang gezien moet worden met duurzame
financiering. Deze leden vragen daarom welke elementen van de kapitaalmarktunievoorstellen
specifiek van invloed zijn op de bevordering van duurzame financiering, en op welke
wijze.

De leden van de GroenLinks-fractie vragen naar het Europese krachtenveld op het punt
van het stimuleren van investeringen in eigen vermogen van het mkb via het prudentiële
raamwerk voor banken.

Vragen en opmerkingen van de leden van de fractie van de SP

De leden van de SP-fractie hebben met zorgen kennisgenomen van het nieuwe actieplan
kapitaalmarktunie. Zij vinden dat er een ernstige tunnelvisie is ontstaan over de
mogelijkheden van de kapitaalmarktenunie zonder kritisch naar nadelen te kijken en
die in kaart te brengen. Erkent de Minister dit, zo vragen de leden. Kan de Minister
aangeven welke lessen zijn getrokken uit de financiële crisis en de eurocrisis?

De leden van de SP-fractie vragen de Minister of hij kan onderbouwen waarom geïntegreerde
Europese kapitaalmarkten kunnen zorgen voor duurzame versterking van de reële economie.
De reële economie heeft tot nu toe schade heeft ondervonden van deze kapitaalmarkten.
De leden vragen de Minister of een kapitaalmarktunie asymmetrische economische schokken
kan opvangen en zo ja hoe precies. Deze leden vragen de Minister wie de efficiënte
allocatie van kapitaal het beste kan regelen in tijden van crisis. De leden vragen
de Minister hoe hij in tijden van crisis het winstoogmerk van de efficiënte allocatie
van kapitaal wil organiseren. De leden vragen de Minister welk onderliggend offer
hij vraagt van de lidstaten om deze accumulatie door de efficiënte allocatie van kapitaal
gestalte te doen geven. Voorts vragen deze leden de Minister voor wie deze kapitaalmarkt
een verdienmodel is. De leden verwachten serieus antwoord op deze vragen.

De leden van de SP-fractie maken zich ernstige zorgen over de drie doelstellingen
van dit nieuwe actieplan. De leden vragen de Minister wat een «echte» interne markt
is. Is de interne markt nu niet «echt» dan? De leden vragen de Minister wat een markt
tot een «echte» markt maakt. De leden vragen de Minister wie er bij doelstelling 1
– de verbetering van de proportionaliteit van de beursregels – nu gaan verdienen aan
de versoepeling van beursregels. Is het de inzet is van Nederland is om financiële
instellingen meer te laten verdienen? De leden vragen de Minister wat hij onder doelstelling 2
onder begrijpelijke producten verstaat. De leden maken zich ernstige zorgen over het
gebrek aan vertrouwen in financiële markten en hun producten gezien de vele frauduleuze
schandalen die plaatsvinden tot op de dag van vandaag. Hoe gaat de Minister dit vertrouwen
terugwinnen voor zijn burgers met een onveilige en niet duurzame kapitaalmarkt? De
leden vragen de Minister onder doelstelling 3 of een Europees toezichtkader niet zal
leiden tot soevereiniteitsoverdracht. De leden vragen de Minister of gezien de vele
gevallen van belastingontwijking in Nederland van grote multinationals de lokale autoriteiten
niet eerst versterkt dienen te worden.

De leden van de SP-fractie vragen de Minister of de essentie van dit voorstel simpelweg
een accumulerend verdienmodel is voor de Nederlandse financiële sector. De leden vragen
de Minister of de essentie van dit voorstel gedragen wordt door de Nederlandse burger
die nauwelijks vertrouwen heeft in financiële markten.

De leden van de SP-fractie hebben vernomen dat het kabinet kritisch staat tegenover
het stimuleren van investeringen in eigen vermogen van het mkb via het prudentiële
raamwerk voor banken. Het kabinet staat daarentegen wel open voor verbetering van
het kader voor (synthetische) securitisaties ter bevordering van deze markt. De leden
kunnen dit niet rijmen met elkaar. De leden vragen de Minister dit te onderbouwen.
De leden vragen de Minister te bewijzen hoe securitisaties bijdragen aan een veilige
en duurzame kapitaalmarkt.

II Reactie van de Minister van Financiën