Inbreng verslag schriftelijk overleg : Inbreng verslag van een schriftelijk overleg over o.a. de geannoteerde agenda Energieraad op 4 december 2019 (Kamerstuk 21501-33, nr. 783)

De vaste commissie voor Economische Zaken en Klimaat heeft een aantal vragen en opmerkingen
aan de Minister van Economische Zaken en Klimaat voorgelegd over de geannoteerde agenda
voor de Energieraad (formeel) op 4 december 2019 (Kamerstuk 21 501-33, nr. 783), het verslag van de Energieraad van 24 september 2019 (Kamerstuk 21 501-33, nr. 779) en het verslag van een schriftelijk overleg over de geannoteerde agenda van de Energieraad
van 24 september 2019 (Kamerstuk 21 501-33, nr. 777).

De vragen en opmerkingen zijn op 22 november 2019 aan de Minister van Economische
Zaken en Klimaat voorgelegd.

De voorzitter van de commissie, Diks

De adjunct-griffier van de commissie, Kruithof

Inhoudsopgave

Blz.

I

Vragen en opmerkingen vanuit de fracties

2

II

Antwoord / Reactie van de Minister

6

I Vragen en opmerkingen vanuit de fracties

Vragen en opmerkingen van de leden van de VVD-fractie

De leden van de VVD-fractie hebben kennisgenomen van de geannoteerde agenda voor de
Energieraad op 4 december 2019. Deze leden hebben nog vragen en opmerkingen.

De leden van de VVD-fractie delen de kansen in het gebruik van waterstof. Deze leden
willen weten of er meer landen zijn die kansen zien in het gebruik van waterstof.
Zij willen voorts graag weten hoeveel geld er verdiend kan worden aan waterstof als
koploper. Kan de Minister aangeven hoe ver landen buiten de Europese Unie (EU) op
dit moment zijn met de uitrol van waterstof? Tevens vragen zij wat de rol van de EU
is op het gebied van slimme sectorintegratie. Op welke manier wordt hier in Europees
verband op samengewerkt? Kan de Minister ook toelichten welke belemmeringen in regelgeving
moeten worden weggenomen om slimme sectorintegratie te versnellen?

De leden van de VVD-fractie zijn benieuwd op welke punten de energieprioriteiten van
de Commissie-Von der Leyen overeenkomen met de ambities in het Klimaatakkoord. Deze
leden willen graag weten welke punten in de energieprioriteiten een kans zijn voor
de Nederlandse ambities. Zij zijn voorts belangstellend naar de mogelijke tegenstrijdige
belangen. Zij willen graag weten wat de Minister gaat doen om het belang van Nederland
zo goed mogelijk te verdedigen in het realiseren van energieambities.

De leden van de VVD-fractie hebben daarnaast vragen over het investeringsplan van
de Europese Commissie. Hoe beoordeelt de Minister dit investeringsplan? Deze leden
willen weten of de Minister de mening van deze leden deelt dat het geld uit het investeringsplan
naar plannen moet gaan met de meeste toegevoegde waarde waarbij doelmatigheid voorop
staat. Kan de Minister toezeggen dat geografische spreiding voor het investeringsplan
geen doel op zich is, maar dat moet worden gekeken naar waar het meeste rendement
uit investeringen kan worden gehaald? Deelt de Minister de mening dat Europese Klimaatgelden
doelmatig moeten worden besteed en dat ophoging van budget van de Europese Investeringsbank
voor Klimaatprojecten geen doel op zich mag zijn?

De leden van de VVD-fractie zijn benieuwd wanneer het definitieve Nederlandse Nationaal
Energie- en Klimaatplan (INEK) wordt verwacht. Deze leden lezen dat de Nederlandse
bijdrage aan de Europese 2030-doelstellingen licht zijn gewijzigd voor hernieuwbare
energie (van een bandbreedte tussen de 27–35% naar tenminste 27%. Kan de Minister
toelichten wat de verklaring voor deze wijziging is? Kan de Minister ook toelichten
hoe men is gekomen tot een doelstelling van ten minste 27%? Op basis waarvan is dit
percentage gekozen?

De leden van de VVD-fractie zouden graag willen weten wat de stand van zaken is met
betrekking tot het overleg over het transitcontract. Ook lezen deze leden dat met
name Oost-Europese landen zich zorgen maken over de mogelijke gevolgen van het onverhoopt
wegvallen van de transit voor de leveringszekerheid. Kan de Minister toelichten wat
het back-up scenario voor Nederland is als de transit onverhoopt wegvalt? Hoe wordt
ervoor gezorgd dat er in dat geval geen gevaren zijn voor de leveringszekerheid in
Nederland? Wordt hier een stresstest voor uitgevoerd?

De leden van de VVD-fractie vragen of de Minister kan toelichten op welke onderwerpen
hij verwacht dat het Kroatische voorzitterschap zich zal richten.

Vragen en opmerkingen van de leden van de D66-fractie

De leden van de D66-fractie hebben ervan kennisgenomen dat de Clauscentrale ook elektriciteit
zal leveren aan België. Deze leden vragen de Minister of hij gedurende de Energieraad,
of en marge ervan, zal spreken over het Europese energiesysteem en de uitdaging voor
welk land de CO2-uitstoot toegerekend zal worden.

De leden van de D66-fractie vragen de Minister hoe hij de klimaat- en energieplannen
van de Europese Commissie beoordeelt en waar hij aansluiting of versterking ziet op
het Nederlands klimaat- en energiebeleid.

De leden van de D66-fractie vragen de Minister wat de ontwikkelingen zijn binnen lidstaten
wat betreft beleid tot sluiten van kolencentrales en op welke wijze dit de doelstelling
van de Nederlandse wet verbod op kolen.

De leden van de D66-fractie stellen dat Nederland goede kansen heeft om groene waterstofhub
van Europa te worden. Op welke wijze wordt dit door de Minister geadresseerd in Europees
perspectief en op welke wijze zet Nederland zich in om de kans van slagen van groene
waterstofontwikkeling in Nederland en in Europa te vergroten?

De leden van de D66-fractie hebben in de World Energy Outlook 2019 van het International
Energy Agency (IEA) gelezen dat windenergie op zee een vlucht gaat nemen. Hoe zet
Nederland zich in om de kansen, op het gebied van financiering en infrastructuur,
van windenergie met andere (omliggende) landen te verzilveren?

De leden van de D66-fractie vragen op welke wijze de Minister het beleid ten aanzien
van het Europese Emissions Trading System (ETS) en de prijs op CO2-uitstoot in de hele Unie versterkt. Deze leden vragen tevens hoe de Minister het
belang van een Europees CO2-reductiedoel van 55% beklemtoont bij de nieuwe Europese Commissie, als wel de wenselijkheid
van een stevigere prijs op CO2-uitstoot in het ETS-systeem?

De leden van de D66-fractie maken zich zorgen over de beschikbaarheid van schaarse
metalen voor accu’s en zonnepanelen. Op welke wijze zal de Minister de nieuwe Europese
Commissie recycling van noodzakelijke maar schaarse materialen waarborgen in de Europese
markt? Ziet de Minister kansen om met de nieuwe Europese Commissie de recycling van
schaarse metalen voor elektrische auto’s en accu’s hoger op de agenda te zetten, mogelijk
met bijbehorende strengere normering middels een aanscherping van de Ecodesign richtlijn?
Zie ook motie-Jetten-Wassenberg (Kamerstuk 32 813, nr. 209).

Vragen en opmerkingen van de leden van de GroenLinks-fractie

De leden van de GroenLinks-fractie vinden het zorgelijk dat met de huidige INEK’s
de EU-brede 2030-doelstellingen voor hernieuwbare energie en energie-efficiëntie niet
in zicht zijn. Kan de Minister toelichten welke lidstaten moeite hebben met het halen
van hun doel? Klopt het dat in de afgelopen maanden er geen enkele vooruitgang is
geboekt rondom de INEK’s en het onduidelijk is hoe de gaten worden gedicht? Kan de
Minister dit uitgebreid toelichten? Wat is de stand van zaken rondom het verscherpen
van het CO2-reductiedoel van de EU naar 55%? Geven andere lidstaten ook in hun INEK’s aan hoe
ze, zoals in Nederland conform de motie-Van der Lee (Kamerstuk 30 175, nr. 271) moet gebeuren, fiscale prikkels afbouwen die het klimaatdoel tegenwerken? Op welk
moment zal de Kamer de definitieve Nederlandse INEK ontvangen?

De leden van de GroenLinks-fractie hebben vernomen dat het Finse voorzitterschap de
INEK’s oorspronkelijk niet wilde bespreken, klopt dit? Waarom wilde het Finse voorzitterschap
dit niet? Kan de Minister zich ervoor inzetten dat het Finse voorzitterschap enthousiast
wordt gemaakt voor de bespreking van de INEK’s en er voldoende tijd wordt vrijgemaakt
om de INEKs te bespreken? Kan de Minister alles op alles zetten op het vinden van
concrete afspraken, voor garanties dat de gaten gedicht worden en dat iedere lidstaat
een goede bijdrage levert?

De leden van de GroenLinks-fractie begrijpen dat het onduidelijk is wat er na 31 december
2019 met de uiteindelijke INEK’s gebeurd en de wetgeving daar niet expliciet over
is. Kan de Minister ervoor zorgdragen dat er wederom een analyse per plan komt, een
analyse van de Europese Commissie van alle plannen gezamenlijk en dat deze analyses
weer publiekelijk worden gemaakt?

De leden van de GroenLinks-fractie hebben met interesse gelezen dat in de Duitse klimaatplannen
er CO2-beprijzing wordt ingevoerd voor non-ETS sectoren. Een dergelijke CO2-prijs is complex. Is de Minister bereid om te onderzoeken of een dergelijke CO2-prijs ook in Nederland kan worden ingevoerd? Zijn er pentalaterale besprekingen over
een CO2-prijs gaande met de buurlanden van Nederland? Zijn er andere effectieve maatregelen
in het Duitse klimaatplan die eventueel zouden kunnen worden overgenomen door Nederland?

De leden van de GroenLinks-fractie hebben de volgende vragen en opmerkingen over de
leveringszekerheid van gas. Deze leden merken op dat de Europese gasafhankelijkheid
van Rusland is gestegen en dat er nog grote uitdagingen zijn om de gasdiversificatie
van EU-lidstaten op orde te brengen. Zij vinden het risicovol dat de onderhandelingen
tussen Oekraïne en Rusland onder toezicht van de Europese Commissie in een impasse
zijn beland. Zij merken op dat er eind november weer een overleg staat ingepland,
en vragen of er al meer bekend is over de uitkomsten van deze gesprekken. Daarbij
vragen zij de Minister te reflecteren op de mogelijke scenario’s die er ontstaan als
de impasse niet wordt opgelost. Kunnen deze worden toegelicht?

De leden van de GroenLinks-fractie vragen de Minister wat deze kwestie betreft met
name in te gaan op de leveringszekerheid van gas voor Oekraïne en de rol van de Europese
Unie hierin. Is de Minister het met deze leden eens dat de energieveiligheid van Oekraïne
ernstig gevaar loopt bij het mogelijk opnieuw misgaan van de onderhandelingen tussen
Rusland en Oekraïne, zeker omdat nu nog een groot aandeel van gas door Nord Stream
via Oekraïne loopt? Hoe gaat de beoogde verdeling van gastoevoer door Nord Stream
en Nord Stream 2 er in de toekomst uitzien? Hoe is de Europese Unie vervolgens voorbereid
op de geopolitieke consequenties van Nord Stream 2? Hoe beoordeelt de Minister in
dit kader het nieuwe voorstel van Duitsland voor de implementatie van de recent gewijzigde
Gasrichtlijn? Zorgt deze implementatie ervoor dat er nadere eisen, zoals geformuleerd
in de recent gewijzigde Gasrichtlijn (toegang van derden, tariefregulering, ontvlechting
van de eigendom en transparantie), worden gesteld aan Nord Stream 2? Hoe makkelijk
kan Duitsland een uitzondering van de recent gewijzigde Gasrichtlijn vragen op basis
van deze implementatie?

De leden van de GroenLinks-fractie vragen ook hoe het zit met de bevordering van gasdiversificatie
van met name zuidelijke en oostelijke Europese Lidstaten, aangezien de Minister heeft
aangegeven dat de verschillen tussen goed functionerende en minder goed functionerende
gashandelsplaatsen toenemen1? Zijn er vooruitzichten op verbetering hiervan, met name op het punt van het instellen
van een transparant prijsmechanisme? Hoe biedt Nederland en de EU hier ondersteuning
aan? Gaat de Minister inzetten op het belang van gasdiversificatie van kwetsbare EU-
lidstaten? Deze leden merken namelijk met zorg op dat Hongarije van plan is via Turkish
Stream meer Russisch gas te importeren2, en nog steeds slechts afhankelijk is van een gasbron. Hoe kijkt de Minister aan
tegen deze kwestie, heeft hij hier in bilateraal en multilateraal contact over met
Hongarije?

Vragen en opmerkingen van de leden van de SP-fractie

De leden van de SP-fractie hebben kennisgenomen van voorliggende agenda. Deze leden
stellen hierbij de volgende vragen.

De leden van de SP-fractie zien zeker voordelen van het koppelen van verschillende
sectoren om de energietransitie te versnellen dan wel bestaande belemmeringen weg
te nemen. Wel waarschuwen deze leden dat dit niet noodzakelijkwijs betekent dat er
naar een verdergaande Europese energiemarkt moet worden toegewerkt. Dit kan prima
door de lidstaten zelf, bi- en/of multilateraal, worden vormgegeven. Zij vragen op
welke wijze Nederland meer gaat inzetten op het vergroten van de mogelijkheden van
opslag van energie. Hier worden te weinig en te langzaam de benodigde stappen in gezet,
vrezen deze leden.

De leden van de SP-fractie vragen de Minister toe te lichten waaruit hernieuwbaar
gas bestaat. Wat is de herkomst en samenstelling?

De leden van de SP-fractie vinden het teleurstellend dat het voorstel om technische
eisen aan banden te stellen blijkbaar een brug te ver is voor veel lidstaten. Juist
zo’n simpele maatregel kan in een Europese automarkt effect hebben. Deze leden begrijpen
niet dat zelfs het stellen van vrij eenvoudige technische eisen op zo’n grote weerstand
kan stuiten.

De leden van de SP-fractie wijzen erop dat het zaak is echt te verduurzamen, in plaats
van afhankelijk te worden van gas van buiten de EU. De zorgen over leveringszekerheid
onderstreept dit nog eens. Welke stappen neemt Nederland om de afhankelijkheid van
gas niet alleen in Nederland, maar in de gehele EU op zo snel mogelijke termijn naar
nul te krijgen?

De leden van de SP-fractie uiten hun zorgen over het feit dat de EU-doelstellingen
niet gehaald lijken te worden. Dat de INEK’s onvoldoende blijken, is zeer zorgwekkend.
Is in beeld wat de lidstaten gaan doen om ervoor te zorgen dat de klimaatdoelen wel
worden gehaald? Hoe en op welke termijn worden de INEK’s aangescherpt en aangevuld?
Wat zijn de consequenties voor de lidstaten waarbij de INEK onvoldoende blijkt? Deze
leden willen nu ook van de Minister weten hoe het kabinet alsnog denkt te gaan voldoen
aan de doelen, nu blijkt dat het Klimaatakkoord onvoldoende zal zijn.

II Antwoord / Reactie van de Minister