Memorie van toelichting : Memorie van toelichting

Nr. 3 MEMORIE VAN TOELICHTING

Algemeen deel

1. Inleiding

Dit wetsvoorstel regelt de opheffing en splitsing van de gemeente Haaren, gelegen
in de provincie Noord-Brabant. Het initiatief daartoe is door de gemeente Haaren zelf
genomen. Met «splitsing» wordt bedoeld dat de op te heffen gemeente Haaren in vier
delen uiteen gaat die worden samengevoegd met de gemeenten Boxtel, Oisterwijk, Tilburg
en Vught. Met deze herindelingsregeling worden daarom – naast de opheffing van de
gemeente Haaren – de volgende vier herindelingen geregeld:

• De kern Esch wordt via een lichte samenvoeging bij de gemeente Boxtel gevoegd.

• De kern Haaren wordt via een lichte samenvoeging bij de gemeente Oisterwijk gevoegd.

• De kern Biezenmortel wordt via een grenscorrectie bij de gemeente Tilburg gevoegd.

• De kern Helvoirt wordt via een lichte samenvoeging bij de gemeente Vught gevoegd.

Zowel voor de lichte samenvoegingen als voor de grenscorrectie is de beoogde datum
van herindeling 1 januari 2021. Wordt in deze toelichting gesproken over «herindeling»
dan wordt gedoeld op het geheel van de vier hierboven genoemde herindelingen samen.

Een grenscorrectie kan tot stand komen door een besluit van de betrokken gemeenteraden,
een besluit van provinciale staten, bij algemene maatregel van bestuur en bij wet
(artikel 3, eerste lid, Wet algemene regels herindeling (hierna: Wet arhi)). De gemeente
Haaren en de betrokken andere gemeenten hebben gekozen voor een integrale benadering
en daarom zowel de drie lichte samenvoegingen als de grenscorrectie in het herindelingsadvies
opgenomen. Gelet op die integraliteit wordt deze grenscorrectie bij wet tot stand
gebracht.

Aanleiding voor het wetsvoorstel is de conclusie van de gemeente Haaren – na een intensief
proces waarin inwoners goed zijn betrokken – dat bestuurlijke zelfstandigheid van
de gemeente niet langer in het belang van de inwoners is. Splitsing van de gemeente
en toevoeging van de kernen aan omliggende gemeenten biedt voor inwoners, bedrijven
en maatschappelijke organisaties het beste toekomstperspectief. De kernen van de gemeente
Haaren gaan na de herindeling deel uitmaken van de aangrenzende gemeenten Boxtel,
Oisterwijk, Tilburg en Vught die allen goed zijn toegerust om hun wettelijke taken
uit te voeren, de eigen opgaven aan te kunnen en bij te dragen aan regionale opgaven.
Daarmee worden de belangen van de inwoners van de op te heffen gemeente Haaren het
beste gediend. Gedeputeerde staten van Noord-Brabant hebben over de voorgestelde herindeling
een positieve zienswijze gegeven.

In het volgende hoofdstuk worden de voorgeschiedenis en totstandkoming van het herindelingsadvies
beschreven. Hoofdstuk 3 bevat de uitkomsten van de toets van het herindelingsadvies
aan het Beleidskader gemeentelijke herindeling 2018. De financiële consequenties van
de herindeling komen in hoofdstuk 4 aan de orde. In hoofdstuk 5 wordt ingegaan op
de herindelingsverkiezingen en de consequenties van de herindeling voor de naamgeving
van de betrokken gemeenten.

2. Voorgeschiedenis en totstandkoming herindelingsadvies

2.1. Voorgeschiedenis

De gemeente Haaren is een landelijke gemeente in de stedendriehoek Eindhoven – ’s-Hertogenbosch
– Tilburg en heeft 14.195 inwoners (peildatum 1 januari 2019). In zijn huidige vorm
is de gemeente Haaren ontstaan in 1996 door samenvoeging van de zelfstandige gemeenten
Haaren, Helvoirt en Esch. Een jaar later werd Biezenmortel, dat behoorde tot de voormalige
gemeente Udenhout, aan de gemeente toegevoegd.

Door een sterke toename van het gemeentelijke takenpakket (onder andere door decentralisaties
in het sociaal domein) en de complexiteit van maatschappelijke opgaven is de gemeente
Haaren zich na de eeuwwisseling op zijn bestuurlijke toekomst gaan bezinnen. In dat
kader heeft de gemeente Haaren diverse onderzoeken laten uitvoeren. In 2008 voerde
de Tilburgse School voor Politiek en Bestuur een inventariserend onderzoek uit, gevolgd
door een onderzoek van WagenaarHoes in 2011 dat leidde tot de «Toekomstvisie gemeente
Haaren 2022». Uit de onderzoeken bleek de noodzaak om samenwerking te zoeken met omliggende
gemeenten op het gebied van bedrijvigheid, groen, woningbouw en dienstverlening. Hier
is in de toekomstvisie van de gemeente Haaren dan ook op ingezet. Op het gebied van
automatisering, informatievoorziening en inning van belastingen werkt Haaren samen
met andere overheidsorganisaties. Sinds 2005 wordt al samengewerkt met de gemeente
Boxtel op het terrein van sociale zaken.

Tussen 2009 en 2013 verkenden meerdere gemeenten in het oosten van de provincie Noord-Brabant
(Meierij-regio) de mogelijkheid om samen te werken. De gemeenteraad van Haaren besloot
in dit kader in januari 2013 om met behoud van bestuurlijke zelfstandigheid te komen
tot een ambtelijke fusie met de gemeenten Boxtel en Sint-Michielsgestel. Na de gemeenteraadsverkiezingen
van maart 2014 werd dit voornemen voorgelegd aan de inwoners van Haaren tijdens een
aantal dialoogavonden. De inwoners waren kritisch op deze ambtelijke fusie omdat zij
dit zagen als voorsorteren op een bestuurlijke fusie en daar was geen draagvlak voor.
Daarop besloot de raad in november 2014 om de voorbereidingen voor een ambtelijke
fusie op te schorten. Naar aanleiding van de decentralisaties in het sociaal domein
is de samenwerking met Boxtel op dit gebied in 2015 wel geïntensiveerd.

Het gemeentebestuur gaf vervolgens in 2015 onderzoeksbureau WagenaarHoes de opdracht
om een scenario-onderzoek te doen en hierbij inwoners intensief te betrekken. In dit
onderzoek werden drie hoofdlijnen onderscheiden: behoud van zelfstandigheid in combinatie
met regionale samenwerking, samenvoeging van de gehele gemeente met één of meerdere
andere gemeenten en splitsing van de gemeente Haaren. Geconcludeerd werd dat er geen
draagvlak was voor samenvoeging van Haaren met één of meer andere gemeenten maar ook
dat behoud van bestuurlijke zelfstandigheid geen duurzame oplossing was. De uitkomsten
van een bestuurskrachtonderzoek dat gedeputeerde staten van Noord-Brabant in 2017
heeft laten doen in samenspraak met de gemeente Haaren (B&A-groep, «Verkenning toekomst
gemeente Haaren») onderstreepte de conclusie dat zelfstandigheid van de gemeente geen
duurzame oplossing is. Splitsing van de gemeente daarentegen werd als kansrijk gezien.

Het scenario om de gemeente Haaren te splitsen is op 4 oktober 2017 aan de inwoners
van Haaren voorgelegd in een burgerpeiling. De uitkomst hiervan was dat 56% van de
deelnemers zich uitsprak voor splitsing van de gemeente. Op basis van de burgerpeiling,
de gehouden onderzoeken en de ontwikkelingen rond samenwerking met andere gemeenten,
nam de gemeenteraad van Haaren op 21 december 2017 unaniem het besluit om te komen
tot splitsing van de gemeente Haaren. De raad nam geen besluit over de oriëntatie
van de kernen na de splitsing; dat maakte onderdeel uit van het vervolgtraject.

2.2. Totstandkoming herindelingsadvies

Op 22 december 2017 werden de gemeenten Boxtel, Heusden, Oisterwijk, Tilburg en Vught
schriftelijk geïnformeerd over het besluit van de raad van Haaren om de gemeente te
willen splitsen. Zij werden verzocht voor 1 maart 2018 een principebesluit te nemen
over de bereidheid om een nader te bepalen deel van de gemeente Haaren over te nemen.
Ook werd verzocht in te stemmen met de voorkeursdatum van 1 januari 2021 en de uiterste
datum van 1 januari 2022 waarop de voorgenomen herindeling zou worden geëffectueerd.

Binnen de gestelde termijn gaven alle gevraagde gemeenten aan bereid te zijn een nader
te bepalen deel van Haaren over te nemen. Vervolgens is er eerst een interactief traject
doorlopen met inwoners van de gemeente Haaren om hen mee te laten denken over de vraag
bij welke gemeente hun kern aangesloten zou moeten worden. Tijdens dit traject bleek
dat het aantal inwoners dat bij Heusden wilde aansluiten minimaal was. Dit was voor
de gemeente Heusden aanleiding om af te zien van deelname aan het herindelingstraject.

Vervolgens is in de gemeenten Boxtel, Oisterwijk, Tilburg en Vught het draagvlak voor
de herindeling onder inwoners gepeild. Gelet op de positieve uitkomst daarvan besloot
de gemeenteraad van Haaren op 5 juli 2018 dat de kernen Esch, Haaren, Biezenmortel
en Helvoirt samengevoegd dienden te worden met respectievelijk de gemeenten Boxtel,
Oisterwijk, Tilburg en Vught. Dat leidde tot een herindelingsontwerp dat door de betrokken
gemeenten gezamenlijk tot stand is gebracht en resulteerde in de vaststelling van
dat ontwerp door de betrokken gemeenteraden in december 2018. De gewenste datum van
herindeling werd daarbij bepaald op 1 januari 2021.

Vanaf 21 december 2018 tot en met 14 februari 2019 kon iedereen van de gelegenheid
gebruik maken om een zienswijze in te dienen op het herindelingsontwerp. In dat kader
zijn in januari 2019 ook informatieavonden gehouden waar het herindelingsontwerp is
toegelicht. Vervolgens is er een reactienota gemaakt om te reageren op de zienswijzen
en zijn er hoorzittingen gehouden. Op basis daarvan is het herindelingsontwerp omgezet
in een herindelingsadvies, dat door de betrokken gemeenteraden is vastgesteld op 3
dan wel 6 juni 2019.

Op 11 juni 2019 hebben gedeputeerde staten van Noord-Brabant het herindelingsadvies,
voorzien van een positieve zienswijze, voorgelegd aan de Minister van Binnenlandse
Zaken en Koninkrijksrelaties1. In de zienswijze spreken gedeputeerde staten waardering uit voor de zorgvuldige,
voortvarende en transparante wijze waarop de betrokken gemeenten inhoud en vorm hebben
gegeven aan de beoogde herindeling. Gedeputeerde staten waarderen met name het feit
dat de gemeente Haaren zelf het proces tot bezinning op de eigen bestuurlijke en organisatorische
toekomst in gang heeft gezet en hierbij altijd het belang van de kernen en hun inwoners
centraal heeft gesteld.

3. Toets aan het Beleidskader gemeentelijke herindeling

Het herindelingsadvies is getoetst aan het Beleidskader gemeentelijke herindeling
2018.2 Het beleidskader is in beginsel niet van toepassing op grenscorrecties, omdat daarvoor
geen wet in formele zin noodzakelijk is. Aangezien de grenscorrectie van Tilburg een
onlosmakelijk onderdeel is van deze herindeling, hebben de betrokken gemeenten uit
zorgvuldigheid ook deze grenswijziging getoetst aan de criteria uit het beleidskader.
De grenscorrectie met Tilburg wordt daarom ook in deze paragraaf betrokken.

Het kabinet geeft de voorkeur aan herindelingen «van onderop», dat wil zeggen op initiatief
van de betrokken gemeenten. Het is primair aan gemeenten zelf om te werken aan versterking
van hun bestuurskracht, zo nodig via een herindeling. Een gemeentelijk herindelingsadvies
wordt vervolgens door gedeputeerde staten, voorzien van hun zienswijze, aan de Minister
van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties gezonden. De Minister beoordeelt vervolgens
of het herindelingsproces op de door de wetgever beoogde zorgvuldige wijze heeft plaatsgevonden.

Daarnaast hanteert het kabinet de volgende inhoudelijke beoordelingscriteria: (1)
draagvlak, (2) bestuurskracht, (3) interne samenhang en nabijheid van bestuur en (4)
regionale samenhang. Uit het herindelingsadvies moet blijken dat er voldoende steun
is voor de herindeling bij inwoners, bestuurlijke partners en maatschappelijke partijen.
Ook moet duidelijk zijn dat de gemeenten die delen van de gemeente Haaren overnemen
beter in staat zijn de taken uit te voeren dan de gemeente Haaren als zelfstandige
gemeente. De nieuwe gemeente moet een logische samenhang kennen en voldoende waarborgen
kunnen bieden dat het gemeentebestuur voor inwoners bereikbaar en nabij is. Tot slot
moet de herindeling ook bijdragen aan evenwichtige regionale verhoudingen. Naast de
bovenstaande criteria gelden er twee aanvullende voorwaarden bij een «lichte samenvoeging»,
namelijk (1) dat er overeenstemming is over deze variant en (2) dat er afspraken zijn
gemaakt over de rechtspositie van het personeel.

Uit de voorgeschiedenis en de totstandkoming van het herindelingsadvies blijkt dat
de opheffing en wijze van splitsing voortvloeit uit de eigen behoefte van de gemeente
Haaren waarbij een zorgvuldig herindelingsproces is doorlopen. De voorgestelde herindeling
voldoet aan alle hierboven genoemde inhoudelijke criteria. Ook is aan de aanvullende
vereisten voor de lichte samenvoeging voldaan. Deze conclusie wordt in het vervolg
van deze paragraaf toegelicht.

3.1. Draagvlak

Binnen het criterium «draagvlak» worden drie typen draagvlak onderscheiden: bestuurlijk
draagvlak op lokaal niveau, maatschappelijk draagvlak en bestuurlijk draagvlak in
de regio.

Lokaal bestuurlijk draagvlak

Er is sprake van een breed lokaal bestuurlijk draagvlak voor de voorgenomen herindeling.
Dit blijkt uit de afwegingen die zijn gemaakt tijdens de voorgeschiedenis van deze
herindeling (paragraaf 2.2). Ook volgt dit uit het feit dat de raden van betrokken
gemeenten unaniem hebben ingestemd met zowel het herindelingsontwerp als het herindelingsadvies.
In onderstaande tabel zijn de stemverhoudingen weergegeven bij de vaststelling van
het herindelingsadvies.

voor

tegen

afwezig

Haaren

15

0

0

Boxtel

20

0

3

Oisterwijk

20

0

1

Tilburg

45

0

0

Vught

20

0

1

Totaal

120

0

5

Maatschappelijk draagvlak

Door de betrokken gemeenten is conform het beleidskader in een logboek bijgehouden
op welke wijze inwoners en maatschappelijke organisaties betrokken zijn bij het herindelingsproces
en op welke wijze het maatschappelijk draagvlak is vastgesteld. Uit de logboeken blijkt
dat in de gemeente Haaren inwoners, verenigingen, maatschappelijke instellingen en
bedrijven door middel van onderzoeken, dialoogavonden en een burgerpeiling in de gelegenheid
zijn gesteld kennis te nemen van het voornemen tot herindeling en daarover hun opvattingen
kenbaar te maken. De gemeenten Boxtel, Oisterwijk, Tilburg en Vught, die ieder één
van de kernen van de gemeente Haaren overnemen, hebben via informatieavonden en peilingen
het draagvlak voor de herindeling binnen de eigen gemeente gepeild.

Uit het participatieve traject dat gevolgd is binnen de gemeente Haaren blijkt dat
een splitsing van de gemeente als oplossing voor de gevoelde bestuurlijke knelpunten
op breed draagvlak kan rekenen onder de eigen inwoners. Dit blijkt onder andere uit
de burgerpeiling die is gehouden op 4 oktober 2017. Om inwoners te helpen bij het
maken van een weloverwogen keuze tijdens deze peiling is bureau PON ingeschakeld om
voor inwoners relevante informatie over de omliggende gemeenten te verzamelen. Dat
resulteerde in een informatiebrochure getiteld «Toekomst gemeente Haaren, een vergelijk
tussen de gemeenten» die huis-aan-huis verspreid is. Het opkomstpercentage van de
burgerpeiling was 43,3%. De uitkomst was als volgt: 56% sprak zich uit voor splitsing,
42% gaf de voorkeur aan zelfstandig blijven en 2% had geen voorkeur. Via een gespreksronde
is per kern vervolgens onderzocht bij welke gemeente de inwoners zich wilden aansluiten.
Op basis hiervan is het herindelingsontwerp gemaakt waarop inwoners vervolgens hun
zienswijzen mochten indienen.

Van de 73 zienswijzen die in totaal zijn ingediend hebben er 42 betrekking op de toevoeging
van Esch aan de gemeente Boxtel (41 positieve zienswijzen en 1 negatieve). De overige
zienswijzen hebben veelal betrekking op vraagstukken op perceelniveau (welk perceel
gaat naar welke gemeente) en het operationele traject zoals bijvoorbeeld de zorg voor
een goede overdracht van subsidies. Tijdens een aantal hoorzittingen konden indieners
hun zienswijzen mondeling toelichten en reageren op de concept-reactie op hun zienswijze.
In één geval is de voorgestelde grenswijziging aangepast. De regering is van mening
dat de betrokken gemeenten op adequate wijze de ingekomen zienswijzen hebben behandeld.
De aard van de zienswijzen onderstreept de conclusie dat er breed draagvlak bestaat
voor de herindeling.

In de gemeenten Boxtel, Oisterwijk, Tilburg en Vught is het draagvlak onder inwoners
onderzocht door het gesprek met hen aan te gaan tijdens informatieavonden en door
het houden van enquêtes en raadplegen van burgerpanels. In Boxtel bleek tijdens een
informatieavond dat er breed draagvlak bestaat onder inwoners voor de toevoeging van
de kern Esch aan Boxtel. In Oisterwijk bleek tijdens een raadpleging van het burgerpanel
dat van de 371 deelnemende panelleden 63% positief was over toevoeging van de kern
Haaren aan Oisterwijk, 33% hier neutraal tegenover stond en 4% kritisch. Uit de enquête
die is gehouden in Vught blijkt dat van de 242 deelnemers 204 positief, 23 neutraal
en 15 kritisch tegenover de toevoeging van de kern Helvoirt aan Vught stond. In Tilburg
is 42% van de 371 deelnemers van een burgerpanel positief over de toevoeging van Biezenmortel
aan Tilburg, 53% staat er neutraal tegenover en 5% was kritisch.

Concluderend is de regering van mening dat er breed maatschappelijk draagvlak is voor
de opheffing van de gemeente Haaren en de toevoeging van de kernen Esch, Haaren, Biezenmortel
en Helvoirt aan respectievelijk de gemeenten Boxtel, Oisterwijk, Tilburg en Vught.

Regionaal bestuurlijk draagvlak

In de regio zijn geen bezwaren tegen de voorgestelde herindeling. De omliggende gemeenten
zijn uitgenodigd om hun zienswijzen te geven. Van de elf daartoe uitgenodigde gemeenten
hebben de gemeenten Best, ’s-Hertogenbosch en Sint-Michielsgestel gereageerd. Best
en Sint-Michielsgestel hebben aangegeven geen behoefte te hebben een zienswijze in
te dienen, ’s-Hertogenbosch heeft een positieve zienswijze ingediend.

In het voorbereidende proces kwamen er vanuit de gemeente Sint-Michielsgestel signalen
over mogelijke personele gevolgen voor de ambtelijke samenwerking tussen deze gemeente
en de gemeente Boxtel. Die ambtelijke samenwerking vindt plaats in samenwerkingsorganisatie
MijnGemeenteDichtbij (MGD). Door MGD worden op grond van een dienstverleningsovereenkomst
ook werkzaamheden voor Haaren verricht. Door de opheffing van Haaren ontstaat er weliswaar
minder werk voor MGD, de personele gevolgen ervan zijn beperkt en kunnen op individueel
niveau van een oplossing worden voorzien.

3.2. Bestuurskracht

In 2017 is, zoals in paragraaf 2.2 benoemd is, in opdracht van de provincie Noord-Brabant
– en met instemming van de gemeente Haaren – een bestuurskrachtonderzoek verricht
door onderzoeksbureau B&A-groep. In het onderzoeksrapport werd de bestuurskracht van
Haaren om «de huidige enkelvoudige en in doelen eenduidige taken» uit te voeren als
voldoende beoordeeld, maar de bestuurskracht «om toekomstige en regionale opgaven
uit te voeren» werd onvoldoende geacht («Verkenning zelfstandigheid gemeente Haaren»,
september 2017). Het college van burgemeester en wethouders en de raad van de gemeente
Haaren namen kennis van dit rapport, maar hebben verder geen bestuurlijk standpunt
ingenomen. Uit de verdere besluitvorming rond het herindelingsontwerp en herindelingsadvies
blijkt dat de gemeente haar bestuurlijke zelfstandigheid op termijn niet in het belang
van haar inwoners achtte en actie heeft ondernomen om de geconstateerde knelpunten
in bestuurskracht op te lossen.

Uit het herindelingsadvies blijkt dat de kernen van de gemeente Haaren onderdeel gaan
uitmaken van bestuurlijk en financieel stabiele en toekomstbestendige gemeenten. De
herindeling verandert dit niet, of draagt zelfs bij aan de bestuurskracht van deze
gemeenten. De gemeenten Boxtel, Oisterwijk, Tilburg en Vught zijn allen in staat om
een goede dienstverlening aan burgers en bedrijven te bieden en maatschappelijke opgaven
aan te kunnen, ook in regionale context.

3.3. Interne samenhang en nabijheid van bestuur

Samenvoeging van de kernen van Haaren met de gemeenten Boxtel, Oisterwijk, Tilburg
en Vught is naar het oordeel van de regering een logische stap vanwege de oriëntatie
van de inwoners uit deze kernen en gelet op de aard en ligging van de kernen. Uit
het herindelingsadvies blijkt dat er een sociale, culturele, economische en geografische
samenhang bestaat tussen de kernen van de gemeente Haaren en de gemeenten waarmee
zij worden samengevoegd. Door deze gemeenschappelijke kenmerken ontstaan logische
bestuurlijke eenheden.

Daar waar het gaat om nabijheid van bestuur hebben alle vier de gemeenten in het herindelingsadvies
aangegeven actief inwoners te willen betrekken bij de voorbereiding van besluitvorming
en uitvoering. Het huidige beleid in de gemeenten op het gebied van inwonerparticipatie
en wijk- en kernenbeleid gaat ook gelden voor de nieuwe kernen.

3.4. Regionale samenhang

De gemeenten Boxtel en Vught en de daaraan toe te voegen kernen Esch en Helvoirt maken
deel uit van de regio Noordoost-Brabant. De gemeenten Oisterwijk en Tilburg en de
daaraan toe te voegen kernen Haaren en Biezenmortel maken deel uit van de regio Hart
van Brabant (waar zij in het verleden al eerder onderdeel van waren). Er is daarbij
een goed regionaal evenwicht bijvoorbeeld als het gaat om de verhouding tussen de
steden in de regio en de meer landelijke gemeenten.

Voor beide regio’s geldt dat daarbinnen op verschillende beleidsterreinen wordt samengewerkt.
Die samenwerking wordt met deze herindeling gecontinueerd, waarbij de positie van
de gemeenten Boxtel, Oisterwijk, Tilburg en Vught ten opzichte van de omliggende gemeenten
niet wezenlijk wijzigt. Voor bestaande samenwerkingsverbanden heeft de herindeling
dan ook geen nadelige gevolgen; er is één deelnemende gemeente minder (doordat Haaren
wordt opgeheven) maar de taakuitvoering blijft veelal onveranderd.

De gemeenten Boxtel, Oisterwijk, Tilburg en Vught zijn – ook na de herindeling – goed
toegerust om de opgaven van de toekomst aan te kunnen. Het is niet te verwachten dat
de gemeenten binnen afzienbare termijn bij nieuwe herindelingen betrokken zullen zijn.

3.5. Aanvullende criteria voor lichte samenvoegingen

De kernen Esch, Haaren en Helvoirt worden via de herindelingsvariant «lichte samenvoeging»
samengevoegd met respectievelijk Boxtel, Oisterwijk en Vught. Voor deze herindelingsvariant
gelden op grond van het beleidskader twee aanvullende criteria, namelijk: overeenstemming
over toepassing van de herindelingsvariant en afspraken over de rechtspositie van
het personeel. Deze aanvullende criteria gelden – evenals de andere criteria – niet
voor de grenswijziging van de gemeente Tilburg. De betrokken gemeenten hebben er in
het kader van de samenhang voor gekozen om in het herindelingsadvies ook de grenswijziging
van Tilburg aan de hand van deze twee criteria te beoordelen.

Overeenstemming over keuze herindelingsvariant

Met de vaststelling van het herindelingsadvies door de gemeenteraden van Haaren, Boxtel,
Oisterwijk, Tilburg en Vught hebben deze gemeenten ingestemd met de variant «lichte
samenvoeging». Anders dan bij een reguliere herindeling wordt bij een lichte samenvoeging
ten minste één gemeente niet opgeheven. De niet op te heffen gemeenten staan niet
onder preventief financieel toezicht en de burgemeester, secretaris, griffier en het
ambtelijk apparaat van deze gemeente blijven in functie. De gemeenten Haaren, Boxtel,
Oisterwijk en Vught zijn op eigen initiatief en in gezamenlijkheid met het voorstel
voor deze herindelingsvariant gekomen omdat deze aansluit op hun situatie en bij de
omvang van de herindeling.

Ook voor de toevoeging van het dorp Biezenmortel aan Tilburg geldt dat de betrokken
gemeenten door vaststelling van het herindelingsadvies hebben ingestemd met de herindelingsvariant
«grenscorrectie». Een grenscorrectie is gedefinieerd als een wijziging van de gemeentegrens
die naar verwachting het inwoneraantal van geen van de betrokken gemeenten met 10%
of meer zal doen toe- of afnemen. Het gaat er daarbij om dat bij de vaststelling van
het herindelingsadvies wordt beoordeeld wat de verwachting is van het aantal inwoners
per beoogde datum van herindeling. Bij een grenscorrectie vinden er geen herindelingsverkiezingen
plaats.

Bij de vaststelling van het herindelingsadvies is aan de hand van cijfers van het
CBS geprognosticeerd dat het inwoneraantal van Biezenmortel per 1 januari 2021 minder
is dan 10% van het inwoneraantal van de gemeente Haaren. Daarom is het mogelijk Biezenmortel
via een grenswijziging samen te voegen met Tilburg. Dit heeft ook de voorkeur van
de gemeenten Haaren en Tilburg, die het houden van herindelingsverkiezingen niet opportuun
achten gezien de het geringe aantal inwoners van Biezenmortel (+/- 1.400 inwoners)
dat overgaat naar Tilburg (+/- 217.000 inwoners).

Afspraken over rechtspositie personeel

De gemeenten Haaren, Boxtel, Oisterwijk en Vught (via MGD) en Tilburg hebben gezamenlijk
afspraken gemaakt over de personele consequenties van de herindeling. De afspraken
over de overgang van personeel zijn vastgelegd in het Convenant Personeel dat in alle
colleges op 9 oktober 2018 is vastgesteld. Dit convenant vormt het vertrekpunt voor
de besprekingen in het georganiseerd overleg over het sociaal plan en het plaatsingsproces.
In dit convenant is onder meer afgesproken dat geen gedwongen ontslagen zullen plaatsvinden
als gevolg van de herindeling en dat de rechtspositie van medewerkers van de gemeente
Haaren gelijkwaardig is aan die van medewerkers van de ontvangende gemeenten. Hiermee
voldoen de betrokken gemeenten aan het criterium dat er afspraken zijn gemaakt over
de rechtspositie van het personeel waarbij zoveel mogelijk voorkomen moet worden dat
medewerkers van de op te heffen gemeenten in een nadeliger positie komen dan medewerkers
van de niet op te heffen gemeente.

4. Financiële aspecten

De gemeenten Boxtel, Oisterwijk, Tilburg en Vught staan allen onder het gebruikelijke
repressieve financieel toezicht. Er is sprake van reëel en structureel evenwicht in
de (meerjaren)begrotingen. De toevoeging van een kern van de op te heffen gemeente
Haaren zal van invloed zijn op de financiële positie, uit onderzoek van de werkgroep
Financiën van de projectorganisatie die de herindeling van Haaren voorbereidt, blijkt
dat die financiële gevolgen goed kunnen worden opgevangen gelet op de gezonde uitgangspositie
van de ontvangende gemeenten.

De algemene uitkering aan de gemeenten Boxtel, Oisterwijk, Tilburg en Vught afzonderlijk
stijgt als gevolg van de herindeling. Naar verwachting zal de som van de algemene
uitkering aan de bovengenoemde gemeenten na de splitsing van Haaren ongeveer € 363.000,-
lager zijn dan de som van de algemene uitkering aan deze gemeenten inclusief de algemene
uitkering aan de gemeente Haaren voor de splitsing. Dit komt vooral doordat met de
opheffing van Haaren het vaste bedrag in de algemene uitkering aan de gemeente Haaren
komt te vervallen. Tegenover het wegvallen van de algemene uitkering staat een afname
van de kosten. Die betreft onder meer besparingen op bestuurskosten (raad, college,
griffie, rekenkamer en gemeentesecretaris).

Op grond van de maatstaf herindeling krijgen de gemeenten voor de tijdelijke kosten
om de samenvoeging te realiseren (ook wel aangeduid als frictiekosten) een uitkering
uit het gemeentefonds van circa € 8.280.100,69 verspreid over vijf jaar. De eerste
betaling vindt plaats in het jaar voorafgaande aan de herindeling.

5. Overige aspecten

5.1. Herindelingsverkiezingen en zittingsduur gemeenteraad

Bij een wijziging van de gemeentelijk indeling vinden tussentijdse raadsverkiezingen
plaats om te komen tot een gemeenteraad voor de gemeente in nieuwe samenstelling (artikel
52 Wet arhi). Dat betekent dat in de gemeenten Boxtel, Oisterwijk en Vught herindelingsverkiezingen
worden gehouden.

De beoogde datum van herindeling is 1 januari 2021. De herindelingsverkiezingen zullen
daarom plaatsvinden op woensdag 18 november 2020, namelijk 44 dagen na de dag van
kandidaatstelling die voor deze verkiezingen is bepaald op 5 oktober 2020 (artikel
55, tweede lid, Wet arhi).

Omdat de eerstvolgende reguliere gemeenteraadsverkiezingen plaatsvinden in 2022, nemen
de gemeenten Boxtel, Oisterwijk en Vught geen deel aan die verkiezingen (artikel 56e
van de Wet arhi). Dat betekent dat de raad die bij de herindelingsverkiezingen wordt
gekozen vijf jaar en drie maanden zitting zal hebben.

Voor de grenscorrectie van Tilburg vinden, conform de Wet arhi, geen tussentijdse
verkiezingen plaats. Dit betekent dat de inwoners van Biezenmortel in maart 2022 tijdens
de reguliere gemeenteraadsverkiezingen hun stem kunnen uitbrengen voor de gemeenteraad
van Tilburg.

5.2. Naamgeving

Als gevolg van deze herindeling blijven de namen van de ontvangende gemeenten Boxtel,
Oisterwijk, Tilburg en Vught ongewijzigd.

Artikelsgewijs

Artikel 3

De Wet arhi bepaalt dat de herindelingsregeling de gemeente aanwijst die als rechtsopvolger
geldt van de op te heffen gemeente(n). Dat betreft voor zowel samenvoegingen als voor
splitsingen hetgeen geregeld is in de onderdelen a, b en d van deze bepaling. In het
geval het grondgebied gesplitst wordt en naar meerdere gemeenten overgaat, wijst de
herindelingsregeling op een aantal aanvullende onderdelen aan welke gemeente de rechtsopvolger
is; dat betreft de onderdelen c, e, f en g. In het herindelingsadvies hebben de betrokken
gemeenten zelf de gemeente Oisterwijk voorgesteld als rechtsopvolger van de gemeente
Haaren. Een verdere invulling daarvan kunnen de gemeenten desgewenst onderling regelen.

Op dit moment schrijft de Wet arhi voor dat het aanwijzen van de rechtsopvolger bij
een splitsing ook geldt voor de overgang van personeel (artikel 59, eerste lid). Die
bepaling komt met de inwerkingtreding van de Aanpassingswet Wnra3 te vervallen. De Wet arhi wordt door die wet namelijk zodanig aangepast dat het personeel
zonder nadere regeling in de herindelingswet overgaat naar de gemeente die op grond
van artikel 44, eerste lid, van de Wet arhi de rechtsopvolger is (samenvoeging) dan
wel als rechtsopvolger in herindelingswet is aangewezen (splitsing). De overgang van
personeel heeft alsdan zijn grondslag in artikel 3, onder c van het onderhavige wetsvoorstel,
waar Oisterwijk is aangewezen als rechtsopvolger. De verwachting is dat de Aanpassingswet
Wnra vanaf 1 januari 2020 inwerking zal treden, maar in ieder geval vóór de inwerkingtreding
van deze herindelingswet (voorzien per 1 januari 2021). Daarom is afgezien van een
samenloopbepaling.

De Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties,
R.W. Knops