Inbreng verslag schriftelijk overleg : Inbreng verslag van een schriftelijk overleg over de reactie op verzoek commissie over de situatie bij de Volksbank

De vaste commissie voor Financiën heeft op 24 september 2020 enkele vragen en opmerkingen
aan de Minister van Financiën voorgelegd over de brief van 9 september 2020, waarin
hij reageerde op het verzoek van de commissie om een brief over de situatie bij de
Volksbank.

De voorzitter van de commissie, Tielen

De adjunct-griffier van de commissie, Buisman

I Vragen en opmerkingen vanuit de fracties

Vragen en opmerkingen van de leden van de fractie van de VVD

De leden van de VVD-fractie hebben kennisgenomen van de brief van de Minister van
Financiën over de ontstane bestuursproblemen bij Volksbank. Zoals bekend maken deze
leden zich al langer zorgen over de situatie bij de Volksbank. Die zorgen betreffen
vooral de kostengroei, het stagnerende marktaandeel en de kwetsbaarheden van het verdienmodel
als «monoliner». Met de nu ontstane situatie vragen deze leden zich af of het kabinet het regeerakkoord
nog kan realiseren op het punt van de Volksbank en wat daarvan de gevolgen zijn vis-à-vis
de Europese Commissie. De leden van de VVD-fractie vragen het kabinet daar in zijn
beantwoording uitgebreid op in te gaan.

Governanceverhoudingen

De leden van de VVD-fractie vragen verduidelijking over de verdeling van taken en
bevoegdheden tussen NL Financial Investments (NLFI) en de Minister van Financiën.
Het is duidelijk dat benoeming en ontslag van de voorzitter van de raad van bestuur
(rvb) zwaarwegende besluiten zijn die worden voorgelegd aan de Minister van Financiën.
Maar wie voert in de huidige situatie gesprekken met de raad van commissarissen (rvc)
van de Volksbank over de nu ontstane situatie? Over welke aspecten wordt de Minister
van Financiën geïnformeerd en op welke aspecten instrueert hij NLFI?

Ontwikkelingen bestuur de Volksbank

De leden van de VVD-fractie lezen dat de raad van commissarissen van de Volksbank
op 14 augustus 2020 het voornemen heeft geuit de chief financial officer (cfo) te ontslaan. Deze leden lezen ook dat het vertrek niet werd ingegeven door
financiële aspecten, risicobeheersing of strategie. Graag vernemen de leden van de
VVD-fractie welke problemen dan wel aan de orde waren. Kan de Minister van Financiën
aangeven wanneer hij voor het eerst op de hoogte werd gesteld van problemen in de
directie en kan hij een reconstructie geven van die problemen? Inmiddels blijkt uit
de media dat ook het vertrek van de chief operations officer (coo) aan de orde lijkt. Kan de Minister van Financiën dat bericht betrekken bij
zijn antwoord?

De nieuwe chief executive officer (ceo) van de Volksbank heeft inmiddels zijn green card ingeleverd. De leden van de VVD-fractie hebben vernomen dat verschillende transacties
niet konden worden uitgevoerd door het bezit van deze green card. Voorziet de Minister van Financiën nadere problemen als gevolg hiervan?

Vervolg

De leden van de VVD-fractie zijn het eens met de Minister van Financiën dat een stabiel
bestuur en gezonde bestuursdynamiek essentieel zijn voor de continuïteit van de bank.
Zonder dat deze leden vragen naar toezichtvertrouwelijke informatie, lijkt het hen
aannemelijk dat De Nederlandsche Bank zal aandringen op versnelde verkoop aan een
andere financiële instelling om de continuïteit te beschermen. Hoe ziet de Minister
van Financiën die continuïteit nu en zou hij versnelde verkoop overwegen?

De leden van de VVD-fractie lezen dat de Volksbank wordt onderworpen aan een onafhankelijk
en extern onderzoek aangaande de bestuursdynamiek. Wanneer zal dit rapport worden
afgerond en wie zal inzage hebben in dit rapport? Ook lezen de leden van de VVD-fractie
dat de raad van commissarissen de Minister van Financiën zal informeren over de toekomstige
structuur en invulling van de directieIn hoeverre en op welke wijze wil de Minister
van Financiën actief invloed uitoefenen op deze beslissingen?

De leden van de VVD-fractie vinden het goed dat de aandacht van het bestuur van de
Volksbank is gericht op de toekomst van de bank en de nieuwe strategie voor 2021–2025.
Deelt de Minister van Financiën de mening dat deze strategie moet worden herijkt door
de recente ontwikkelingen? Zo ja, gaat de Minister van Financiën vragen om een aangepaste
strategie? Welke gevolgen zou dit hebben voor de geplande exit?

Vragen en opmerkingen van de leden van de fractie van D66

De leden van de D66-fractie hebben met belangstelling kennisgenomen van de reactie
van de Minister van Financiën over de situatie bij de Volksbank. Deze leden hebben
hier nog enkele vragen over.

De leden van de D66-fractie lezen dat de raad van commissarissen op 14 augustus 2020
heeft aangekondigd besloten te hebben om afscheid te nemen van de cfo. Graag vernemen
deze leden van de Minister van Financiën wanneer deze cfo precies is aangesteld en
hoeveel dagen hij zijn functie heeft vervuld. Daarnaast lezen de voornoemde leden
dat de NLFI pas op 5 september 2020 het aandeelhoudersbesluit heeft genomen waarmee
het vertrek van de cfo is geformaliseerd. Kan de Minister van Financiën in een gedetailleerde
tijdlijn aangeven wat er deze afgelopen periode, waarmee gedoeld wordt op 14 augustus
2020 tot 5 september 2020, is gebeurd?

De leden van de D66-fractie lezen voorts dat de raad van commissarissen heeft geconcludeerd
dat de bestaande dynamiek tussen de directieleden onvoldoende basis vormt voor een
constructieve samenwerking. Kan de Minister van Financiën toelichten wat er precies
wordt bedoeld met deze passage? Kan de Minister van Financiën daarbij expliciet ingaan
op waarom deze conclusie werd getrokken door de Raad van Commissarissen (rvc)? Het
lijkt deze leden namelijk aannemelijk dat deze constatering gebaseerd is op bepaalde
gebeurtenissen of handelingen in de periode tussen de aanstelling van de cfo en het
bekend maken van diens afscheid op 14 augustus 2020. Ook vernemen de leden van de
D66-fractie graag een reactie van de Minister van Financiën op de mogelijke redenen
die hiervoor gegeven worden in de media. De media lijken te suggereren dat de cfo
is ontslagen omdat hij zijn zorgen over «integriteit» binnen de Volksbank had gedeeld
met het Ministerie van Financiën en met een journalist van het FD.1 Kan de Minister van Financiën bevestigen dan wel ontkrachten dat er door de cfo direct
contact is opgenomen met het Ministerie van Financien aangaande «integriteitskwesties»
(«geen sprake van een open en veilig werkklimaat binnen de directie en intolerabel
gedrag») die zouden spelen bij de Volksbank? Indien dit contact heeft plaatsgevonden,
vernemen deze leden graag wanneer dit contact precies is opgenomen, hoe vaak erover
gesproken is en met wie er binnen het Ministerie van Financiën contact opgenomen is.
Wanneer werd de Minister van Financiën op de hoogte gebracht van het feit dat er contact
opgenomen is met het ministerie door de cfo aangaande de mogelijke «integriteitskwesties»?
Kan de Minister van Financiën daarnaast ingaan op de suggestie die in het artikel
wordt gewekt dat het «aan de bel trekken» past bij het naleven van de bankierseed?
Welke waarde kent de Minister van Financiën aan de bankierseed toe en op welke manier
dient deze volgens de Minister ingevuld te worden?

De leden van de D66-fractie lezen in de brief van de Minister van Financiën dat de
Minister van Financiën door het NLFI en de rvc is geïnformeerd over deze ontwikkelingen,
zijnde het vertrek van de cfo. Kan de Minister van Financiën aangeven wanneer hij
precies geïnformeerd is? Ook vernemen deze leden graag waarom de Minister van Financiën
door zowel de rvc als het NLFI is geïnformeerd. Aangezien het NLFI de aandeelhoudersfunctie
vervult, horen deze leden graag waarom de rvc precies contact zocht met de Minister.
Deelt de Minister van Financiën de mening dat het enigszins ongebruikelijk is van
een rvc direct contact op te nemen met de Minister van Financiën zeker nu, zo blijkt
uit de brief van de Minister van Financiën, het volgens de Minister van Financiën
niet gaat om een «principieel en/of zwaarwegend besluit»?

De leden van de D66-fractie vragen over deze mogelijke gang van de cfo naar het Ministerie
van Financiën vragen zich af hoe de Minister van Financiën deze mogelijke gang naar
het Ministerie van Financiën beoordeeld. Daarbij vragen deze leden de Minister van
Financiën expliciet in te gaan op de rolverdeling tussen het Ministerie van Financiën
en het NLFI. Deelt de Minister van Financiën de mening dat een gang naar het NLFI,
gegeven het feit dat zij de aandeelhoudersfunctie in principe vervullen, logischer
was geweest? Kan de Minister bevestigen dan wel ontkrachten dat er contact is geweest
tussen het NLFI en de cfo aangaande de in het artikel genoemde «integriteitskwesties»?
Indien dit contact (ook) heeft plaatsgevonden, vernemen deze leden graag wanneer dit
contact precies is opgenomen, hoe vaak erover gesproken is en wanneer de Minister
van Financiën hiervan op de hoogte is gesteld.

Ook over de kwestie van de green card van de ceo hebben de leden van de D66-fractie nog enkele vragen. Zo lezen zij dat
de nieuwe ceo zijn green card inmiddels heeft ingeleverd. Dit heeft hij echter pas op 4 september 2020 gedaan,
terwijl hij al sinds 15 augustus 2020 ceo was. Viel de Volksbank in de drie tussenliggende
weken onder het Amerikaanse sanctierecht? Zo ja, heeft dit in deze korte periodes
geleid tot onderzoeken van Amerikaanse autoriteiten dan wel boetes? Zou de Minister
van Financiën de Kamer op de hoogte willen houden indien het tijdelijk vallen onder
het sanctierecht wel leidt tot onderzoeken dan wel boetes? Kan de Minister van Financiën
ook aangeven in hoeverre hij op de hoogte was van de aanwezigheid van de green card, wanneer hij hiervan op de hoogte werd gesteld en wat hij ondernomen heeft, wetende
dat de benoeming van de ceo als zwaarwegend besluit medegedeeld moet zijn aan de Minister
van Financiën?

Ook lezen de leden van de D66-fractie dat de rvc heeft toegelicht zich momenteel te
buigen over de toekomstige structuur en invulling van de directie. Wanneer heeft de
rvc dit laten weten aan de Minister van Financiën? Kan de Minister van Financiën toelichten
of dit een intern of een onafhankelijk en extern onderzoek betreft, zeker nu het onderzoek
naar de bestuursdynamiek wel expliciet wordt benoemd als een onafhankelijk en extern
onderzoek? Kan het onderzoek als gevolg hebben dat de samenstelling van de rvb zal
veranderen? Tot slot vragen deze leden zich af of dit onderzoek ook gevolgen kan hebben
voor de strategie voor de Volksbank; of wordt de huidige lijn, onafhankelijk van de
samenstelling van het bestuur, voortgezet?

In het kopje «Governance verhoudingen» lezen de leden van de D66-fractie dat het NLFI onafhankelijk opereert en alleen bij
principiële of zwaarwegende besluiten goedkeuring vraagt aan de Minister van Financiën.
Deze leden lezen dat de benoeming van voorzitter van de rvc en de voorzitter van de
rvb in ieder geval als principieel of zwaarwegend worden aangemerkt. Zij lezen echter
zowel in het Toezichtsarrangement NLFI onder kopje 4.3.5 (Het nemen van principiële en zwaarwegende beslissingen) als in de brief dat «In de wettelijke systematiek is het in eerste instantie aan het bestuur van NLFI
om te beoordelen of een voorgenomen beslissing geldt als principieel of zwaarwegend.
De Minister zal immers geen volledig zicht hebben op alle voorgenomen beslissingen
van NLFI en de reikwijdte daarvan.»2 In het kader van de tweede geciteerde zin is het van belang om te weten wanneer de
rvc precies contact zocht aangaande het ontslag van de cfo met het Ministerie van
Financiën en of dit gebeurde voordat het NLFI contact zocht. Daarnaast vernemen deze
leden ook graag of zij deze passage uit de brief en het kopje 4.3.5 van het toezichtsarrangement
zo dienen te lezen dat het ontslag van de cfo wel door het NLFI aangemerkt kan zijn
als een «zwaarwegend en/of principieel besluit»? De Minister van Financiën stelt geïnformeerd
te zijn, maar schrijft in zijn brief niet expliciet of er sprake was van een «zwaarwegend
en/of principieel besluit» waarover hij derhalve een besluit zou moeten nemen. Indien
dit inderdaad het geval is en de Minister van Financiën dus inderdaad om een besluit
is gevraagd, vernemen deze leden graag, eventueel op hoofdlijnen, hoe het gemotiveerde
voorstel van het NLFI aangaande dit besluit luidde en welke onderbouwing hierbij werd
gegeven.

Tot slot merken de leden van de D66-fractie op dat er in een korte periode veel wisselingen
zijn geweest, zowel binnen de rvc als de rvb.3 Ook lezen deze leden dat er bij het vertrek van de cfo geen financiële of risicobeheersingsaspecten
aan de orde zijn. Is de Minister van Financiën gerustgesteld dat de vele wisselingen
van de wacht geen risico vormen, mede naar aanleiding van het mogelijke vertrek van
de coo4, waarover in de media gespeculeerd wordt? Kan de Minister van Financiën aangeven
hoeveel bestuurders in de rvc dan wel rvb in de jaren sinds 2015 hun volledige termijn
hebben uitgemaakt en hoeveel vroegtijdig zijn vertrokken? En kan hij aangeven, indien
men vroegtijdig is vertrokken dan wel ontslagen, hoeveel dagen men in functie is geweest?
De voornoemde leden maken zich enige zorgen over de rust en stabiliteit en vragen
of de Minister van Financiën die zorgen deelt. Indien dat zo is, op welke manier wil
hij deze zorgen wegnemen, hetzij direct hetzij via het NLFI?

Vragen en opmerkingen van de leden van de fractie van GroenLinks

De leden van de GroenLinks-fractie uiten hun zorgen over de recente gang van zaken
bij de Volksbank. Deze leden vinden het zowel goed als noodzakelijk dat er een onafhankelijk
onderzoek gestart is alvorens de Nederlandse Staat, via het NLFI, eventueel overgaat
tot verdere maatregelen. Deze leden hebben tegelijkertijd een aantal vragen aan het
kabinet.

De leden van de GroenLinks-fractie vragen het kabinet naar de huidige operationele
en strategische continuïteit bij de Volksbank. Op kernposities, onder andere in de
rvb, zijn verschillende rollen op dit moment niet ingevuld. Daarnaast dreigen essentiële
rollen binnen de organisatie vacant te geraken. Kan de Minister van Financiën garanderen
dat de essentiële processen van de Volksbank op dit moment doorgang vinden? Kan de
Minister van Financiën onderbouwen welke activiteiten op dit moment hinder ondervinden
van de personele onrust? Kan de Minister van Financiën aangeven welke acties binnen
de invloedssfeer van de Volksbank zelf respectievelijk zijn aandeelhouderschap liggen
om ervoor te zorgen dat deze activiteiten z.s.m. hervat worden? Zal bijvoorbeeld het
enkele maanden durende onderzoek afgewacht worden alvorens er een nieuwe cfo aangesteld
wordt? Waarom wel of waarom niet? En hoe beïnvloedt dit de operationele activiteiten?

Wat is, zo vragen de leden van de GroenLinks-fractie, de invloed van de recente personele
onrust op de inhoud en uitvoering van de strategie 2021–2025 door de Volksbank? Worden
de strategische prioriteiten richting 2021 gewijzigd nu er een nieuwe ceo met een
ander profiel aan het roer staat? En zo ja, op welke manier? En waarom?

De leden van de GroenLinks-fractie maken zich zorgen over het gegeven dat er in principe
vanuit kabinetszijde nog steeds de wens bestaat uitvoering te geven aan de afspraak
met betrekking tot de Volksbank uit het Regeerakkoord. Is de Minister van Financiën
het met de leden van de GroenLinks-fractie eens dat het financieel en organisatorisch
onverantwoord is om majeure en zulke haast onomkeerbare stappen te nemen met betrekking
tot de toekomstige governance van de Volksbank, juist nu de interne onrust bij de bank groot is en er een extern
onderzoek loopt?

Kan de Minister van Financiën aan de Kamer bevestigen dat, zolang zijn ambtstermijn
loopt, hij gegeven de grote onrust bij de Volksbank, deze niet naar de markt zal brengen?
Deelt de Minister van Financiën de mening dat, los van financiële parameters, een
dergelijke stap de huidige instabiliteit enkel zou vergroten?

De leden van de GroenLinks-fractie vragen de Minister van Financiën wat hij kan delen
over de gehanteerde methode van het externe onderzoek. Wordt met medewerkers uit alle
lagen van de organisatie gesproken? Hoe gaat een evenwichtig beeld gewaarborgd worden?
Zal met voormalige werknemers gesproken worden? Is er naast interviews ook sprake
van literatuur-, archief- en documentenonderzoek?

Wat gaat de Minister van Financiën doen om ervoor te zorgen dat de uitkomsten van
het externe onderzoek dat nu loopt gaan leiden tot een stabielere interne situatie
bij de Volksbank, zo vragen de leden van de GroenLinks-fractie. Is hij bereid van
te voren een open grondhouding aan te nemen ten opzichte van zowel kleinere als majeure
ingrepen, afhankelijk van wat het meest doeltreffend is? Wat zijn de uitgangspunten
van de Minister bij eventueel ingrijpen?

De leden van de GroenLinks-fractie vragen de Minister van Financiën of hij kan aangeven
wat de stand van zaken is met betrekking tot het onderzoek dat zijn Ministerie van
Financiën zelf zal uitvoeren naar de toekomstopties van de Volksbank, dat uitgevoerd
zal worden naar aanleiding van een toezegging aan het lid Snels (GroenLinks), gedaan
tijdens het algemeen overleg over de Volksbank op 14 november 2019.

Vragen en opmerkingen van de leden van de fractie van

de SP

De leden van de SP-fractie hebben kennisgenomen van de kabinetsreactie naar aanleiding
van de situatie bij de Volksbank. De leden van de SP-fractie willen vooropstellen
dat zij druk op de Volksbank om meer te denken in puur financiële termen en louter
winstbejag te laten domineren boven handelen in breder maatschappelijk belang stellig
zouden afwijzen. Is de Minister van Financiën van mening dat hier sprake van is?

De leden van de SP-fractie constateren dat door de raad van commissarissen wordt gesproken
van een «nieuwe strategie die misschien nieuwe competenties nodig heeft». Wat is deze
nieuwe strategie? Welke beslissingen zijn er gemaakt over de governance-structuur van de Volksbank?

De leden van de SP-fractie vragen hoe het komt dat de relatie van vertrekkend ceo
Oostendorp met het Ministerie van Financiën «moeizaam» is? Welke rol spelen daarin
de ambities van Oostendorp voor een verder gaande «maatschappelijke missie»? Hoeveel
en op welke manier heeft het Ministerie van Financiën invloed op de strategie, missie
en visie van de Volksbank? Kan de Minister een overzicht van alle aanwijzingen, directieven
en opdrachten van het Ministerie van Financiën aan de Volksbank-directie met betrekking
tot strategie, missie en visie aan de Kamer laten toekomen? Voorts lezen de leden
van de SP-fractie dat ook de relatie met de Europese Centrale Bank (ECB) moeizaam
was. Kan de Minister uitleggen hoe dit komt?

De leden van de SP-fractie hechten veel waarde aan medezeggenschap vanuit de werkvloer,
omdat zij ervan overtuigd zijn dat verdere democratisering van organisaties en medezeggenschap
van werknemers leidt tot een bestuur dat betere besluiten neemt, die op meer draagvlak
kunnen rekenen en meer gericht zijn op lange termijn waarde creatie voor de organisatie
en de samenleving. Welke effecten heeft de machtsstrijd aan de top van de Volksbank
voor de inspraak en belangen van de medewerkers van de Volksbank en voor de bredere
Nederlandse samenleving?

De leden van de SP-fractie constateren dat de raad van commissarissen van de Volksbank
niet uitsluit dat er meer wisselingen in de top volgen. Welke verwachte gevolgen heeft
dit voor de Volksbank?