Inbreng verslag schriftelijk overleg : Inbreng verslag van een schriftelijk overleg over de uitvoering van de motie van de leden Sneller en Den Boer over de benoemingsprocedures voor de belangrijkste democratische instituties (Kamerstuk 35300-VII-97)

De vaste commissie voor Binnenlandse Zaken heeft enkele vragen en opmerkingen over
de brief van de Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties van 3 februari
2020 (Kamerstuk 35 300 VII, nr. 97) over de benoemingsprocedures voor de belangrijkste democratische instituties.

De voorzitter van de commissie, Ziengs

De adjunct-griffier van de commissie, Hendrickx

VVD

De leden van de VVD-fractie hebben met belangstelling kennisgenomen van de brief van
de Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties met betrekking tot benoemingsprocedures
voor democratische instituties, zoals Hoge Colleges van Staat, planbureaus, adviescolleges
en zbo’s. Zij wijzen erop dat zij tegen de motie van de leden Sneller en Den Boer
hebben gestemd. Een grotere rol van de Tweede Kamer bij deze benoemingsprocedures
leidt er niet toe dat deze instituties onafhankelijker zullen worden van de politiek,
zo stelt de Minister. De leden van de VVD-fractie onderschrijven dat. Zij hebben geen
vragen. De evaluatie van onder meer de Kaderwet zbo’s wachten de leden van de VVD-fractie
af.

D66

De leden van de D66-fractie hebben met grote teleurstelling kennisgenomen van het
besluit inzake de uitvoering van de motie-Sneller-Den Boer (TK 35 300 VII, nr. 25) over de benoemingsprocedures voor de belangrijkste democratische instituties. Deze
leden willen de regering daarom nog enkele vragen voorleggen.

De leden van de D66-fractie constateren dat de Minister van Binnenlandse Zaken en
Koninkrijksrelaties in de brief vooral vertelt dat hij, naast een onderzoek dat al
bekend was, helemaal geen uitvoering gaat geven aan de door de Tweede Kamer aangenomen
motie. De voornoemde leden zijn daardoor erg verbaasd, aangezien de motie de regering
juist wel verzoekt in beweging te komen en actie te ondernemen. Graag herinneren de
leden van de D66-fractie de Minister er aan dat de motie-Sneller-Den Boer met achtentachtig
zetels is aangenomen en dat niets doen dus geen optie is. Is de Minister bereid zijn
besluit tot niets doen te herzien, en een besluit te nemen dat wel in lijn is met
de motie? Zo ja, waarom had de Minister dat niet meteen kunnen doen? Zo nee, kan de
Minister uitleggen wat de (staatsrechtelijke) gevolgen zijn van het naast zich neerleggen
van deze aangenomen motie?

De leden van de D66-fractie krijgen de indruk na het lezen van de brief dat de Minister
het staatsrecht ziet als iets dat niet kan veranderen. «Het is zo, dus het is goed»
lijkt het motto van het besluit te zijn. De voornoemde leden zien het staatsrecht
als iets dat leeft en mee moet gaan met de tijd. Wanneer oude gewoontes, neergelegd
in staatsrechtelijke regels, niet meer bijdragen aan de transparantie van democratische
instituties en daarmee aan de diversiteit van de bemensing, dan moeten die staatsrechtelijke
regels worden veranderd. Hoe kijkt de Minister hier tegenaan? Als iets een bestuursbevoegdheid
is, moet dat dan voor altijd een bestuursbevoegdheid zijn? Zo ja, waarom dan? Zo nee,
in welke gevallen kunnen we dit wel veranderen. Een nog fundamentelere vraag is of
de Minister de opvatting deelt dat het staatsrecht kan veranderen? Zo ja, in welk
geval wel? Kan de Minister vijf mogelijke scenario’s beschrijven waarin het staatsrecht
duidelijk moet worden veranderd om mee te kunnen gaan met de tijd? Kan de Minister
ook vijf scenario’s beschrijven waarin het staatsrecht duidelijk moet blijven zoals
het is en niet moet veranderen om mee te kunnen gaan met de tijd?

De Minister zegt dat een grotere rol voor de Tweede Kamer bij de benoemingsprocedure
voor democratische instituties, zoals Hoge Colleges van Staat, planbureaus, adviescolleges
en zbo’s er niet toe leidt dat deze instituties onafhankelijker zullen worden van
de politiek. Op dit moment heeft de Tweede Kamer wel een grotere rol bij de benoemingsprocedure
van de Rekenkamer en de Nationale ombudsman. Vindt de Minister dan ook dat deze instituties
minder onafhankelijk zijn dan, bijvoorbeeld, de Raad van State en het Centraal Planbureau?
Kan de Minister uitleggen waarom hij dat vindt?

Op dit moment heeft de regering of een bewindspersoon het in veel benoemingsprocedures
volledig voor het zeggen, en dit komt neer op executieve macht die niet nader kan
worden gecontroleerd door de Tweede Kamer. Belangrijke democratische instituties worden
dus volledig buiten spel gezet en zijn afhankelijk van de regering. Bovendien constateert
D66 dat in Nederland met de huidige werkwijze de afgelopen jaren te weinig vooruitgang
is geboekt als het gaat om de diversiteit van de publieke (advies)sector, terwijl
uit onderzoek telkens weer blijkt dat divers samengestelde teams beter functioneren.
Diversiteit is in dat opzicht kwaliteit. Kan de Minister vertellen hoe hij de onafhankelijkheid
van de democratische instituties kan vergroten door de motie, zoals hierboven beschreven,
naast zich neer te leggen? Of ziet de Minister ook in dat hij wel uitvoering moet
geven aan de motie om de kwaliteit, diversiteit en onafhankelijkheid van de democratische
instituties te vergroten? Waarom wel, waarom niet?

Volgens de leden van de D66-fractie bestaan er meerdere gradaties in de mate van betrokkenheid
van de Tweede Kamer. Met aan de ene kant van het spectrum een heel grote rol voor
de Tweede Kamer, zoals de benoeming van de Nationale ombudsman, en aan de andere kant
het informeren van de Kamer na een benoeming. De rol van de Kamer hoeft natuurlijk
niet bij elke benoeming even groot te zijn. Zoals het nu bij veel benoemingsprocedures
gaat dan moet de Kamer in de krant lezen wie uiteindelijk benoemd is. Een voorbeeld
hiervan was het Centraal Planbureau (CPB); bij die benoeming konden Kamerleden in
de krant lezen wie er benoemd was. Deze wijze van benoeming valt helemaal buiten het
hier zojuist uiteengezette spectrum van betrokkenheid van de Kamer. Deze optie is
totaal niet wenselijk, dit is namelijk de minst transparante manier van benoemen.
Wat vindt de Minister ervan dat de Kamer uit de media moet vernemen wie er benoemd
is als hoofd CPB? Is de Minister bereid om hierin verandering te brengen? Zo ja, hoe
zou de Minister dit willen veranderen? Zo nee, waarom niet?