Memorie van toelichting : Memorie van toelichting

Nr. 3 MEMORIE VAN TOELICHTING

Het advies van de Afdeling advisering van de Raad van State van het Koninkrijk wordt
niet openbaar gemaakt, omdat het zonder meer instemmend luidt (artikel 26, zesde lid
j° vijfde lid, van de Wet op de Raad van State).

1. Inleiding

In navolging van het Prespa-akkoord tussen Macedonië en Griekenland van 17 juni 2018
over een nieuwe officiële naam voor Macedonië, besloten de staatshoofden en regeringsleiders
tijdens de NAVO-top op 11 juli 2018 om Macedonië uit te nodigen voor toetredingsbesprekingen,
die zouden moeten leiden tot het NAVO-lidmaatschap. Hierover is door de regering voorafgaand
aan en na afloop van genoemde bijeenkomst aan de Tweede Kamer gerapporteerd (Kamerstukken
II 2017–2018, 28 676, nr. 301 en nr. 302). De toetredingsbesprekingen vonden plaats in de tweede helft van 2018.

Op 11 januari 2019 heeft Macedonië als uitvloeisel van het Prespa-akkoord zijn naam
grondwettelijk gewijzigd in de Republiek Noord-Macedonië (hierna Noord-Macedonië)
en zijn de vervolgstappen voorbereid die zullen leiden tot daadwerkelijke toetreding.
Op 25 januari 2019 stemde het Griekse parlement in met het Prespa-akkoord.

Op 6 februari 2019 ondertekenden 29 NAVO-Bondgenoten het Protocol dat Noord-Macedonië
formeel uitnodigt om toe te treden tot het op 4 april 1949 te Washington tot stand
gekomen Noord-Atlantisch Verdrag (Stb. 1949, J 355; hierna te noemen «het NAVO-Verdrag»).
Dit Protocol behoeft de goedkeuring van de nationale parlementen en zal in werking
treden wanneer alle NAVO-Bondgenoten dit hebben aanvaard. Na inwerkingtreding van
het Protocol zal Noord-Macedonië een toetredingsakte kunnen deponeren bij de Verenigde
Staten, de depositaris van het verdrag, en daarmee daadwerkelijk toetreden tot het
NAVO-Verdrag.

De uitnodiging aan Noord-Macedonië om toe te treden, vastgelegd in het op 6 februari
2019 te Brussel tot stand gekomen Protocol bij het NAVO-Verdrag betreffende de toetreding
van de Republiek Noord-Macedonië (Trb. 2019, 24; hierna te noemen «het Protocol»), past in het «open deur»-beleid van de NAVO. Dit
beleid houdt in dat de NAVO, in lijn met artikel 10 van het NAVO-Verdrag en vanuit
het oogpunt van bevordering van stabiliteit en samenwerking in Europa, bereid is de
toetreding in overweging te nemen van Europese landen die verwezenlijking van de beginselen
van dit Verdrag kunnen bevorderen en die kunnen bijdragen aan de veiligheid van het
Noord-Atlantisch gebied.

De uitnodiging aan Noord-Macedonië en de daaruit voortvloeiende toetreding draagt
bij aan de stabiliteit in de Euro-Atlantische veiligheidsregio en is daarmee in het
belang van Nederland. Zo levert het als betrouwbare partner al jarenlang een bijdrage
aan de NAVO- missie in Afghanistan. Noord-Macedonië bekleedt tevens een regionale
voorbeeldfunctie vanwege het bestendigen van goede relaties met zijn buurlanden. Voorbeelden
hiervan zijn de Overeenkomst van Goed Nabuurschap met Bulgarije, gesloten op 1 augustus
2017, en het Prespa-akkoord met Griekenland, waarmee de betrokken landen langjarige
twisten achter zich laten. Ook heeft Noord-Macedonië belangrijke voortgang geboekt
met hervormingen op het gebied van de rechtsstaat, de positie van minderheden, corruptiebestrijding
en mediavrijheid. De voortgang van deze hervormingen zullen, ook na toetreding tot
de NAVO, gemonitord blijven. Toetreding van Noord-Macedonië tot de NAVO draagt hiermee
bij aan de verdere integratie van de westelijke Balkan in de Euro-Atlantische structuren.
Dit graduele en voorwaardelijke integratieproces is een constante in de Europese en
Atlantische buitenlandse politiek van de afgelopen 2 à 3 decennia. Het proces draagt
bij aan de regionale stabiliteit die door de eeuwen heen meermaals op de proef is
gesteld, meest recent in de Balkanoorlog in de jaren negentig van de vorige eeuw,
en dient het belang van de NAVO(-Bondgenoten) en van de EU(-lidstaten).

2. Het toetredingsproces

Noord-Macedonië neemt vanaf 1999 deel aan het «Membership Action Plan» (MAP) van de
NAVO. Het MAP is een in 1999 door de NAVO ontwikkeld programma, waarin landen die
toetreding tot de NAVO nastreven, worden geassisteerd bij de voorbereidingen daarvan
op politiek en militair terrein. Middels een «Annual National Programme» (ANP) voorziet
het MAP in diepgaande consultaties over de voor toetreding noodzakelijke hervormingen.
Als praktisch maatwerk-instrument van het «open deur»-beleid richt het ANP zich op
de versterking van democratische structuren en instituties, een goed geëquipeerde,
interoperabele en getrainde krijgsmacht en adequate, geïmplementeerde wet- en regelgeving
met het oog op het uitzenden van troepen en de bescherming van informatie. MAP en
ANP gaan uit van een bijdrage van de aspirant-toetreder aan de drie kerntaken van
de NAVO, te weten gemeenschappelijke verdediging, crisisbeheersing en coöperatieve
veiligheid. Voor Noord-Macedonië is de aandacht in recente jaren in het bijzonder
uitgegaan naar hervormingen op het gebied van de rechtsstaat, de positie van minderheden,
corruptiebestrijding en mediavrijheid. Ook is zijn bijdrage aan regionale stabiliteit
belangrijk geweest, met name door middel van de Overeenkomst van Goed Nabuurschap
met Bulgarije en het Prespa-akkoord met Griekenland.

Zoals vermeld in Kamerstuk 28 676, nr. 57, besloot de NAVO in 2008 om het land uit te nodigen om lid te worden van de NAVO
zodra een akkoord was bereikt met Griekenland over de naamskwestie. Het Prespa-akkoord
werd op 17 juni 2018 door beide ministers van Buitenlandse Zaken ondertekend en vervolgens
op 20 juni 2018 goedgekeurd door het parlement van op dat moment nog Macedonië. Naar
aanleiding hiervan besloten de staatshoofden en regeringsleiders tijdens de NAVO-Top
op 11 juli 2018 om het land uit te nodigen voor toetredingsbesprekingen.

Het Macedonische parlement stemde op 11 januari 2019 in met de grondwetswijziging
die voorziet in de nieuwe officiële naam voor het land, te weten Noord-Macedonië zoals
neergelegd in het Prespa-akkoord met Griekenland. Daarop stemde op 25 januari 2019
ook het Griekse parlement in met het Prespa-akkoord, waarmee werd voldaan aan de laatste
formele voorwaarde gekoppeld aan de NAVO-uitnodiging voor lidmaatschap van Noord-Macedonië.

Zoals hierboven onder paragraaf 1 vermeld wordt met de ondertekening van het toetredingsprotocol
door de 29 NAVO-Bondgenoten, Noord-Macedonië formeel uitgenodigd om toe te treden
tot het NAVO-Verdrag. Het Protocol zal in werking treden wanneer alle NAVO-Bondgenoten
dit hebben aanvaard. Hierna zal Noord-Macedonië een toetredingsakte bij het NAVO-Verdrag
kunnen deponeren bij de Verenigde Staten, de depositaris van het verdrag, en daarmee
daadwerkelijk toetreden.

Overigens is een NAVO-lidmaatschap nadrukkelijk geen voorportaal voor EU-lidmaatschap.
Zoals vermeld in Kamerstukken II 2017–2018, 23 987, nr. 243 (brief, met bijlage, van 26 april 2018 aan de Tweede Kamer), blijft het kabinetsbeleid
ten aanzien van EU-toetreding «strikt en fair»: Noord-Macedonië moet aan de voorwaarden
voldoen voordat met een volgende stap in het EU-toetredingsproces wordt ingestemd.

3. Financiële consequenties van de toetreding

De financiële gevolgen verbonden aan de toetreding van Noord-Macedonië zijn zeer bescheiden en houden verband met het aanpassen van de verdeelsleutel
waarmee door de lidstaten wordt bijgedragen aan de gemeenschappelijke financiering
van de NAVO. Noord-Macedonië zal net als andere bondgenoten gaan bijdragen aan de
budgetten van de NAVO, te weten het civiele budget, het militaire budget en het NAVO
Veiligheid Investeringsprogramma.

4. Datum voor toetreding tot de NAVO

Nu het Protocol bij het NAVO-Verdrag is ondertekend, volgt goedkeuring ervan conform
de geldende nationale wetgeving van de lidstaten. Alle 29 NAVO-lidstaten dienen het
Protocol te aanvaarden, wil dit in werking treden. Deze lidstaten streven ernaar de
nationale goedkeuringsprocedures voor het Protocol zo spoedig mogelijk af te ronden.

Na inwerkingtreding van het Protocol richt de Secretaris-Generaal van de NAVO namens
alle lidstaten een uitnodiging aan de regering van Noord-Macedonië. Het land, aldus
formeel uitgenodigd, kan, nadat de besluitvorming in eigen land is afgerond, partij
worden bij het NAVO-Verdrag door het neerleggen van de akte van toetreding bij de
regering van de Verenigde Staten van Amerika, de depositaris van het NAVO-Verdrag.

Vanaf de ondertekening van het Protocol door de NAVO-lidstaten, zal Noord-Macedonië
deel gaan nemen als genodigde aan overleggen binnen de NAVO.

5. Een ieder verbindende bepalingen

Naar het oordeel van de regering bevat dit Protocol geen een ieder verbindende bepalingen
in de zin van de artikelen 93 en 94 van de Grondwet, die aan rechtssubjecten rechtstreeks
rechten toekennen of plichten opleggen. Zo bepaalt het Protocol alleen dat na aanvaarding
door alle 29 NAVO-lidstaten het Protocol in werking zal treden en dat hierna Noord-Macedonië
formeel uitgenodigd wordt om toe te treden tot het NAVO-Verdrag.

6. Koninkrijkspositie

Wat het Koninkrijk der Nederlanden betreft, zal het Protocol, evenals het NAVO-Verdrag,
alleen voor het Europese deel van Nederland gelden.

De Minister van Buitenlandse Zaken,
S.A. Blok

De Minister van Defensie,
A.Th.B. Bijleveld-Schouten