Inbreng verslag schriftelijk overleg : Inbreng verslag van een schriftelijk overleg over de voortgang sectorakkoorden funderend onderwijs (Kamerstuk 31293/31289-502)

Binnen de vaste commissie voor Onderwijs, Cultuur en Wetenschap hebben enkele fracties
de behoefte om vragen en opmerkingen voor te leggen over de brief van de Minister
voor Basis- en Voortgezet Onderwijs en Media d.d. 31 januari 2020 inzake voortgang
sectorakkoorden funderend onderwijs (Kamerstuk 31 293, nr. 502).

De voorzitter van de commissie, Tellegen

De adjunct-griffier van de commissie, Verouden

Inhoud

Blz.

I

Vragen en opmerkingen uit de fracties

2

•

Inbreng van de leden van de VVD-fractie

2

•

Inbreng van de leden van de CDA-fractie

4

•

Inbreng van de leden van de D66-fractie

5

•

Inbreng van de leden van de SP-fractie

6

•

Inbreng van de leden van de PvdA-fractie

7

II

Reactie van de Minister voor Basis- en Voortgezet Onderwijs en Media

8

I Vragen en opmerkingen uit de fracties

Inbreng van de leden van de VVD-fractie

De leden van de VVD-fractie hebben met interesse kennisgenomen van de voortgang sectorakkoorden
funderend onderwijs en hebben hierover nog enkele vragen.

In het rapport «inzicht besteding prestatieboxmiddelen PO»1 lezen deze leden dat een deel van de besturen de middelen uit de prestatiebox inzetten
op structurele kostenposten waar na dit jaar nog doorlopende verplichtingen aan verbonden
zijn. Wat zijn de gevolgen hiervan voor scholen? Worden doorlopende verplichtingen
dan uit de reserves van scholen betaald of gaat dit ten koste van andere taken zoals
het verminderen van de werkdruk? Deze leden vragen of de prestatieboxmiddelen ook
besteed kunnen worden aan extra beloning voor excellent presterende docenten? Zijn
er schoolbesturen die dit al doen en wat zijn de resultaten daarvan? Deze leden lezen
dat het inzetten van de middelen uit de prestatiebox voor het verhogen van de lerarensalarissen
geen compensatie is voor de negatieve effecten van het verminderen of stopzetten van
de prestatieboxgelden. Geldt deze constatering voor een algemene verhoging van de
lerarensalarissen of is het wel mogelijk om goed presterende docenten extra te belonen,
zonder dat dit ten koste gaat van de opgebouwde resultaten van de prestatieboxgelden,
zo vragen de leden.

In het rapport «oplossingen voor het bewegingsonderwijs, hoe komen we verder?»2 worden er vijf belangrijke knelpunten aangedragen die belemmeren dat scholen voldoen
aan het geven van bevoegde lessen bewegingsonderwijs en het geven van minimaal twee
lesuren bewegingsonderwijs per week (samen vormt dit de norm bewegingsonderwijs).
Kan de Minister op elk knelpunt ingaan en ook ingaan op welke rol de Minister zal
spelen om dit knelpunt weg te nemen? Kan de Minister tevens ingaan op elke oplossingsrichting
die wordt aangeboden, zowel op rijks als school en gemeenteniveau?

Voornoemde leden lezen dat in de casestudie er schoolleiders zijn die bewust de ruimte
voor bewegingsonderwijs inzetten voor een ander vak om zich als school te profileren.
Welke maatregelen gaat de Minister nemen om dit tegen te gaan? Daarnaast lezen de
leden dat in de meeste gevallen de ruimte voor bewegingsonderwijs wordt ingevuld door
kernvakken. Op welke manier gaat de Minister bij deze scholen onder de aandacht brengen
dat ruimte voor bewegingsonderwijs ook daadwerkelijk aan bewegingsonderwijs besteed
moet worden?

Deze leden lezen dat het Rijk een oplossing kan bieden om de prioriteit van voldoende
bevoegd bewegingsonderwijs sterker over te brengen. Op welke manier gaat de Minister
het amendement van de leden Rudmer Heerema en Van Nispen3 over bewegingsonderwijs als deugdelijkheidseis, na de behandeling in de Eerste Kamer,
onder de aandacht brengen bij schoolbesturen? Ziet de Minister dit als een oplossing
die het Rijk kan aandragen om de prioriteit van voldoende bevoegd bewegingsonderwijs
sterker over te brengen of neemt de Minister daarnaast nog extra stappen om dit doel
te bereiken? Op welke manier gaat de Minister met het Ministerie van Volksgezondheid,
Welzijn en Sport samenwerken om deze prioriteit sterker over te brengen?

Deze leden lezen dat de reistijd naar de accommodatie ook een rol speelt voor scholen
om in plaats van twee uur maar een uur bewegingsonderwijs aan te bieden. Van de gemeenten
geeft 30 procent aan dat zij niet voor elke school altijd voldoen aan de accommodatieverplichting.
Kan de Minister een overzicht geven over de afgelopen vijf jaar van hoeveel procent
van de gemeenten aangeeft niet altijd te kunnen voldoen aan de accommodatieverplichting?
Is hier een verbetering zichtbaar? Op welke manier worden gemeenten herinnerd aan
hun accommodatieverplichting? Daarnaast lezen de leden dat er ook scholen zijn waar
de reistijd de reden was voor minder lesuren bewegingsonderwijs, maar dat de accommodatie
zich wel binnen een kilometer van het schoolgebouw bevindt. Hoe gaat de Minister toezien
dat deze scholen wel twee lesuren bewegingsonderwijs gaan aanbieden?

Voornoemde leden lezen in «extra inspanningen achterblijven ambities»4 dat vrijwel alle gemeenten gebruik maken van combinatiefunctionarissen, waarbij sportverenigingen
zich verbinden aan scholen. Op welke manier worden sportverenigingen gecompenseerd
wanneer zij actief samenwerken met scholen? Ziet de Minister mogelijkheden om samen
met gemeenten sportverenigingen die zich vrijwillig committeren aan scholen tegemoet
te komen in bijvoorbeeld de zaalhuur of op een andere manier te belonen dat zij zich
maatschappelijk inzetten? Deze leden lezen dat de Minister in gesprek zal gaan met
de VSG5 om meer aandacht te vragen voor de rol van gemeenten als procesregisseur als het
bijvoorbeeld gaat om de hoeveel accommodaties in gemeenten. Wanneer zal dit plaatsvinden
en wanneer wordt de Kamer op de hoogte gesteld van de uitkomsten van dit gesprek?

Deze leden lezen dat de Minister op korte termijn, samen met de Minister voor Medische
Zorg en de Staatssecretaris van Volksgezondheid, in gesprek zal gaan met de PO-raad
en de VSG om de samenwerking tussen scholen en gemeenten verder te stimuleren. Wanneer
zal dit gesprek plaatsvinden, heeft dit gesprek toevallig al plaatsgevonden en wanneer
wordt de Kamer op de hoogte gesteld van de uitkomsten van dit gesprek?

De aan het woord zijnde leden lezen in de begeleidende brief6 dat de Minister het laatste jaar van de sectorakkoorden gaat gebruiken om te komen
tot een nieuwe inrichting. Tegelijkertijd constateert de Minister dat er momenteel
te weinig verantwoording en inzicht is in de besteding van de middelen van de sectorakkoorden.
Ziet de Minister nu al mogelijkheden om in ieder geval de verantwoording en inzicht
van de besteding van de middelen te verbeteren en deze dit jaar te implementeren?
Is de Minister het met deze leden eens dat het belangrijk is dat er goed inzicht is
in de besteding van overheidsgeld en dat hier op een goede manier verantwoording voor
moet worden afgelegd? Deze leden lezen tevens dat er meer nodig is om de uitdagingen
het hoofd te kunnen bieden. Op welke manier gaat de Minister ervoor zorgen dat de
ambities waargemaakt worden? Welke consequenties volgen er wanneer bestuurders niet
de vereiste stappen zetten om de ambities te kunnen behalen, zo vragen deze leden.

Inbreng van de leden van de CDA-fractie

De leden van de CDA-fractie lezen in de onderhavige begeleidende brief van de Minister
dat er sinds de vorige brief over de sectorakkoorden uit juli 20197 enige verbetering is opgetreden in het halen van de gemaakte afspraken op de diverse
gebieden. In de bijlage8 waar de Minister naar verwijst wordt een aantal zaken opgesomd waar de scholen mee
bezig zijn geweest sinds juli 2019, maar is het deze leden niet duidelijk waar de
vooruitgang ten opzichte van juli 2019 nu precies in zit. Deze leden vragen de Minister
dan ook of het mogelijk is om voortbordurend op het verslag van vorig jaar per onderdeel
aan te geven hoe het er in juli 2019 voorstond en hoe het er nu voorstaat, bijvoorbeeld
door aan te geven hoe groot het percentage scholen is dat nu wel voldoet aan de gemaakte
afspraken uit het sectorakkoord van 2014.

Voornoemde leden vragen de Minister of hij zich zorgen maakt over de voortgang van
de uitvoering van de sectorakkoorden, nu aan het einde van de rit na ongeveer zes
jaren nog steeds blijkt dat scholen zich niet houden aan de gemaakte afspraken. Deze
leden vragen de Minister of er consequenties zitten aan het nog steeds niet voldoen
aan de sectorakkoorden voor de scholen. Zo ja, gaat het dan om beleidsmatige consequenties
of om financiële consequenties? Zo nee, waarom niet? Deze leden vragen ook of de Minister
gezien de ervaringen met de uitvoering van deze sectorakkoorden voornemens is om de
afspraken voor de nieuwe sectorakkoorden in een nieuwe vorm te gieten waarbij beter
gestuurd kan worden op het voldoen door scholen aan de gemaakte afspraken.

De aan het woord zijnde leden lezen dat uit het onderzoek van Regioplan9 naar aanleiding van de motie van de leden Van Meenen en Rog10 zou blijken dat als er middelen uit de prestatiebox zouden worden ingezet voor lerarensalarissen
scholen zouden moeten bezuinigen op extra formatie en in sommige gevallen ook op reguliere
formatie. Deze leden vragen of hierbij ook de effecten van de extra middelen zijn
meegenomen die de scholen deze kabinetsperiode hebben gekregen, met name de extra
middelen van afgelopen najaar. Deze leden vragen welk gevolg de Minister gaat geven
aan het onderzoek van Regioplan. Betekent dit dat hij geen verdere stappen gaat ondernemen
om te kijken in hoeverre het mogelijk is om middelen vanuit de prestatiebox in te
zetten voor salarissen? Zo ja, hoe verhoudt zich dit tot het niet nakomen van de gemaakte
afspraken uit de sectorakkoorden door de scholen? Zijn hier ook middelen mee gemoeid
die niet zijn ingezet vanwege het niet nakomen van de afspraken?

Deze leden lezen in de bijlage over het bewegingsonderwijs11 dat scholen vanwege allerlei redenen niet voldoen aan de eisen voor bewegingsonderwijs
zoals het aantal uren, maar ook op het gebied van de bevoegde docenten. Deze leden
vragen welke actie de Minister gaat ondernemen tegen scholen die hebben besloten om
helemaal geen bewegingsonderwijs te geven, maar deze tijd volledig te benutten aan
de kernvakken. Deze leden vragen de Minister tevens om hoeveel scholen het gaat. Tot
slot op dit punt vragen deze leden wat de gevolgen zijn van het aangenomen amendement
van de leden Rudmer Heerema en Van Nispen12 waarbij bewegingsonderwijs een deugdelijkheidseis is geworden voor bovengenoemde
scholen en andere scholen die niet voldoen aan de gestelde eisen.

Tot slot lezen de aan het woord zijnde leden in de bijlage over de stand van zaken
van de uitvoering van de sectorakkoorden13 dat het niet alle scholen voor voortgezet onderwijs lukt om binnen de gestelde termijn
een afdeling die onvoldoende of zelfs zeer zwak scoort op onderwijskwaliteit weer
op orde te hebben. Deze leden vragen hoe dit kan. De afspraak was toch dat scholen
die zeer zwak zijn binnen een jaar weer basiskwaliteit moeten laten zien? Welke consequenties
zijn er voor scholen die deze termijn niet halen en wordt hier op gehandhaafd door
de Inspectie van het Onderwijs? Zo nee, waarom niet? Is de Minister bereid om hier
extra acties op te zetten om te zorgen dat de gestelde termijn voor herstel wel wordt
gehaald, zo vragen deze leden.

Inbreng van de leden van de D66-fractie

De leden van de D66-fractie hebben kennisgenomen van de voortgang sectorakkoorden
funderend onderwijs en willen de Minister nog enkele vragen voorleggen.

Deze leden vragen de Minister of hij oordeelt dat het bestuursakkoord PO en het sectorakkoord
VO hebben geleid tot de gewenste kwaliteitsimpuls? Tegenover de gemaakte afspraken
heeft in 2014 een investering gestaan van jaarlijks 440 miljoen die apart via de prestatiebox
wordt bekostigd. De Minister stelt dat een groot aantal doelen van de sectorakkoorden
zijn gehaald. Deze leden vragen de Minister welke doelen hij precies bedoelt bij het
primair onderwijs. Wanneer kan de Kamer de eindevaluatie van de sectorakkoorden verwachten?
Deze leden constateren uit de tussenrapportage dat doelen uit 2014 nauwelijks zijn
bereikt. Zo is er weinig vooruitgang in de doelstelling om twee lesuren bewegingsonderwijs
te bieden, is er geen enkele ontwikkeling geweest in het aandeel basisschoolbesturen
dat voldoende kwaliteitszorg op basis van een zelfevaluatie heeft en is dus de doelstelling
van 80 procent bij lange na niet gehaald, wordt Vensters slechts door 39 procent van
de scholen ingevuld, blijft het aantal masteropgeleide leraren achter op de ambitie
en is er niet meer gedifferentieerd onderwijs. Deze leden constateren dat vervolgens
bij de actualisatie de doelen zijn vervaagd en nauwelijks meetbaar zijn, waardoor
bij de eindevaluatie de doelen lastig getoetst kunnen worden. Dit terwijl het voortgezet
onderwijs in de tussenrapportage een betere prestatie heeft geleverd én bij de actualisatie
duidelijk meetbare doelen heeft opgesteld. Deze leden vragen een reactie van de Minister
hierop. Is er bij de actualisatie geen kans verloren gegaan om de verantwoording en
inzicht in de bestedingen van prestatieboxmiddelen in het PO te versterken? Is het
nog wel mogelijk voor de besturen van het primair onderwijs om te voldoen aan de eis
van voldoende realisatie14 van het bestuursakkoord om een deel van de middelen aan de lumpsum toe te voegen?
Deze leden vragen de Minister of hij de nakoming van de afspraken in het bestuursakkoord
van 2014 voldoende vindt. Deze leden vragen de Minister of er consequenties hangen
aan het niet voldoen aan deze afspraken. Deze leden lezen in het onderzoek dat het
grootste deel van de besturen zegt dat de activiteiten uit het bestuursakkoord waarin
ze hebben geïnvesteerd nog doorlopen na dit jaar, terwijl in het akkoord is afgesproken
dat alleen bij voldoende realisatie de middelen in 2020 in de lumpsum terecht zouden
komen. Deze leden vragen een reactie van Minister hierop.

Voornoemde leden vragen hoe de Minister dit soort eenzijdige akkoorden beoordeelt,
waar alleen via de werkgevers afspraken worden gemaakt voor een gehele sector. De
Minister geeft aan een nieuwe inrichting te wensen voor het sectorakkoord in 2020
met de inspraak van schoolleiders, leraren en onderwijsondersteuners, en daar de toekomstige
inzet van middelen van af te laten hangen. Deze leden vragen de Minister of hij als
mogelijke uitkomst ziet dat een deel van de prestatieboxmiddelen wordt ingezet voor
het salaris van basisschoolleraren, aangezien hij dit niet als scenario omschrijft.
Deze leden vragen de Minister of de kans niet sowieso groot is dat er een andere prioritering
voor de middelen komt aangezien hij van plan is om de sectorakkoorden anders in te
richten met inspraak van leraren en schoolleiders.

Deze leden lezen in het onderzoek15 dat het geld uit de prestatieboxmiddelen wordt uitgegeven aan structurele uitgaven
met doorlopende verplichtingen, zoals salaris of afschrijving. Deze leden lezen dat
het geld is geïnvesteerd in ICT-hardware, ICT-coördinatoren en plusklassen. Deze leden
vragen de Minister of de lumpsum niet toereikend zou moeten zijn om dit soort personele
en materiële zaken te bekostigen. Hoe beoordeelt de Minister deze uitgaven in het
licht van het lerarentekort en de gevolgen daarvan op de onderwijskwaliteit, zoals
deze week geschetst in het centraal economisch plan van het CPB16, 17? Deelt de Minister de uitkomst van het CPB18 dat de leraar de sleutel is tot kwalitatief goed onderwijs? Is de Minister het eens
met deze leden dat in tijden van een lerarentekort de leraar zowel in beleid als in
investeringen de grootste prioriteit zou moeten zijn? Is de Minister het tevens met
deze leden eens dat de onderwijskwaliteit sterker onder druk komt te staan door het
lerarentekort, dan door wegvallende ICT-investeringen? Deze leden vragen de Minister
of hij bereid is bij de nieuwe inrichting van de sectorakkoorden de middelen te herprioriteren
naar het lerarentekort. Hoe beoordeeld de Minister de rol van de werkgevers vanaf
2014 ten aanzien van het lerarentekort en strategisch personeelsbeleid? Is hier sprake
geweest van goed werkgeverschap?

Kan de Minister aangeven hoe de bevindingen uit dit onderzoek19 samenhangen met het onderzoek naar de toereikendheid van de bekostiging? Worden de
uitkomsten van dit onderzoek naar de uitgaven van de prestatieboxmiddelen meegenomen
in het onderzoek naar de toereikendheid en wanneer kan de Kamer uitkomsten verwachten,
zo vragen deze leden. De leden vragen de Minister of er bij het onderzoek is uitgegaan
van de bekostiging in 2014 of dat de latere investeringen zijn meegerekend, zoals
het herfstakkoord, het regeerakkoord en het werkdrukakkoord. Is er nog steeds sprake
van bezuinigingen indien deze structurele investeringen worden meegerekend, zo vragen
deze leden.

Inbreng van de leden van de SP-fractie

De leden van de SP-fractie hebben kennisgenomen van de brief over de voortgang van
de sectorakkoorden in het funderend onderwijs. Deze leden hebben hier nog enkele vragen
over.

Uit het onderzoek naar of, en op welke wijze, verantwoord een deel van de middelen
uit de prestatiebox po per 2020 kan worden aangewend voor verdere verbetering van
de salarispositie en carrièrepaden van basisschoolleerkrachten, blijkt dat minder
middelen uit de prestatiebox zou betekenen dat een deel van de besturen moet bezuinigen
op personeel en professionalisering. Welke andere mogelijke geldposten ziet de Minister
om aan te wenden voor verbetering van de salarispositie en de carrièrepaden van basisschoolleerkrachten
die geen negatief effect hebben op het onderwijs?

De Minister geeft aan dat samen met de werkgeversorganisaties en vertegenwoordigers
van schoolleiders, leraren en (onderwijs)ondersteuners het gesprek zal worden gevoerd
over de toekomstige inzet van de middelen. Welke vertegenwoordigers bedoelt de Minister
precies? Wat is hun stem waard in deze gesprekken ten opzichte van de werkgevers?
Is de Minister überhaupt al gestart met deze gesprekken? Zo ja, wat is daar tot nu
toe uitgekomen?

Hoe wordt de voortgang van het bewegingsonderwijs in het po in de gaten gehouden en
door wie? Wat is hierbij de rol van de Inspectie van het Onderwijs? Op welke wijze
wordt nu al bevorderd dat zoveel mogelijk ALO20-opgeleide vakleerkrachten bewegingsonderwijs gaan geven? Hoeveel geld uit de werkdrukmiddelen
wordt door scholen besteed aan bewegingsonderwijs door een vakleerkracht? Hoeveel
scholen zetten de werkdrukmiddelen op deze manier in, zo vragen deze leden.

Inbreng van de leden van de PvdA-fractie

De leden van de PvdA-fractie hebben met belangstelling kennisgenomen van de onderhavige
brief. De Minister meldt dat op het onderdeel professionele scholen met name wordt
geïnvesteerd in de vaardigheden van startende en zittende leraren en schoolleiders
door het inkopen van scholing en het vrijroosteren van leerkrachten. Deze leden vragen
in hoeverre leraren en leerkrachten hierbij ook zeggenschap krijgen over deze scholing
zodat deze leraren en leerkrachten zich professionaliseren met scholing waar zij vooral
zelf behoefte aan hebben.

Hoe denkt de Minister het strategisch personeelsbeleid op scholen binnen afzienbare
tijd te verbeteren? Hoe denkt hij over een professionele gesprekkencyclus waarin in
ieder geval aandacht bestaat voor professionalisering en beloning? Een onderdeel van
strategisch personeelsbeleid is ook behoud van personeel. Hoe verklaart de Minister
dat in tijden van lerarentekorten het aantal tijdelijke contracten groeit ten opzichte
van het aantal vaste contracten? Uit het onderzoek naar strategisch personeelsbeleid
blijkt dat zowel bestuurders, schoolleiders als leraren professionele ontwikkeling
beoordelen als relatief zwak. In het onderzoek van Regioplan naar de besteding van
de prestatieboxmiddelen21, geven bestuurders aan een groot deel van deze middelen te besteden aan professionalisering.
Hoe kan het dat bestuurders melden relatief veel middelen uit te geven aan professionalisering
(versterken vaardigheden leraren), maar tegelijkertijd dit als relatief zwak beoordelen?
Ook de beloning wordt als zwak punt van het personeelsbeleid beoordeeld. Hoe kan het
dat er in het personeelsbeleid zo weinig aandacht is voor beloning, terwijl er voldoende
mogelijkheden bestaan en de behoefte onder onderwijspersoneel groot is?

Voornoemde leden vinden dat de reguliere bekostiging voldoende moet zijn om gewoon
goed onderwijs te geven en goed onderwijs vraagt om zekerheid en continuïteit. In
dat licht past de overheid een zekere terughoudendheid met aanvullende middelen en
beleidsprioriteiten. Hoe denkt de Minister hierover? Deze leden signaleren dat schoolbesturen
de uitgaven van de prestatieboxmiddelen niet concreet hebben bijgehouden en men zich
in een evaluatie dus enkel kan baseren op wat schoolbesturen zeggen. Het is immers
niet vastgelegd. Er is bovendien geen directe link te leggen tussen de inzet van (extra)
middelen en de realisatie van doelen. Hoe denkt de Minister over extra voorwaarden
voor de besteding en verantwoording van onderwijsgeld in het algemeen? Door vooraf
meer voorwaarden te stellen kan ook beter gewaarborgd worden waaraan de middelen besteed
worden. Met heldere bestedingsvoorwaarden kunnen medezeggenschapsorganen ook beter
in positie worden gebracht. Wat is de reactie van de Minister op deze overwegingen?

De Minister kondigt in onderhavige brief aan dat hij de prestatieboxmiddelen in het
schooljaar 2020/2021 voor het laatst onder de huidige voorwaarden beschikbaar blijft
stellen aan scholen en dat hij voor het einde van 2020 zal komen met scenario’s voor
de toekomstige inzet van middelen opdat scholen hier bij hun begroting voor 2021–2022
rekening mee kunnen houden. Kan de Minister toelichten wat dit betekent voor scholen
in het voortgezet onderwijs die, in tegenstelling tot het primair onderwijs, niet
worden bekostigd per schooljaar, maar per kalenderjaar? Waar kunnen zij rekening mee
houden voor het kalenderjaar 2021, zo vragen deze leden.

II Reactie van de Minister voor Basis- en Voortgezet Onderwijs en Media