Brief regering : Reactie op de brief van het Interstedelijk Studentenoverleg inzake de Annual International Student Survey 2020

Nr. 80 BRIEF VAN DE MINISTER VAN ONDERWIJS, CULTUUR EN WETENSCHAP

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 26 juni 2020

Hierbij zend ik u naar aanleiding van het verzoek van de vaste commissie voor Onderwijs,
Cultuur en Wetenschap van 11 juni 2020, een reactie op de brief van het Interstedelijk
Studentenoverleg (hierna: ISO), waarin het rapport van de Annual International Student
Survey 2020 (hierna: AISS 2020), uitgevoerd door het ISO, de Landelijke Studentenvakbond
(hierna: LSVb) en European Student Network Nederland (hierna: ESN Nederland) wordt
aangeboden. Aan het eind van deze brief ga ik ook nog kort in op de brief van 6 februari
2019 van de vaste commissie voor Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, die door de Minister
van Sociale Zaken en Werkgelegenheid is afgehandeld (Kamerstuk 35 000 XV, nr. 90).

Eerst geef ik een algemene reactie op de bevindingen uit het rapport. Vervolgens ga
ik kort in op een aantal aanbevelingen die in het rapport worden gedaan. Tenslotte
geef ik een reactie op de aanbevelingen verband houdend met de COVID-19 pandemie,
die in een bijlage bij het rapport AISS 2020 worden gedaan.

Reactie op het rapport en de algemene aanbevelingen

De studentenorganisaties ISO, LSVb en ESN Nederland voeren sinds 2018 een jaarlijkse
verkenning uit naar de ervaringen van internationale studenten in Nederland. In de
rapportage over de AISS 2020 presenteren zij de uitkomsten van een vragenlijstenonderzoek
onder een steekproef van 558 internationale studenten1. De vragen die deze studenten hebben beantwoord hebben betrekking op thema’s als
kwaliteit van het onderwijs, hoger onderwijsinstellingen, huisvesting, sociale inclusie,
welzijn en werk. Ik heb met interesse kennis genomen van het rapport en de aanbevelingen
die daarin staan.

Nederland is een aantrekkelijke bestemming voor buitenlandse studenten. De uitkomsten
van de AISS 2020 laten zien dat internationale studenten op verschillende punten positief
zijn over het hoger onderwijs in Nederland. Zo geven respondenten aan dat zij over
het algemeen tevreden zijn over de informatievoorziening vanuit de onderwijsinstelling
over zaken als het studieprogramma, de selectieprocedure en toelatingseisen, het (studenten)leven
in Nederland en studiebegeleiding. Het bieden van Engelstalige informatie door hoger
onderwijsinstellingen verloopt goed. Het Nederlands hoger onderwijs is van hoge kwaliteit,
en dit vormt een belangrijke factor in de aantrekkingskracht van Nederland voor internationale
studenten. De resultaten van de AISS 2020 bevestigen dit beeld. De meerderheid van
de respondenten in het onderzoek van de studentenorganisaties is tevreden over de
kwaliteit van het onderwijs, waarbij met name de Engelse taalvaardigheid van docenten
zeer positief wordt beoordeeld. Daarbij geeft een meerderheid van de bevraagde internationale
studenten aan tevreden te zijn met hun sociale leven in Nederland en zijn zij positief
over de toegankelijkheid van (studenten-)sportverenigingen en studieverenigingen.

Naast deze positieve signalen, geven ESN Nederland, LSVb en ISO een aantal knelpunten
in de situatie van internationale studenten in Nederland aan. Op basis van deze knelpunten
doen zij een aantal aanbevelingen aan de hoger onderwijsinstellingen en aan het Ministerie
van OCW.

Zo stellen de studentenorganisaties dat er één centrale website zou moeten zijn, waarop
Engelstalige informatie over onderwerpen als werken in Nederland, recht op studiefinanciering,
gezondheidszorg, het openen van een bankrekening en het inschrijven bij de gemeente
voor internationale studenten terug te vinden is. Ik vind het in de eerste plaats
aan instellingen om te zorgen dat de internationale studenten goed geïnformeerd zijn,
niet alleen over de opleiding die ze volgen maar ook over andere relevante zaken die
je tegenkomt bij het wonen en studeren in Nederland. Het is aan de instellingen om
te zorgen dat zij informatie bundelen of dat studenten worden doorverwezen naar de
plaats waar de relevante informatie te vinden is. Internationale studenten kunnen
overigens ook terecht op de websites van de rijksoverheid, die in het Engels beschikbaar
zijn.

Specifiek ten aanzien van huisvesting dringen de studentenorganisaties aan op eerlijke
en tijdige communicatie, ook over een eventueel tekort aan woonruimte. Zij vragen
instellingen om bij de toelating van internationale studenten rekening te houden met
de beschikbare huisvesting. Ik zie dat hier al veel vooruitgang wordt geboekt door
het Landelijk Actieplan Studentenhuisvesting. Eén van de speerpunten binnen dit actieplan
is het verbeteren van de informatiepositie van (internationale) studenten. De Engelstalige
variant van de campagne Wegwijs met je Huurprijs (realaboutrent.nl) heeft reeds veel
studenten weten te bereiken. Op de website dutchhousingpolicy.nl wordt tevens relevante
informatie omtrent huisvesting in Nederland, ook voor internationale studenten, gebundeld.
Uw Kamer wordt binnenkort geïnformeerd over de voortgang van het Landelijk Actieplan
Studentenhuisvesting.

De studentenorganisaties bevelen aan te zorgen voor een vorm van korting op reiskosten
voor studenten, nu niet alle internationale studenten recht hebben op een studentenreisproduct.
Het studentenreisproduct is niet voor alle studenten die in Nederland studeren beschikbaar.
Enkel internationale studenten die op grond van de Wet studiefinanciering 2000 volledige
studiefinancieringsrechten hebben zoals Nederlandse studenten die hebben (bijvoorbeeld
wanneer zij volledig gelijkgesteld worden op grond van het Unierecht), hebben recht
op een studentenreisvoorziening. Ik ga ervan uit dat internationale studenten tijdens
hun verblijf in Nederland ondersteund worden door hun eigen land van herkomst. Dit
geldt ook voor Nederlandse studenten die in het buitenland gaan studeren. Bovendien
zou een uitbreiding van de reisvoorziening naar een bredere groep kosten met zich
meebrengen.

De studentenorganisaties bevelen mij ook aan een (jaarlijkse) monitor op te zetten
waarin de problemen waar internationale studenten tegenaan lopen in kaart worden gebracht.
Ik vind het belangrijk om te monitoren hoe internationale studenten hun ervaring in
Nederland en hun opleiding waarderen. Daartoe is de jaarlijkse Nationale Studentenenquête
ook in het Engels beschikbaar. Tevens wordt de doelgroep internationale studenten
meegenomen in de Studentenmonitor, een landelijk monitoringsonderzoek naar het welzijn
van studenten in het hoger onderwijs, van het RIVM. Dit onderzoek is in voorbereiding.
De resultaten van de Studentenmonitor verwacht ik in de zomer van 2021. Ik zie op
dit moment geen aanleiding om daarnaast nog een monitoringsinstrument op te zetten.

Reactie op COVID-19 gerelateerde aanbevelingen

Naast algemene aanbevelingen, hebben ESN Nederland, de LSVb en het ISO ook aanbevelingen
gedaan met betrekking tot de situatie van internationale studenten in Nederland tijdens
de coronacrisis. De studentenorganisaties geven aan dat de AISS 2020 werd afgenomen
voordat de eerste maatregelen omtrent het coronavirus werden aangekondigd en dat het
rapport geen specifieke informatie over de situatie tijdens de coronacrisis bevat.
Op basis van de meldingen die zijn binnengekomen bij de meldpunten van de LSVb en
het ISO is er in een bijlage bij het rapport ingegaan op de signalen die zij van internationale
studenten ten tijde van de coronacrisis hebben ontvangen en de aanbevelingen die zij
op basis hiervan doen. Hieronder ga ik daar nader op in.

Huisvestings- en financiële problematiek

Internationale studenten lopen ten gevolge van COVID-19 tegen financiële problemen
aan, bijvoorbeeld doordat bijbanen wegvallen, ouders baanzekerheid verliezen of doordat
wisselkoersen erg ongunstig worden. Hierdoor, zo geven de organisaties aan, kan het
lastig zijn voor internationale studenten om aan de verplichting van de huur en het
(instellings-)collegegeld te voldoen. De studentenorganisaties vragen daarom om extra
coulance voor internationale studenten die hun huurcontract willen opzeggen of een
betalingsregeling willen treffen voor het (instellings-)collegegeld.

We zien dat studenten geraakt worden door de coronacrisis. Om te voorkomen dat (internationale)
studenten door het verliezen van hun bijbaan of een onstabiele financiële situatie
van ouders in financiële problemen komen, is het voor SF-gerechtigden mogelijk om
bij DUO meer geld te lenen, ook met terugwerkende kracht vanaf het begin van het collegejaar.
Daarnaast kunnen studenten ook collegegeldkrediet aanvragen voor het betalen van het
(instellings-) collegegeld. Mocht dit onvoldoende zijn, kunnen zij contact opnemen
met DUO over de mogelijkheden. DUO betracht maximale coulance richting studenten die
met financiële tegenslagen kampen door de coronamaatregelen.

Onduidelijkheid door een gebrek aan Engelstalige informatievoorziening

De studentenorganisaties geven aan dat de Engelstalige informatievoorziening omtrent
de Nederlandse maatregelen tegen het coronavirus pas laat op gang kwam en dat internationale
studenten hierdoor lang in onzekerheid zaten en afhankelijk waren van andere informatiebronnen.
De organisaties bevelen aan om belangrijke informatie voor internationale studenten
op één centrale Engelstalige website te plaatsen en actueel te houden.

Om ook internationale studenten te bereiken met de informatievoorziening van uit de
overheid, zijn de antwoorden op veelgestelde vragen door studenten in het hoger onderwijs
zowel in het Nederlands als Engels gepubliceerd op de webpagina’s van de rijksoverheid.
Beide webpagina’s worden regelmatig bijgewerkt. Ook op de website van het RIVM en
Nuffic kunnen studenten terecht als zij vragen hebben over o.a. gezondheid, veiligheid
en verblijfsrecht.

Stress- en welzijnsklachten

In het advies geven de studentenorganisaties aan dat gevoelens van stress zijn toegenomen
als gevolg van de coronacrisis en dat dit in het bijzonder voor internationale studenten
zou kunnen gelden. Datzelfde geldt voor gevoelens van eenzaamheid. De organisaties
stellen dat voor de preventie van stress voor alle studenten aandacht moet zijn en
dat ook internationale studenten toegang moeten hebben tot (Engelstalige) studentenpsychologen.
Ook na de crisis adviseren zij om te zorgen voor meer interactie tussen Nederlandse
en internationale studenten, als middel tegen eenzaamheid.

Zoals de Onderwijsraad eerder aangaf in zijn tweede advies, geeft de coronacrisis
het belang van de sociale functie van het onderwijs goed weer. De coronacrisis confronteert
studenten met veel vragen en zorgen en treft studenten in kwetsbare posities bovengemiddeld.
Ik vind het van belang dat zij de hulp kunnen krijgen die zij nodig hebben en dat
ze hierin goed begeleid worden. De inzet van studiebegeleiders en studentpsychologen
staat op de agenda van de werkgroep studentenwelzijn waaraan de Vereniging Hogescholen,
de Vereniging van Universiteiten, studentenorganisaties en vertegenwoordigers van
het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport deelnemen. De Landelijke Werkgroep
Studentenwelzijn vraagt extra aandacht voor deze groep studenten en doet aanbevelingen.
De bevindingen van de werkgroep over de afgelopen maanden worden verzameld in een
handreiking over studentenwelzijn in coronatijd, die na de zomer gereed zal zijn.
Hierbij wordt ook de begeleiding van internationale studenten niet vergeten.

Brief van de vaste commissie voor Onderwijs, Cultuur en Wetenschap van 6 februari
2019

Tot slot wil ik u nog laten weten dat uw brief met kenmerk 2019D04808, met als onderwerp «Verzoek SUSP, mede namens bijna 500 Nederlandse jongeren, om
aandacht voor problemen m.b.t. uitwisseling Nederlandse studenten met Canada a.g.v.
aanpassing voorwaarden van WH programma», door mij destijds onder de aandacht is gebracht
bij de Minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid en dat deze kwestie is opgelost.
De Minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid heeft de Tweede Kamer hierover ingelicht
bij de brief van 24 april 2019 (Kamerstuk 35 000 XV, nr. 90).

De Minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap,
I.K. van Engelshoven