Brief regering : Publicatie Ontwerp-Nota Ruimte

Nr. 269
BRIEF VAN DE MINISTER VAN VOLKSHUISVESTING EN RUIMTELIJKE ORDENING

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 26 september 2025

Hierbij bied ik uw Kamer, mede namens de bewindspersonen van IenW, EZ, KGG, VWS, LVVN,
Def en OCW, de Ontwerp-Nota Ruimte aan. Daarnaast bied ik u de onder de Omgevingswet
verplichte planMER en passende beoordeling aan. Tevens is ook een participatieverslag
toegevoegd.

De ruimtelijke opgaven waarvoor we richting 2050 staan zijn groot en veelvormig. De
Nota Ruimte komt geen moment te vroeg. Nederland moet aan de slag om alle ruimtelijke
opgaven op tijd te kunnen aanpakken. Door vooruit te kijken en nu structurerende keuzes
te maken voorkomen we dat we problemen afschuiven naar elders of toekomstige generaties.
De samenleving en andere overheden kijken daarvoor nadrukkelijk ook naar het Rijk.

De Nota Ruimte is de integrale visie op de ruimtelijke ordening van Nederland, met
als planhorizon 2050 en een doorkijk naar 2100. Ik stuur dit stuk vandaag aan uw Kamer
namens alle bewindslieden in het ruimtelijk domein. We zijn ons allemaal bewust van
de urgentie en van de noodzaak om keuzes te maken. Niet ieder voor zich, maar samen
en in samenhang. Sinds de publicatie van de Ruimtelijke Ordeningsbrief1 heeft het Rijk stapsgewijs gewerkt aan het hernemen van regie in de ruimtelijke ordening.
Mijn voorganger publiceerde in 2023 de Contourennotitie2 en een jaar later het Voorontwerp van de Nota Ruimte3. Nu is hier de lang verwachte Ontwerp-Nota Ruimte. Het afgelopen jaar hebben we met
de betrokken departementen, andere overheden en in gesprek met de samenleving de lijnen
uit de eerdere stukken verder uitgewerkt, aangescherpt en soms nieuwe accenten of
andere richtingen gekozen. Daarvoor boden diverse nationale programma’s en het programma
NOVEX bouwstenen. Dit alles heeft een plek gekregen in deze Ontwerp-Nota Ruimte.

Koers en keuzes Ontwerp-Nota Ruimte

Om de grote ruimtelijke opgaven aan te kunnen, hanteren we het motto «elke regio»
telt. We doen dat letterlijk, omdat aan het oppakken van alle opgaven in de fysieke
leefomgeving elke regio moet bijdragen. We doen dat ook figuurlijk, omdat we daarmee
tegelijk perspectief bieden aan elke regio. Om Nederland als geheel sterker te maken
moeten we voortbouwen op onze bestaande kracht en kwaliteit en lokaal kansen grijpen.
De Nota Ruimte wil recht doen aan de onderscheidende kracht van de verschillende delen
van Nederland. Zodat elke regio een passende rol heeft in het functioneren van ons
land en ze elkaar aanvullen. Dat betekent sterk houden wat sterk is en sterker maken
wat sterk moet zijn. Dat lukt alleen als we samen aan de slag gaan, met de samenleving
en met medeoverheden.

Nationale regie op de ruimtelijke ordening werkt als deze regie aansluit bij autonome
ontwikkelingen en tegemoetkomt aan de behoeften vanuit de samenleving. Tegelijk moeten
we eerlijk zijn over de relatief beperkte ruimte die in ons land beschikbaar is voor
individuele behoeften. In het spanningsveld tussen individuele behoeften, inzet door
de overheid en de mogelijkheden en beperkingen van het ruimtelijk systeem willen we
goede keuzes maken: tegemoetkomen aan de ruimtevraag vanuit de samenleving en tegelijk
de schaarse ruimte eerlijk verdelen en toekomstbestendig aansluiten bij beschikbaarheid
van energie en water en bij het natuurlijk systeem van water, bodem en ecologie.

In de Ontwerp-Nota Ruimte gaat het kabinet in op alle aspecten van de fysieke leefomgeving.
We schikken de veelheid aan sectorale onderwerpen onder vier integrale thema’s: Wonen, werken en bereikbaarheid, Economie en energie, Landbouw en natuur en Water en bodem. Alle vier de thema’s zijn even relevant. Ze hangen ook weer met elkaar samen, zodat
ze gecombineerd richting geven aan de ontwikkeling van ons land. Zonder uitputtend
te zijn, doen we dat onder andere met het aanwijzen van nationale en regionale grootschalige
woningbouwlocaties in heel Nederland voor in totaal een miljoen nieuwe huizen tot
2035. Met economisch sterke regio’s met voldoende ruimte voor economische ontwikkeling
en een infrastructuur voor energie, verkeer en vervoer die meegroeit met de bevolking
en economie. Met het verduurzamen, beschermen en versterken van de energie-intensieve
industrieclusters die van groot belang zijn voor onze strategische autonomie. Met
voldoende ruimte voor defensie. Met het zorgvuldig omgaan met landbouwgrond en een
sterke toekomstbestendige landbouw die past bij veranderende condities van water en
bodem. Met het slim plannen van vraag en aanbod op het elektriciteitsnet om het hoofd
te bieden aan netcongestie. Met verder herstel van de bestaande natuurgebieden en
mogelijkheden voor natuurontwikkeling waarbij maximaal wordt ingezet op een combinatie
met andere ruimtelijke opgaven, zoals defensie of ruimte voor waterberging en de rivieren.
En met aandacht voor regionale identiteit, cultureel erfgoed en een goede en gezonde
leefomgevingskwaliteit.

Vervolgstappen

Ik ga, op basis van deze Ontwerp-Nota Ruimte, graag in gesprek met uw Kamer over de
voorgestelde keuzes en richtingen. Vanaf 6 oktober ligt de Ontwerp-Nota Ruimte daarnaast
gedurende tien weken (tot en met 15 december) ter inzage. Dat betekent dat iedereen
de komende maanden in de gelegenheid wordt gesteld om te reageren op de visie en ruimtelijke
keuzes, door een zienswijze in te dienen. Ook ga ik de komende maanden actief het
gesprek aan met de medeoverheden, met maatschappelijke organisaties, het bedrijfsleven
en met andere betrokkenen, en jongeren in het bijzonder.

Op basis van de uitkomsten van deze gesprekken en ingediende zienswijzen zal het kabinet
toewerken naar de definitieve Nota Ruimte. Die zal het kabinet, inclusief een Uitvoeringsagenda,
ook weer aan uw Kamer aanbieden.

De Nota Ruimte is, in de zin van de Omgevingswet, een nationale omgevingsvisie. Daarmee
zal de definitieve Nota Ruimte de huidig geldende Nationale Omgevingsvisie (NOVI)
uit 2020 vervangen.

Moties

Gedurende de afgelopen jaren zijn er door uw Kamer diverse moties aangenomen die zich
richten op de Nota Ruimte. Ik heb al deze moties, zoals ze zijn aangenomen na mijn
appreciatie, betrokken bij de totstandkoming. Met het publiceren van de Ontwerp-Nota
Ruimte beschouw ik de door uw Kamer aangenomen moties4 gerelateerd aan de Nota Ruimte dan ook als afgedaan.

De Minister van Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening,
M.C.G. Keijzer

BIJLAGEN

Volgnummer

Naam

Classificatie

1

Ontwerp-Nota Ruimte

2

Participatieverslag

3

Milieueffectrapportage bij Nota Ruimte (planMER)

4

Bijlage bij de planMER: leefomgevingsfoto

5

Bijlage bij de planMER: passende beoordeling