Inbreng verslag schriftelijk overleg : Inbreng van een schriftelijk overleg over de evaluatie wijziging Remigratiewet 2014 (Kamerstuk 33085-18)

In de vaste commissie voor Sociale Zaken en Werkgelegenheid bestond bij enkele fracties
de behoefte een aantal vragen en opmerkingen voor te leggen aan de Minister van Sociale
Zaken en Werkgelegenheid over de brief inzake Evaluatie wijziging Remigratiewet 2014
(Kamerstuk 33 085, nr. 18).

De voorzitter van de commissie, Rog

De adjunct-griffier van de commissie, Sjerp

Inhoudsopgave

blz.

I.

Vragen en opmerkingen vanuit de fracties

2

II.

Reactie van de Minister

6

I. Vragen en opmerkingen vanuit de fracties

Vragen en opmerkingen van de leden van de VVD-fractie

De leden van de VVD-fractie hebben met belangstelling kennisgenomen van de brief met
daarin de reactie van de Minister van SZW op de Evaluatie van de wijziging Remigratiewet
2014. Zij hebben hierover nog enkele vragen en opmerkingen.

De leden van de VVD-fractie ondersteunen de lijn van de Minister dat heroverweging
van de uitfasering van de Remigratiewet per 2025 niet verstandig is. Zij erkennen
dat de uitkeringsafhankelijkheid van Nederlanders met een migratieachtergrond te hoog
is, en onderschrijven het standpunt van de Minister dat de oplossing voor dit probleem
niet ligt in de (heroverweging van) de Remigratiewet 2014. Voornoemde leden zijn benieuwd
wat bedoeld wordt met de in de evaluatie genoemde «groepen waarbij toekomstige arbeidsparticipatie
niet realistisch is». Houdt dit in dat voor sommige mensen geldt dat zij geen enkele
inspanning hoeven leveren om (weer) onderdeel te worden van de arbeidsmarkt, noch
dat bijvoorbeeld gemeenten hier actief op inzetten? Wat kan en gaat de Minister er
aan doen om de in de evaluatie bedoelde «groepen» te bereiken, zo vragen de leden
van de VVD-fractie.

Voor wat betreft de in de evaluatie gestelde nieuwe remigratiebehoefte bij groepen
die niet onder de doelgroep vallen doordat zij na 1 juli 2014 naar Nederland zijn
gekomen, onderschrijven deze leden nogmaals het standpunt van de Minister dat dit
geen reden geeft om de uitfasering van de wet te heroverwegen. Voornoemde leden vragen
de Minister in dat kader te bevestigen dat indien vluchtelingen terug willen keren
naar het land van herkomst, zij hierbij ondersteund kunnen worden door bijvoorbeeld
de Dienst Terugkeer en Vertrek (DT&V) of een organisatie als de International Organization
for Migration (IOM). De Minister stelt tevens dat vluchtelingen uit de migratiestroom
van 2015 worden ondersteund in hun streven hier in Nederland hun leven verder vorm
te geven. De leden van de VVD-fractie vragen de Minister te bevestigen dat naast de
inspanning die nieuwkomers moeten leveren om te integreren in onze samenleving, zij
zich er tevens van bewust zijn dat zolang zij een tijdelijke verblijfsvergunning hebben,
terugkeer naar het land van herkomst aan de orde kan zijn. Van definitieve vestiging
in Nederland is voor wat betreft de vluchtelingeninstroom uit 2015 op dit moment geen
sprake. De leden van de VVD-fractie vinden het belangrijk dat de overheid statushouders
met een tijdelijke verblijfsstatus hier op voorbereidt, mede met het oog op nieuwe
te verschijnen ambtsberichten voor Eritrea en Syrië. De leden van de VVD-fractie vragen
de Minister te bevestigen dat naast heldere communicatie over de verwachtingen met
betrekking tot inburgering, tevens heldere signalen worden afgegeven over de gevolgen
voor verblijf in Nederland wanneer bijvoorbeeld het land van herkomst weer veilig
is.

Vragen en opmerkingen van de leden van de D66-fractie

De leden van de D66-fractie hebben kennisgenomen van de Evaluatie van de wijziging
Remigratiewet. Genoemde leden hebben ook kennisgenomen van de conclusies die de Minister
trekt op basis van de aanbevelingen uit de effectevaluatie. Zij hebben naar aanleiding
hiervan nog enkele vragen en opmerkingen.

De eerste aanbeveling uit de effectevaluatie betreft: «De wetswijziging alleen lijkt
ontoereikend om het arbeidspotentieel van de groep die geen gebruik meer kan maken
van de remigratievoorziening, te behouden en te benutten. De resultaten laten zien
dat de uitkeringsafhankelijkheid van deze groep nog altijd hoog is. Zet in op vervolgonderzoek
naar arbeidspotentieel van deze doelgroep, overweeg daarvoor specifiek arbeidsmarktbeleid
te ontwikkelen, overweeg criteria remigratievoorziening aan te passen voor groepen
waarbij toekomstige arbeidsparticipatie niet realistisch is». De leden van de D66-fractie
onderschrijven de aanbevelingen uit de effectevaluatie en juichen de inspanningen
van de Minister toe als het gaat om het Programma Verdere Integratie op de Arbeidsmarkt
(VIA). Wat betreft dit laatste zijn de leden benieuwd hoe het programma VIA zich verhoudt
tot de groepen waarbij toekomstige arbeidsparticipatie niet realistisch is.

De tweede aanbeveling uit de effectevaluatie betreft: «Heroverweeg een aantal maatregelen
dat tot onbegrip/onvrede leidt bij een deel van de doelgroepen». De leden van de D66-fractie
hebben kennisgenomen van de conclusies die de Minister trekt op basis van deze tweede
aanbevelingen en hebben begrip voor de getrokken conclusies.

De derde aanbeveling uit de effectevaluatie betreft: «Heroverweeg de uitfasering van
de wet per 2025». De leden van de D66-fractie plaatsen vraagtekens bij de uitfasering
van de wet per 2025. Remigratie behoefte onder nieuwe groepen en fluctuaties in de
omvang van de huidige doelgroep doet de leden van de D66-fractie afvragen in hoeverre
hierin is voorzien. Zij zien graag een reactie van de Minister hierop tegemoet.

Vragen en opmerkingen van de leden van de SP-fractie

De leden van de SP-fractie hebben met belangstelling kennisgenomen van de Evaluatie
van de wijziging van de Remigratiewet (heroverweging Remigratiewet).

Genoemde leden maken zich zorgen, omdat de wetswijziging niet geleid heeft tot een
bredere integratie en participatie en dat het er eerder op lijkt dat dit verslechterd
is. Ook de afstand tot de arbeidsmarkt is niet kleiner geworden. Nader onderzoek is
hier op zijn plaats, denken de leden van de SP-fractie, waarbij duidelijk moet worden
wanneer arbeidsparticipatie geen realistische verwachting is en voor welke personen
remigratie dus goed zou kunnen zijn. En daarnaast duidelijk te krijgen of het mogelijk
is om specifiek arbeidsmarktbeleid voor deze doelgroep te ontwikkelen.

Genoemde leden maken zich ook zorgen om de groep mensen die door het instellen van
de leeftijdsgrens op 18 jaar nu buiten de doelgroep valt. De aanname dat de 16- en
17- jarigen in Nederland gevormd zijn en volwassen zijn geworden gaat voorbij aan
het feit dat er ook veel jonge migranten hier zijn gaan werken voordat ze 18 waren.
Deze groep is mogelijk fysiek niet meer in staat om te werken. Deze leden zouden graag
zien dat hierbij aangesloten wordt bij de gangbare definitie, waarbij personen met
een migratieachtergrond die buiten Nederland zijn geboren tot de eerste generatie
behoren en dus in aanmerking komen voor remigratievoorzieningen.

De leden van de SP-fractie constateren een ongelijkheid, omdat personen die afhankelijk
zijn van een bijstandsuitkering nooit in staat zullen zijn om zich goed voor te bereiden
op remigratie en te sparen voor de eerste kosten en opvang. Heeft het afschaffen van
de basisvoorziening daarmee niet geleid tot kansrijken en kansarmen om te kunnen remigreren?

Genoemde leden vragen welke gevolgen het heeft als het criterium bestemmingsland toch
verruimd wordt van geboorteland naar ook de landen daarom heen. Met name vluchtelingen
wordt hiermee een kans ontnomen om terug te keren naar hun eigen land of regio met
een grotere kans om weer in de buurt van de mensen te kunnen wonen die ze liefhebben.

De leden van de SP-fractie vragen de Minister om in te gaan op de aanbeveling om uitstel
van de uitfasering van de wet per 2025, omdat de verwachting is dat de behoefte aan
een remigratievoorziening niet lager zal zijn dan direct na de wetswijziging. Hierbij
vragen deze leden te overwegen of ook de groep die na 1 juli 2014 naar Nederland is
gekomen, zoals vluchtelingen, kunnen passen binnen de doelstelling van de Remigratiewet
en dus zou moeten leiden tot verruiming van de criteria voor de remigratievoorziening.

Vragen en opmerkingen van de leden van de DENK-fractie

De leden van de DENK-fractie hebben met belangstelling kennisgenomen van de evaluatie
en de reactie van de Minister hierop. Deze leden hebben een aantal vragen en opmerkingen
over dit onderwerp, waaraan zij een groot belang hechten.

Kan de Minister berekenen hoeveel de belastingbetaler zou besparen, doordat veel uitkeringen
alleen nog maar gedeeltelijk hoeven te worden uitgekeerd? Klopt het dat het gebruik
van deze regeling met 40% is afgenomen? Hoe groot is het budgettaire verlies voor
de Staat, in uitkeringen die anders niet hadden hoeven te worden betaald? Waarom houdt
de Minister mensen tegen hun zin in Nederland, als zij (met een lagere uitkering)
liever willen verblijven in hun herkomstland? Waarom heeft de Minister in plaats van
een win-win situatie, een verlies-verlies situatie gecreëerd?

In het evaluatieonderzoek worden een aantal conclusies en aanbevelingen genoemd. Eén
van deze aanbevelingen luidt: «Overweeg om de criteria voor de remigratievoorziening
(zoals leeftijdsgrenzen en duur van uitkeringsgerechtigheid) aan te passen voor groepen
waarbij toekomstige arbeidsparticipatie niet realistisch is (voor deze groep blijft
het oorspronkelijk doel van de wet relevant)». Erkent de Minister dat voor deze groep,
namelijk de groep waarbij toekomstige arbeidsparticipatie niet realistisch is, het
oorspronkelijke doel van de wet relevant blijft? Zo ja, is de Minister dan bereid
conform de aanbeveling te handelen? Zo nee, waarom niet?

Is de Minister bereid om de criteria voor de remigratievoorziening (zoals leeftijdsgrenzen
en duur van uitkeringsgerechtigheid) aan te passen voor groepen waarbij toekomstige
arbeidsparticipatie niet realistisch is? Zo nee, waarom niet?

Kan de Minister de omvang en kenmerken schetsen van de groep waarbij toekomstige arbeidsparticipatie
niet realistisch is in het kader van de (oorspronkelijke) doelgroep van de Remigratiewet?

Is het technisch uitvoerbaar om de criteria voor de remigratievoorziening (zoals leeftijdsgrenzen
en duur van uitkeringsgerechtigheid) aan te passen voor groepen waarbij toekomstige
arbeidsparticipatie niet realistisch is? Zo nee, waarom niet?

Is de Minister bereid om voor de groepen waarbij toekomstige arbeidsparticipatie niet
realistisch is de leeftijdseis te verlagen? Zo nee, waarom niet?

Wat zouden de budgettaire gevolgen zijn van het verlagen van de leeftijdseis voor
de groepen waarbij toekomstige arbeidsparticipatie niet realistisch is?

Is de Minister bereid om voor de groepen waarbij toekomstige arbeidsparticipatie niet
realistisch is de eis dat indien met tot de 1e generatie behoort men op of na hun 18e naar Nederland zijn geëmigreerd te laten vallen? Zo nee, waarom niet?

Wat zouden de budgettaire gevolgen zijn van het laten vallen van de eis dat indien
met tot de 1e generatie behoort men op of na hun 18e naar Nederland moet zijn geëmigreerd
voor de groepen waarbij toekomstige arbeidsparticipatie niet realistisch te laten
vallen?

Is de Minister bereid om voor de groepen waarbij toekomstige arbeidsparticipatie niet
realistisch is, de afschaffing van de basisvoorziening terug te draaien? Zo nee, waarom
niet?

Wat zouden de budgettaire gevolgen zijn van het voor de groepen waarbij toekomstige
arbeidsparticipatie niet realistisch is, de afschaffing van de basisvoorziening terug
te draaien?

In het evaluatierapport wordt voorts gesteld: «Het vertrek naar land van herkomst
lijkt voor een deel van de doelgroep financieel moeilijk te realiseren, mede door
de afschaffing van de basisvoorziening. ... Daarom doen we de aanbeveling om te onderzoeken
in hoeverre de financiële positie een barrière vormt voor het realiseren van de remigratiewens
en hoe deze eventuele barrière in die gevallen kan worden weggenomen». Is de Minister
bereid, om conform de aanbeveling uit het rapport, te onderzoeken in hoeverre de financiële
positie een barrière vormt voor het realiseren van de remigratiewens en hoe deze eventuele
barrière in die gevallen kan worden weggenomen? Zo nee, waarom niet?

Is de Minister bereid om op basis van maatwerk voor personen die vertrek financieel
moeilijk kunnen realiseren een tegemoetkoming in te richten? Zo nee, waarom niet?

Deelt de Minister de conclusie uit het rapport dat onder andere door de afschaffing
van de basisvoorziening het oorspronkelijke doel van de Remigratiewet om een voorziening
te bieden voor hen die de remigratie niet zelf kunnen bekostigen, een groep (de groep
die vertrek financieel moeilijk kan realiseren) mogelijk niet volledig bereikt wordt?
Zo ja, wat gaat de Minister hieraan doen? Zo nee, waarom niet?

Voorts wordt in het rapport gesteld: «Uit het onderzoek komt naar voren dat met de
wetswijziging de uitvoering van de remigratievoorziening is gewijzigd op een manier
die op onderdelen moeilijk is uit te leggen en/of onbedoeld lijkt met het oog op het
oorspronkelijke doel van de Remigratiewet». Onderschrijft de Minister deze conclusie?
Zo nee, waarom niet?

Verder wordt in het rapport gesteld: «Overweeg of de definitie van eerste generatie
kan aansluiten bij de algemeen geldende definitie waarbij personen die als minderjarige
naar Nederland kwamen wel tot de eerste generatie worden gerekend en daarmee in aanmerking
komen voor de remigratievoorziening». Deelt de Minister de mening dat de opmerking
uit de brief, namelijk «Bij degenen onder de 18 jaar heeft de vorming en ontwikkeling
tot volwassenheid in Nederland plaatsgevonden». gechargeerd is en dit moeilijk van
toepassing kan zijn op mensen die bijvoorbeeld na hun 17e naar Nederland zijn gekomen en daardoor slechts enkele maanden in Nederland woonachtig
zijn geweest voor hun 18elevensjaar?

Kan de Minister de opmerking «Daardoor is de verwachting dat bij de groep onder 18
jaar de oriëntatie op het herkomstland over het algemeen geringer zal zijn dan voor
de groep van 18 jaar en ouder» uit de brief hard maken? Waar blijkt dit uit? Deelt
de Minister de mening dat het op basis van verwachtingen beleid maken onvoldoende
is?

De leden van de DENK-fractie hebben veel zorgen medegedeeld gekregen over de wijziging
van de Remigratiewet. Erkent de Minister dat door de wijziging van de leeftijdseis
een grote groep mensen die zich lang voorbereid hebben op vertrek buiten de boot vielen,
met alle negatieve gevolgen voor deze mensen van dien? Is de Minister bereid om deze
groep mensen tegemoet te komen door middel van maatwerk? Zo nee, waarom niet?

Verder wordt in het rapport gesteld: «Met betrekking tot de toekomst laat het onderzoek
zien dat de omvang van de doelgroep voor de Remigratiewet, behoefte aan voorlichting
en gebruik van de remigratievoorziening tot het moment van de beoogde uitfasering
van de wet per 2025 naar verwachting nog toeneemt. De doelstelling van de Remigratiewet
lijkt daarmee ook in 2025 onverminderd relevant». Kan de Minister toegeven dat de
redenering van in de brief niet uitsluit dat er een groeiende groep mensen kan zijn
die onder de doelgroep van de Remigratiewet kan vallen? Zo nee, waarom niet?

Ook wordt in het rapport gesteld: «Borg de voorlichting, kennis en kunde over remigratie,
ook bij uitfasering van de wet. De algemene voorlichtende functie van het NMI over
mogelijkheden van terugkeer naar het herkomstland (zonder remigratievoorziening) blijft
nodig en van belang. Gezien het specialistische karakter lijkt het wenselijk dit centraal
te (blijven) uitvoeren». Kan de Minister de opmerking uit de brief «vanuit de gedachte
dat na 2025 de behoefte aan remigratievoorlichting veel minder zal zijn» hard maken,
mede in het licht van de in het rapport gestelde groei van de doelgroep?

Tot slot, waarom schuift de Minister vrijwel alle aanbevelingen uit het rapport ter
zijde?

Heeft het nog wel zin om evaluatieonderzoek te doen als de Minister er niets mee doet?

Is het de Minister in deze casus vooral te doen om het pesten van mensen met een migratieachtergrond?
Zo nee, waarom niet?

II. Reactie van de Minister