Inbreng verslag schriftelijk overleg : Inbreng van een schriftelijk overleg over de geannoteerde agenda OVSE Ministeriële Raad van 6-7 december 2018

Binnen de vaste commissie voor Buitenlandse Zaken bestond bij enkele fracties de behoefte
de Minister van Buitenlandse Zaken enkele vragen en opmerkingen voor te leggen over
zijn brief d.d. 22 november 2018 inzake Geannoteerde agenda OVSE Ministeriële Raad
6 en 7 december 2018.

De voorzitter van de commissie, Pia Dijkstra

De griffier van de commissie, Van Toor

Algemeen

De leden van de VVD-fractie hebben met belangstelling kennisgenomen van de geannoteerde
agenda. Zij hebben de volgende vragen hierover.

De leden van de D66-fractie hebben met interesse kennisgenomen van de geannoteerde
agenda voor de bijeenkomst van Ministers van Buitenlandse Zaken van de Organisatie
voor Veiligheid en Samenwerking in Europa (OVSE), die op 6 en 7 december aanstaande
in Milaan zal plaatsvinden.

De leden van de GroenLinksfractie hebben met interesse kennisgenomen van de geannoteerde
agenda voor de OVSE Ministeriële Raad, die plaatsvindt op 6 en 7 december a.s. Zij
hebben nog enkele vragen en opmerkingen hierover.

Inleiding

De leden van de VVD-fractie zijn bezorgd over de afwezigheid van consensus in de OVSE
en de acties van Rusland die het handelen van de OVSE beperken. Is er zicht op een
oplossing voor deze impasse? Als dit niet het geval is; wat zijn mogelijke vervolgstappen
om de impasse te passeren?

De leden van de D66-fractie lezen in de geannoteerde agenda dat de voorzichtige vooruitgang
die in 2017 werd geboekt in het vredesproces in Moldavië dit jaar een vervolg heeft
gekregen met kleine, praktische stappen, die bijdragen aan verbetering in de dagelijkse
omgang tussen de partijen in het conflict. De leden maken zich echter nog steeds zorgen
over Transnistrië. Klopt het dat Rusland het aantal militairen daar heeft vergroot
en de plaatselijke landingsbaan heeft gemoderniseerd? Klopt het dat Rusland actief
uitdraagt dat haar soldaten daar slechts «vredeshandhavers» zijn? Klopt het dat Rusland
gecombineerde oefeningen doet met de Transnistrische veiligheids- en opsporingsdiensten?
Hoe duidt de regering deze Russische acties en welke consequenties worden hieraan
verbonden in Europees verband?

De leden van de fractie van GroenLinks vinden het zorgelijk dat de verhoudingen binnen
de OVSE gespannen blijven en dat er op veel terreinen geen vooruitgang wordt geboekt.
Zij vragen zich af welke andere landen naast Rusland steeds meer de consensus besluitvorming
blokkeren bij dossiers als de crisis in Oekraïne? Wat betreft de positieve ontwikkelingen
in Moldavië vragen diezelfde leden zich af welke rol de OVSE krijgt in de monitoring
van komende verkiezingen en vragen zij zich af of er mogelijk blijvende monitoring
van het parlementaire proces erna nodig is, om te bezien of verbeteringen in lijn
met het EU-Moldavië associatieakkoord nageleefd worden?

De leden van de fractie van GroenLinks verwelkomen de inzet van Nederland om tot besluiten
te komen of verklaringen aan te nemen in alle drie de dimensies van de OVSE. Zij vragen
de Minister een inschatting van de haalbaarheid hiervan te geven. Kan de Minister
tevens aangeven welke onderwerpen Nederland coördineert binnen de EU en wat gebruikelijk
is via het chef-de-file systeem?

De OVSE

De leden van de VVD-fractie vragen zich af welke belemmeringen er nu in de onderhandelingen
aangaande rechtspersoonlijkheid voor de OVSE zijn. Hoe belangrijk is de rechtspersoonlijkheid
voor Nederland? Kan de Minister bevestigen dat de wenselijkheid van rechtspersoonlijkheid
er niet toe leidt dat Nederland concessies doet op andere terreinen?

De leden van de GroenLinks-fractie zijn positief over de inzet van Nederland voor
internationale rechtspersoonlijkheid voor de OVSE in de vorm van een multilateraal
verdrag dat geldt voor alle OVSE-lidstaten. Zij vragen zich af hoever de discussie
over een juridische oplossing is en met welke landen hierover een coalitie te sluiten
valt?

De Special Monitoring Mission in Oekraïne

De leden van de VVD-fractie vragen zich verder af of de uitoefening van het toezicht
op het Akkoord van Minsk door de OVSE Special Monitoring Mission (SMM) belemmeringen
ondervindt door de recente ontwikkelingen in de Straat van Kertsj.

De leden van de VVD-fractie vragen zich voorts af welke trendontwikkelingen de SMM
heeft waargenomen. Zijn de schendingen toegenomen, zowel kwantitatief als in de aard
van de schendingen?

De leden van de D66-fractie maken zich zorgen om de Russische spionage bij de OVSE-missie
in Oekraïne. Zij hechten veel waarde aan de OVSE-missie die in Oekraïne toeziet op
naleving van de Minsk-akkoorden en zijn bezorgd over iedere inbreuk op de veiligheid.
Er zou interne en geheime OVSE-informatie zijn aangetroffen in bezit van een agent
van de Russische veiligheidsdienst, waaronder e-mails van een OVSE-missieleider, maar
ook Russischtalige dossiers over missieleden met daarin persoonlijke informatie.1 Deelt de regering de mening dat vermeende inbreuken een potentieel risico voor het
personeel met zich mee kunnen brengen, hetgeen afbreuk doet aan hun privacy en veiligheid
en de effectiviteit van de missie als geheel? Welke consequenties moeten volgens de
regering aan deze waarnemingen verbonden worden?

De leden staan tevens stil bij het bericht dat in Oost-Oekraïne een Amerikaanse OVSE-waarnemer
is omgekomen, toen zijn auto op een landmijn reed.2 Op welke wijze wordt de veiligheid van de OVSE-waarnemers op deze missie bevorderd?
Klopt het dat de waarnemers nog steeds op veel plekken niet kunnen komen vanwege Russische
bemoeienis? Zo ja, welke consequenties moeten volgens de regering aan deze belemmeringen
worden verbonden?

De leden hebben kennisgenomen van het bericht dat de missie 77 beperkingen heeft ondervonden,
waaronder 54 gevallen in gebieden die niet door de overheid worden gecontroleerd,
waarvan velen in gebieden dichtbij de grens met de Russische Federatie.3 Kan de Minister een schatting geven van de Russische militaire kracht in Oost-Oekraïne?
Is de Minister van mening dat er, gelet op het aantal doden dat is gevallen4, gesproken moet worden van een oorlog?

De leden lezen in de geannoteerde agenda dat het mandaat van de waarnemingsmissie
in Oekraïne op 31 maart 2019 afloopt. Kan de Minister aangeven of deze missie opnieuw
verlengd gaat worden en zo ja, wat wordt de Nederlandse bijdrage?

Wat betreft de Special Monitoring Mission in Oekraïne vragen de leden van de fractie
van GroenLinks zich af of de Minister verwacht dat het mandaat, dat loopt tot 21 maart
2019, wordt verlengd. Tevens vragen genoemde leden zich af of de SSM voldoende is
uitgerust om haar belangrijke taken in geheel Oost-Oekraïne te vervullen en of de
veiligheid van OVSE-medewerkers voldoende is gewaarborgd. Indien dit niet zo is, is
Nederland dan bereid zich met gelijkgezinden in te zetten voor uitbreiding van het
aantal personen binnen de SSM?

Zij vragen zich ook af of Nederland – gezien de ambitie om tot een verklaring over
de situatie in Oekraïne te komen – voornemens is de hernieuwde Russische agressie
bij de zee van Azov te bespreken. De leden vragen zich af hoe deze militaire agressie
zich tot het hebben van Rusland als gesprekspartner in de OVSE verhoudt en hoe hiermee
wordt omgegaan in de komende OVSE-Raad. Genoemde leden vragen zich af hoe deze gebeurtenis
de kans dat er een gezamenlijke verklaring over Oekraïne komt beïnvloedt. Tevens constateren
de leden dat de Minsk-akkoorden nog steeds frequent worden geschonde en vragen zich
af of Nederland dit ook wil bespreken.

Eerste dimensie (politiek-militair)

Structured Dialogue

Wat betreft de eerste dimensie (politiek-militair) hebben de leden van de GroenLinks-fractie
de volgende vragen. Zij horen graag wat concrete resultaten zijn van de wapenbeheersing
besprekingen met Rusland en of de Minister van mening is dat er voldoende gemeenschappelijke
ruimte bestaat met Rusland om hierover afspraken te maken. Daarbij vragen zij zich
af of er ook ruimte is voor het overbrengen van kritiek. Tevens vragen zij zich af
of er vooruitgang geboekt is wat betreft risicobeperking en vertrouwenwekkende maatregelen.
Zij vragen de Minister welke bredere agenda over de Structured Dialogue een eventuele
meerderheid voor ogen heeft. Tot slot vragen genoemde leden zich af welke voorstellen
voor modernisering van het Weens Document Nederland wil bepleiten en welke steun daarvoor
is. Welke bezwaren verwacht het kabinet van Rusland hierbij?

Cybersecurity

De leden van de D66-fractie menen dat de voortgang op het gebied van cybersecurity
momenteel stilligt nadat de OVSE hier jarenlang juist een pionierende rol in had.
Zij stellen dat met name Rusland de voortgang op de dit dossier bemoeilijkt, maar
ook engagement toont zoals de leden lezen in de geannoteerde agenda. Klopt het dat
de stilstand op dit dossier met name aan Rusland te wijten is? Zo ja, op welke wijze
gebeurt dit? Op welke wijze worden alsnog vorderingen gemaakt? Op welke wijze toont
Rusland wel het genoemde engagement en hoe wordt dit benut? Neemt de Minister zich
voor een voortrekkersrol te nemen op het Cybersecurity dossier?

De leden van de fractie van GroenLinks merken met instemming op dat op het gebied
van cybersecurity voor Nederland in de OVSE prioriteit ligt. Daarbij vragen deze leden
zich af hoe de recente hack op de Organisatie voor het Verbod op Chemische Wapens
(OPCW) de daadkracht van de uitvoering van deze maatregelen beïnvloedt en of de positie
van Nederland ten opzichte van vorig jaar verandert en hoe. Zij vragen zich tevens
af hoe de inzet van Rusland bij de uitvoering van vertrouwenwekkende maatregelen zich
verhoudt tot de recente hackpoging en of Nederland het nog opportuun acht met Rusland
hierop samen te werken. In hoeverre kan de uitvoering van een deel van de vertrouwenwekkende
maatregelen, zoals het uitwisselen van informatie over nationale cybersecurityactiviteiten
en het faciliteren van discussies tussen nationale cybersecurity experts, de cyberveiligheid
van Nederland en bondgenoten schaden? Tot slot vragen de leden zich af of de Minister
de kans groot acht dat er net zoals vorig jaar weer een verklaring op dit onderwerp
tot stand komt.

Tweede dimensie (economie en milieu)

De leden van de fractie van GroenLinks vragen zich af of de Minister kan verhelderen
waarom Rusland vindt dat er meer aandacht en geld naar de tweede dimensie moet gaan
en of dat naar de mening van de Minister ten koste gaat van inzet op andere terreinen.
Deze leden verwelkomen het voorstel van Frankrijk over grensoverschrijdende milieumisdrijven
en vragen zich af wat de inzet van Nederland hierop is.

Derde dimensie (democratisering en mensenrechten)

De leden van de D66-fractie maken zich grote zorgen over de ontwikkelingen op het
gebied van persvrijheid en veiligheid voor journalisten in het OVSE-gebied. De leden
hebben met ontsteltenis kennisgenomen van de dood van de journaliste Galizia in Malta,
de dood van de onderzoeksjournalist Kuciak in Slowakije en de bredere neerwaartse
trend op het gebied van persvrijheid in het OVSE-gebied. Welke instrumenten zijn er
binnen de OVSE voor handen om deze trend te keren?

De leden van de fractie van GroenLinks verwelkomen de inzet van Nederland op het gebied
van de bescherming van journalisten, vrijheid van godsdienst en levensovertuiging
en de positie van vrouwen. Kan de Minister toelichten hoe in dit kader aandacht wordt
gevraagd voor de verslechterde situatie van bijvoorbeeld de persvrijheid in Hongarije?
Kan de Minister toelichten of en welke projectondersteuningsmogelijkheden er vanuit
de OVSE zijn voor EU-lidstaten waar de rechtsstaat en persvrijheid en onder druk staan?

Overig(e)

De leden van de VVD-fractie vragen of de Minister het onderwerp van regulering en
praktische bescherming tegen drones en killer robots ook in de OVSE op de agenda wil
zetten en of hij bereid is in de uitwerking daarvan een leidende rol te nemen.

De leden van de VVD-fractie vragen zich af of het uitblijven van een Russische reactie
omtrent het inzetten van het Moskou Mechanisme voor het beschermen van LGBTI belangen
in Tsjetsjenië een belemmering vormt voor het inzetten van het Moskou Mechanisme.
Als dit het geval is, hoe kan de praktische rechtsbescherming van de LGBTI’s in Tsjetsjenië
dan wel gewaarborgd worden?

De leden van de D66-fractie hebben met ontzetting kennisgenomen van de aanwezigheid
van de Russische president Poetin op de bruiloft van de Oostenrijkse Minister Karin
Kneissel van Buitenlandse Zaken.5 Dit terwijl de Russen tientallen jaren Oostenrijk bespioneerden.6 Hoe duidt de Minister deze gang van zaken? Is de Oostenrijkse regering zich bewust
van deze Russische dreiging?