Brief regering : Evaluatie Eurostars, Eureka Clusters en Joint Technology Initiatives

33 009 Innovatiebeleid

Nr. 2145 BRIEF VAN DE MINISTER VAN ECONOMISCHE ZAKEN

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 6 november 2025

Onderzoek en innovatie zijn essentieel voor het Nederlandse verdienvermogen op lange
termijn. Om te zorgen dat Nederland concurrerend blijft, is het van belang dat Nederlandse
bedrijven en kennisinstellingen toegang hebben tot de meest excellente kennis. Deze
kennis is niet altijd aanwezig binnen de landsgrenzen en daarom is samenwerking met
buitenlandse bedrijven en organisaties noodzakelijk. Om dit te stimuleren investeert
Nederland in internationale samenwerking op het gebied van onderzoek en innovatie.

Instrumenten waarin Nederland de afgelopen jaren heeft geïnvesteerd om internationale
innovatiesamenwerking te stimuleren zijn Eurostars1, Globalstars2, Eureka Clusters3 en Joint Undertakings (JU)4 en haar voorgangers. Deze instrumenten worden uitgevoerd in het kader van Eureka5 en/of de Europese Unie. Binnen de Eureka Clusters is Nederland via inzet van Rijksmiddelen
actief in de clusters ITEA3/ITEA4 (ontwikkeling van software-intensieve systemen en
diensten) en PENTA/Xecs (micro- en nano-elektronica). Voor de JU’s betreft dit de
Chips JU, onderdeel van de Europese Chips Act.

Om de doeltreffendheid en doelmatigheid van subsidieregelingen in kaart te brengen
worden periodiek evaluatieonderzoeken uitgevoerd. De vorige periodieke evaluatie van
de Nederlandse deelname aan Eurostars, Globalstars, Eureka Clusters en Joint Undertakings
had betrekking op de periode 2013–2018 en is in 2020 met uw Kamer gedeeld.6Aan het onderzoeksbureau Technopolis is de opdracht gegeven om de periodieke evaluatie
van deze instrumenten over de periode 2019–2023 uit te voeren. Dit betreft de doeltreffendheid
van het beleid en de doelmatigheid van het beleid en de uitvoering. Bijgaand stuur
ik u het evaluatierapport.

Conclusie rapport

Met de geëvalueerde instrumenten wordt een positieve en effectieve impuls gegeven
aan internationale samenwerking. Dit is van waarde voor economische groei en het ontwikkelen
van innovaties. Gegeven het profiel van de projecten is het aannemelijk dat hierdoor
ook een positieve impuls ontstaat voor het bijdragen aan oplossingen voor maatschappelijke
vraagstukken en het verhogen van brede welvaart. In vergelijking met andere steuninstrumenten
hebben de Eureka-instrumenten een uniek karakter omdat ze zowel gericht zijn op innovatie
als op internationale samenwerking.

Uit de analyses volgt dat de instrumenten in principe de doelgroep van internationaal
georiënteerde innoverende bedrijven in Nederland redelijk goed bereiken. Het mkb komt
als deelnemer sterk terug in Eurostars en Globalstars. Ook zijn er veel unieke deelnemers,
die gebruikmaken van de regelingen. Bij de Eureka Clusters en Joint Undertakings zijn
het mkb, grootbedrijven en kennisinstellingen in gelijke mate betrokken.

Wel ligt er duidelijk ruimte voor verdere verbetering van het instrumentarium en het
gebruik daarvan waardoor de doelmatigheid van het beleid verder kan worden verhoogd.
Denk daarbij aan de borging en opvolging via het handelsinstrumentarium, strategische
sturing op beleidsdoelen en meer grip op het portfolio aan projecten en projectdoelstellingen
en -resultaten. Herijking van het instrumentatrium met het oog op beschikbare middelen
en inachtneming van het huidige nationale beleid: lees de Nationale Technologiestrategie
(NTS), wordt geadviseerd. Hierbij kan gekeken worden hoe de verschillende technologieën
vanuit de NTS beter aan bod kunnen komen.

Vervolg

De gematigd positieve uitkomsten van de evaluatie geven onderbouwing om de Nederlandse
inzet op deze instrumenten te continueren. De beoordeling en de aanbevelingen vanuit
Technopolis sluiten aan op de recent met uw kamer gedeelde brief over Industriebeleid
met focus.7 Hierin is het belang van internationale samenwerking benadrukt en aangeven dat ingezet
wordt op het maken van strategische keuzes en waarbij innovatie en maatschappelijke
oplossingen de sleutel zijn tot nieuwe markten. De Nationale Technologie Strategie8 geeft hierbij houvast om meer positieve sturingsmechanisme aan te brengen binnen
de kaders van Eureka-instrumenten en de Chips JU.

Herijking van het instrumentarium van Eureka en het advies dat voortzetting van Global
Stars met de huidige inzet minder opportuun is dient in samenhang te worden bekeken
met andere financieringsinstrumenten voor internationaal onderzoek en innovatie. Om
die reden worden de aanbevelingen meegenomen bij de Nederlandse inzet op Horizon Europe
(2028–2034)9 en het bijbehorende partnerschappenlandschap (o.a. Chips JU en Eurostars). Zo wordt
de financieringsinzet strategischer benut. Verlenging van het huidige instrumentatrium
is van belang om in de komende jaren het unieke karakter van de Eureka instrumenten
wel te kunnen benutten voor internationale samenwerking, terwijl we gelijktijdig verder
werken aan de herijking van de instrumenten op basis van de uitgebrachte adviezen.

Ten aanzien van het terugdringen van administratieve lasten onderschrijf ik de aanbevelingen
van Technopolis. Op meerdere plekken zet Nederland in op het verminderen van administratieve-en
regeldruk, zoals recent de inzet om 500 regels te schrappen.10 In internationale context heeft Nederland hier ook aandacht voor, zoals bij de onderhandelingen
in de EU. Het is belangrijk om dit in samenspraak met de andere landen, die onderdeel
zijn van het Eureka netwerk, op te pakken en verder vorm te geven. Onderdeel hiervan
is ook de monitoring van projecten en blijvende aandacht voor het terugdringen van
uitvoeringskosten, daar waar mogelijk binnen de internationale context van Eureka.

U ontvangt binnenkort een voorstel voor verlenging van de regelingen.

De Minister van Economische Zaken, V.P.G. Karremans