Memorie van toelichting : Memorie van toelichting

InhoudsopgaveA. ARTIKELSGEWIJZE TOELICHTING BIJ HET WETSVOORSTEL B. BEGROTINGSTOELICHTING1 Leeswijzer2 Het beleidOverzicht belangrijke uitgaven- en ontvangstenmutaties3 Het beleidsartikelBeleidsartikel 1 GemeentefondsBudgettaire gevolgen van beleidToelichting op de financiële instrumenten 4 BijlagenOverzicht integratie-uitkeringen gemeentefondsOverzicht decentralisatie-uitkeringen gemeentefonds

35 350 B Wijziging van de begrotingsstaat van het gemeentefonds (B) voor het jaar 2019 (wijziging samenhangende met de Najaarsnota)

Nr. 2 MEMORIE VAN TOELICHTING

Ontvangen 26 november 2019

Vergaderjaar 2019‒2020

INHOUDSOPGAVE

Blz.

A.

ARTIKELSGEWIJZE TOELICHTING BIJ HET WETSVOORSTEL

2

B.

BEGROTINGSTOELICHTING

3

1

Leeswijzer

3

2

Het beleid

3

Overzicht belangrijke uitgaven- en ontvangstenmutaties

3

3

Het beleidsartikel

5

Beleidsartikel 1 Gemeentefonds

5

4

Bijlagen

7

Overzicht integratie-uitkeringen gemeentefonds

7

Overzicht decentralisatie-uitkeringen gemeentefonds

8

A. ARTIKELSGEWIJZE TOELICHTING BIJ HET WETSVOORSTEL

Wetsartikel 1 

De begrotingsstaten die onderdeel zijn van de Rijksbegroting, worden op grond van artikel 2.3, eerste lid, van de Comptabiliteitswet 2016 elk afzonderlijk bij de wet vastgesteld en derhalve ook gewijzigd. Het onderhavige wetsvoorstel strekt ertoe om voor het jaar 2019 wijzigingen aan te brengen in de begrotingsstaat van het gemeentefonds.

Het in die begrotingsstaat opgenomen begrotingsartikel wordt in onderdeel B. van deze memorie van toelichting toegelicht (de zgn. begrotingstoelichting).

Wetsartikel 3 

Ingevolge artikel 5, eerste lid, van de Financiële-verhoudingswet hebben gemeenten gezamenlijk recht op het bedrag dat in de begroting als verplichting voor het totaal van de algemene uitkering en de aanvullende uitkeringen is opgenomen. Ingevolge artikel 5, tweede lid, van de Financiële-verhoudingswet hebben de gemeenten gezamenlijk recht op de bedragen die in de begroting als verplichting voor het totaal van de integratie-uitkeringen en het totaal van de decentralisatie-uitkeringen is opgenomen.

De in dit wetsartikel opgenomen bedragen zijn niet rechtstreeks uit de begrotingsstaat af te leiden. De bedragen worden nader onderbouwd in deze memorie van toelichting.

De Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, R.W. Knops

De Staatssecretaris van Financiën,M. Snel

B. BEGROTINGSTOELICHTING

1 Leeswijzer

De tweede suppletoire begroting geeft een beeld van de uitvoering van de begroting 2019. De stand van de tweede suppletoire begroting wordt opgebouwd vanaf de stand van de eerste suppletoire begroting 2019.

2 Het beleid

Door wijzigingen in beleid van verschillende departementen kan worden overgegaan tot het beleggen of juist weghalen van taken bij gemeenten. Indien dit gepaard gaat met een toevoeging aan of een uitname uit het gemeentefonds, wordt dit begrotingstechnisch verwerkt. In de onderstaande tabel worden de mutaties groter dan € 30 mln. weergegeven. Daarbij is onderscheid aangebracht tussen nominale mutaties enerzijds en overboekingen van/naar andere departementen anderzijds.

Overzicht belangrijke uitgaven- en ontvangstenmutaties

Belangrijkste suppletoire uitgavenmutaties 2019 (Tweede suppletoire begroting) (bedragen x € 1.000) 

Uitgaven 2019

  

Vastgestelde begroting 2019

30.147.959

  

Stand 1e suppletoire begroting 2019

31.159.692

  

Belangrijkste suppletoire mutaties

   

Nominale mutaties

 

1 Accres 2019

‒ 218.343

2 Ruimte onder plafond BCF 2019

80.823

  

Overboekingen

 

3 Aardgasvrije wijken

34.096

4 Regionale opgaven

39.843

5 Ambulantisering in de ggz

50.000

6 Perspectief op werk

35.000

7 Transitievisie warmte

71.746

  

Overige mutaties

124.170

  

Stand 2e suppletoire begroting 2019

31.377.027

Toelichting

1. Accres 2019

Het gemeentefonds ontwikkelt zich evenredig met de accres-relevante uitgaven (ARU) van het Rijk. Nemen de ARU van jaar op jaar toe, dan neemt ook de algemene uitkering van het gemeentefonds toe. Bij een afname van de ARU geldt het omgekeerde. De groei of krimp van het gemeentefonds als gevolg van deze normeringssystematiek wordt accres genoemd.

Het accres van tranche 2019 bedraagt € 1.068 mln. positief. Dat is een negatieve bijstelling van € 218 mln. ten opzichte van de 1e suppletoire begroting 2019 van het gemeentefonds. Deze negatieve bijstelling is een gevolg van de besluitvorming van het Kabinet en wordt met name veroorzaakt door lagere uitgaven van het Rijk in 2019.

2. Ruimte onder plafond BCF 2019

De ontwikkeling van het BTW-compensatiefonds (BCF) en het bijbehorende plafond leiden conform het Financieel Akkoord Rijk/VNG/IPO met ingang van 2015 tot een toename of afname van de algemene uitkering van de fondsen. Voor 2019 is vooralsnog sprake van ruimte onder het plafond, met als gevolg een toevoeging aan de algemene uitkering van € 81 mln.

3. Aardgasvrije wijken

Vanuit het programma Aardgasvrije wijken ontvangen 27 gemeenten in 2019 de tweede tranche van de bijdrage van het Ministerie van BZK voor het aardgasvrij maken van woonwijken.

4. Regionale opgaven

Het Kabinet heeft geld gereserveerd voor het aanpakken van regionale opgaven. Deze bijdrage betreft de 2e tranche van de regionale opgaven door gemeenten. Deze bijdrage is bestemd voor regionale opgaven in en rond de gemeenten Ede, Tilburg, Den Haag, Doetinchem, Noordoost Fryslan. en Zaanstad.

5. Ambulantisering in de ggz

Het hoofdlijnenakkoord ggz beschrijft de ambities voor de ggz-sector voor de periode 2019-2022. Belangrijk onderdeel daarvan is het verder realiseren van de beweging ‘juiste zorg op de juiste plek’ en het verbeteren van de samenwerking over de grenzen van het zorgdomein en het sociaal domein. Het kabinet stelt financiële middelen beschikbaar voor het realiseren van de ambities uit het hoofdlijnenakkoord ggz. De reeks loopt op van € 50 mln. in 2019 tot € 95 mln. 2022 en wordt daarna structureel ingeboekt. Het kabinet erkent hiermee de noodzaak van een structurele financiële bijdrage aan de gemeenten om de ambulantiseringsdoelstelling te behalen.

6 Perspectief op werk

Werkgevers, gemeenten, UWV, MBO-Raad en de Ministeries van OCW en SZW hebben met de Intentieverklaring Perspectief op Werk (PoW) een oproep aan de arbeidsmarktregio’s gedaan om de kansen die de huidige arbeidsmarkt biedt optimaal te benutten. In het kader van de Intentieverklaring PoW ontvangen 35 gemeenten namens hun arbeidsmarktregio elk een impulsfinanciering van € 1 mln. voor hun actieplan.

Perspectief op Werk is een extra impuls voor de arbeidstoeleiding van mensen die willen en kunnen werken, maar niet zelfstandig de weg naar werk vinden. Een intensievere samenwerking tussen publieke en private partijen moet zorgen voor goede matches tussen werkzoekenden en beschikbaar werk. Perspectief op Werk is naast een extra impuls ook een leertraject om vanuit de praktijk te bezien hoe de bemiddeling van deze groep verbeterd kan worden.

7. Transitievisie warmte

Vanuit het totale budget van € 150 mln. voor Klimaatmiddelen voor de decentrale overheden is € 71,7 mln. beschikbaar gesteld aan gemeenten voor het uitwerken van de gemeentelijk Transitievisie warmte. In 2021 moet elke gemeente een transitievisie warmte hebben opgesteld. In het Klimaatakkoord (Kamerstukken 2018/19, 32813, nr. 263) staat daarover het volgende: Gemeenten zullen uiterlijk eind 2021 een transitievisie warmte vaststellen waarin het tijdspad waarin wijken worden verduurzaamd, is vastgelegd.

3 Het beleidsartikel

Beleidsartikel 1 Gemeentefonds

In onderstaande tabel worden voor de verplichtingen, de uitgaven en de ontvangsten de budgettaire gevolgen van beleid van het gemeentefonds weergegeven. Hiermee worden de integrale uitgaven die samenhangen met de samengestelde beleidsdoelstelling (het nastreven van een adequate omvang van het gemeentefonds en het nastreven van een adequate verdeling van de middelen over de gemeenten) inzichtelijk gemaakt.

Budgettaire gevolgen van beleid

Tabel budgettaire gevolgen van beleid, beleidsartikel gemeentefonds (Tweede suppletoire begroting) (bedragen x € 1.000) 

Vastgestelde begroting (1)

Stand 1e suppletoire begroting (2)

Mutaties 2e suppletoire begroting (3)

Stand 2e suppletoire begroting (4)=(2+3)

Mutaties Miljoenen nota

Overige mutaties 2e suppletoire begroting

      

Verplichtingen

30.147.959

30.850.004

53.307

164.028

31.067.339

      

Uitgaven

30.147.959

31.159.692

53.307

164.028

31.377.027

waarvan juridisch verplicht (percentage)

 

100%

  

100%

      

Opdrachten

1.711

4.061

‒ 374

0

3.687

Kosten Financiële-verhoudingswet

1.711

4.061

‒ 374

0

3.687

      

Bijdragen aan ZBO's/RWT's

0

0

374

0

374

Kosten Financiële-verhoudingswet

0

0

374

0

374

      

Bijdragen aan medeoverheden

30.146.248

31.155.631

53.307

164.028

31.372.966

Algemene uitkeringen en de aanvullende uitkeringen

24.888.257

25.284.800

‒ 131.072

‒ 2.562

25.151.166

Integratie-uitkeringen

4.310.733

4.434.164

65.512

0

4.499.676

Decentralisatie-uitkeringen

947.258

1.436.667

118.867

166.590

1.722.124

      

Ontvangsten

30.147.959

31.159.692

53.307

164.028

31.377.027

Toelichting op de financiële instrumenten

Opdrachten

Kosten Financiële-verhoudingswet

Dit betreft het budget dat elk jaar is gereserveerd voor de uitvoering van onderzoeken op het vlak van de omvang en verdeling van het gemeentefonds en het onderhoud van het betaalsysteem.

Bijdragen aan ZBO’s/RWT’s

Kosten Financiële-verhoudingswet

Dit betreft het budget dat elk jaar is gereserveerd voor de uitvoering van onderzoeken op het vlak van de omvang en verdeling van het gemeentefonds en het onderhoud van het betaalsysteem.

Bijdragen aan mede overheden

Algemene uitkering en de aanvullende uitkeringen

Dit betreft de uitkering aan alle gemeenten, die ten goede komt aan de algemene middelen van de gemeenten. De uitkering is gebaseerd op de artikelen 5 en 6 van de Financiële-verhoudingswet.

Integratie-uitkeringen

Dit betreft de uitkering die wordt toegepast als rechtstreekse overheveling van middelen naar de algemene uitkering bezwaarlijk is vanwege de omvang van de herverdeeleffecten. De integratie-uitkering voorziet dan in een geleidelijke overgang naar de algemene uitkering. De uitkering is gebaseerd op artikel 5 lid 2 van de Financiële-verhoudingswet. Een overzicht van de integratie-uitkeringen is opgenomen in bijlage 4.1. Meer informatie over de integratie-uitkeringen is te vinden in de circulaires van het Gemeentefonds.

Decentralisatie-uitkeringen

Naast de algemene uitkering en de integratie-uitkering bestaat in het gemeentefonds ook de decentralisatie-uitkering. De verdeling van de decentralisatie-uitkering volgt evenmin als de integratie-uitkering de regels van de verdeling van de algemene uitkering van het gemeentefonds. Anders dan bij de integratie-uitkering, waar de termijn van overheveling naar de algemene uitkering van tevoren vaststaat, ontbreekt bij de decentralisatie-uitkering een dergelijke termijn. Een overzicht van de decentralisatie-uitkeringen is opgenomen in bijlage 4.2. Meer informatie over de decentralisatie-uitkeringen is te vinden in de circulaires van het Gemeentefonds.

Ontvangsten

Sinds de invoering van de Financiële-verhoudingswet zijn de uitgaven en de (belasting-)inkomsten op grond van artikel 4 van die wet over ieder uitkeringsjaar aan elkaar gelijk.

4 Bijlagen

Overzicht integratie-uitkeringen gemeentefonds

Overzicht integratie-uitkeringen gemeentefonds (bedragen x € 1.000) 

Uitgaven 2019

Voogdij 18+

680.360

Beschermd wonen

1.809.397

Participatie

1.999.849

Verhoging raadsledenvergoeding kleine gemeenten

9.763

Wijziging betalingsverloop 2018

307

Stand 2e suppletoire begroting 2019

4.499.676

Overzicht decentralisatie-uitkeringen gemeentefonds

Overzicht decentralisatie-uitkeringen gemeentefonds (bedragen x € 1.000) 

Uitgaven 2019

Aardgasvrije wijken

34.096

Actieprogramma Dak- en thuisloze jongeren

1.338

Asbeter

648

Basisregistratie Grootschalige Topografie

211

Basisregistratie Ondergrond

100

Beeldende kunst en vormgeving

13.500

Beter benutten

176

Bevolkingsdaling

11.245

Bibliotheekmiddelen

1.000

Bodemsanering

53.621

Bonus beschut werk

8.329

BRP centralisering inschrijving vergunninghouders

4.731

Buurtsportcoaches

73.300

Centrale Stem Opnemenig

1.005

City deal Eenvoudig Maatwerk

124

City Deal Voedsel

25

Correctie Waterschapswegen (Knelpunten verdeelproblematiek)

3.612

Deltaprogramma Ruimtelijke Adaptatie

5.216

Dialoog Sinterklaasintocht

35

Eindhoven Internationale Knoop XL

80

Energieloketten

12.397

Europees Burgerinitiatief Stop Extremisme

12

Experimenten sociale benadering dementie

1.000

Faciliteiten besluit opvangcentra

7.759

Floriade Almere

2.500

Fort Oranje Zundert

1.500

Geluidsmaatregelen HSL Zuid

3.906

Geweld hoort nergens thuis

3.600

Gezond in de stad

22.374

Grensland conferentie Venlo

30

Groeiopgave Almere

8.082

GROS jongerenevenementen

50

Herstructurering wsw Oost-Groningen

4.884

Implementatie traject 5 sociaal domein

310

Impuls weerbaar bestuur

240

Jeugd

21.700

Jeugdhulp aan kinderen in een AZC

5.100

Kansen voor alle kinderen

85.000

Kerkenvisies

3.500

Koplopergemeenten Cliëntondersteuning

8.164

Landelijke voorziening vreemdelingen

19.100

Lerarentekort G4

4.000

LHBTI beleid regenboogsteden

1.273

Maatschappelijke begeleiding

32.607

Maatschappelijke opvang

385.057

MKBA Lelystad next level

15

Nationaal Samenwerkingsprogramma Luchtkwaliteit

738

Nijmijgen Green Capital of Europe

10

NL DIGIbeter Innovatiebudget

2.508

Oeververbinding Rotterdam pre verkenning

75

Peel en Maas vangnet

10

Permanente registratie Den Haag

1.232

Perspectief op werk

35.000

Pilot integrale beveiligingsplannen

950

Pilot opvang en begeleiding asielzoekers

756

Pilot Roma en Sinti

239

Pilot Verdere integratie op de arbeidsmarkt

897

Pilots Flexibele opvang

1.200

Pilots logeerzorg

875

Pilots Verander opgave inburgering

4.395

Proeftuinen cultuurprofielen

1.441

Programmabureau Sociaal domein

300

Raadsondersteuning Groningen

500

Rechtspositiebesluit burgemeesters

24

Regionale Energie Strategieën

28.045

Regionale opgaven

81.443

Scholenprogramma Groningen

8.875

Slachtoffers mensenhandel (Vrouwenopvang)

1.000

Slimme en Duurzame mobiliteit MRA

4.853

Slimme laadpleinen

248

Sociale en emotionele ondersteuning gezondheidsgevolgen aardbeving

4.600

Sportakkoorden

3.715

Transformatiefonds Sociaal Domein Jeugd

36.076

Transitievisie warmte

71.746

Twinning arbeidsbemiddeling

61

Vangnetregeling Hoorn

26

Veilig Thuis

32.100

Veilige steden

331

Veiligheidshuizen

7.700

Verduurzaming basisscholen

350

Vergoeding hoofdstembureaus verkiezingen

82

Verhoging taalniveau statushouders

20.000

Verlenging impuls regionale Samenwerking GGZ

930

Versterking lokale aanpak jihadisme

6.538

Versterking lokale werkgelegenheid Groningen

1.900

Voorkomen van schulden en bestrijding van armoede

14.225

Voorschoolse voorziening peuters

30.000

Vrouwenopvang

123.851

VTH-taken

46.700

Vuelta 2020

1.000

Waddenzee werelderfgoed coördinator

44

Wijkaanpak

14.349

Woondeals

2.098

Zelfstandige woonvoorziening jongeren

100

Zoetwatermaatregelen

5.203

Zorgverlichter

100

Wijziging betalingsverloop 2018

276.133

Stand 2e suppletoire begroting 2019

1.722.124