Amendement : Amendement van het lid Smeulders over het schrappen van een uitzondering op het voorkeursrecht

Nr. 11
AMENDEMENT VAN HET LID SMEULDERS

Ontvangen 19 juni 2019

De ondergetekende stelt het volgende amendement voor:

In artikel 1.1, onderdeel E, vervalt artikel 9.11.

Toelichting

Het bevoegd gezag beslist dat het voorkeursrecht niet van toepassing is wanneer een
beoogde verkrijger in staat is de gewenste functie zelf te realiseren. In de consultatieversie
kwam deze uitzondering niet voor. Indiener is het niet met deze toevoeging eens. Er
wordt zo de gemeente een instrument uit handen geslagen om woningbouw te versnellen
en op te treden tegen eigenaren die handelen tegen het maatschappelijk belang.

De Wet voorkeursrecht gemeenten is destijds tot stand gekomen om de gemeente regie
te kunnen laten voeren over gebiedsontwikkelingen en om speculatie te voorkomen. Sinds
2002 is dit in de wet goed geregeld en in de jurisprudentie uitgekristalliseerd en
is het voorkeursrecht een nuttig passief verwervingsinstrument gebleken. Een instrument
met een ander doel dan onteigening, namelijk realisatie van een omgevingsplan.

Een beroep op zelfrealisatie bij het voorkeursrecht leidt tot onzekerheid en kan de
gemeentelijke ontwikkelstrategie doorkruisen. Op deze manier wordt de gemeente in
een faciliterende rol gedwongen, terwijl een gemeente ook actief moet kunnen optreden.
De gemeente moet het initiatief kunnen nemen een gebiedsontwikkeling tot stand te
brengen. De Kamer stelt dat ook geregeld aan de orde bij debatten over woningbouw.

De gemeente wil de regierol houden en het voorkeursrecht kunnen gebruiken om versnippering
van ontwikkelingen tegen te gaan en een efficiënter plan te kunnen realiseren. Een
zelfrealisator kan slechts op die ene kavel realiseren. Anders dan bij onteigening
gaat het om zelfrealisatie door de toekomstige koper, niet door de eigenaar. Gaat
de nieuwe koper inderdaad snel realiseren of verkoopt hij de gronden – vaak voor een
hogere prijs – weer door? Het voorkeursrecht in relatie tot zelfrealisatie plus de
combinatie dat verkoop kan plaatsvinden zonder toestemming vooraf maakt speculatie
mogelijk en is zo in strijd met de bedoeling van de wet. Daarbij gaat het gemeenten
niet om het belemmeren van goedwillende ontwikkelaars of eigenaren, maar juist om
free-riders en speculanten.

Het gemeentelijk besluit om geen gebruik te maken van het voorkeursrecht staat open
voor bezwaar, beroep en hoger beroep. Dat kan tot grote vertragingen en financiële
schade leiden. Indien de gemeente het voorkeursrecht gebruikt, wordt de marktwaarde
vergoed. Het ligt voor de hand dat de kopende zelfrealisator de eigenaar meer betaalt.
Dit artikel ondergraaft de regierol van de gemeente en om dit te ondervangen en zal
de gemeente de vaststelling van het omgevingsplan om strategische redenen uitstellen.
Daarnaast lijkt het voorkeursrecht weer terug te gaan naar de periode voor 2002 met
zijn vele procedures over zelfrealisatie. Er zullen zelfs meer discussie worden gevoerd
dan voor 2002, omdat er nu sprake zal zijn van globale omgevingsplannen. Een eigenaar
of verkrijger zal dus juist gemakkelijker kunnen aantonen dat hij aan de nieuwe functie
voldoet.

Smeulders