Brief regering : Stand van zaken ontwikkeling Onderwegpas

31 305
Mobiliteitsbeleid

32 813
Kabinetsaanpak Klimaatbeleid

Nr. 868
BRIEF VAN DE STAATSSECRETARIS VAN INFRASTRUCTUUR EN WATERSTAAT

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 26 september 2025

Met deze brief informeer ik de Kamer, als vervolg op de brief van 25 april, over de
voortgang in de ontwikkeling van de Onderwegpas en de gesprekken hierover in het Nationaal
OV Beraad (NOVB).1 Tevens informeer ik de Kamer over de uitvoering van de aangenomen motie van de leden
Bikker (Christen Unie) en Van Hijum (NSC) over de ontwikkeling van een reisproduct
voor minima bij NS en het instandhouden van de jongerendagkaart voor het reizen in
de daluren.2

Op het moment van verzending van de hierboven genoemde brief waren de eerste stappen
gezet naar een beoogd landelijk reisproduct voor kwetsbare huishoudens dat ontwikkeld
werd binnen het NOVB. Deze Onderwegpas is voorzien als één van de vijf maatregelen
in het Nederlandse Sociaal Klimaatplan (SKP), waarover de Staatssecretaris van Sociale
Zaken de Kamer recent nog heeft geïnformeerd.3 Voor dit plan wordt financiering aangevraagd bij het Europees Sociaal Klimaatfonds
(SCF).

Doelstelling Onderwegpas

Het doel van de Onderwegpas is het tegengaan van vervoersarmoede en het vergroten
van de maatschappelijke participatie voor huishoudens met een inkomen tot 101% van
het sociaal minimum. De financiering is voorzien vanuit het SCF (€ 152,5 miljoen)
en vanuit het Klimaatfonds (€ 157,5 miljoen onder voorwaarden). En een cofinanciering
van € 103,33 miljoen door decentrale overheden.

De ETS2-richtlijn breidt het EU-emissiehandelssysteem uit naar gebouwen en wegvervoer,
waardoor de brandstofkosten voor consumenten stijgen. Het bijbehorende SCF verstrekt
financiering aan lidstaten ter ondersteuning van kwetsbare huishoudens en micro-ondernemingen
die door deze prijsstijgingen worden getroffen. Conform de SCF-verordening mogen middelen
uit het SCF alleen worden ingezet voor maatregelen die de impact van de ETS2 richtlijn
op mensen die leven in energiearmoede of vervoersarmoede mitigeren.

In het NOVB is de afgelopen periode regelmatig gesproken over de voortgang van de
ontwikkeling van de Onderwegpas, waarbij er vaak gesproken is over de voorwaarden
waaronder een product tot stand kan komen:

1. Het product moet aantrekkelijk zijn voor de doelgroep.

2. Het product moet technisch maakbaar zijn.

3. De invoering mag niet negatief uitpakken voor vervoerders. Dat risico is er bijvoorbeeld
omdat lokale contracten met een bredere doelgroep worden opgezegd of bestaande reizigers
met normaal tarief opeens met een korting reizen en de opbrengsten van de invoering
van het landelijke product daarmee niet in balans zijn.

4. De invoering van het product mag de introductie van OVpay niet in de weg zitten.

5. Het product voldoet aan de doelstelling en vereisten van de SCF-verordening

Motie en laatste stand van zaken Onderwegpas

Op 17 september heeft een Bestuurlijk Overleg van het NOVB plaatsgevonden om een besluit
te nemen over de opname van het voorstel voor de Onderwegpas in het Nederlandse Sociaal
Klimaatplan. Ik moet uw Kamer helaas informeren dat tijdens dit overleg geen overeenstemming
is bereikt om door te gaan met de ontwikkeling van dit landelijke reisproduct. De
streekvervoerders achten de risico’s te groot om de stap daadwerkelijk te gaan zetten.
Niet alleen vanwege de impact op de introductie van OVPay, maar ook op de eventuele
derving zonder een inkomstengarantie vanuit overheidszijde.

Het uitblijven van een unaniem gedragen voorstel betekent dat het op dit moment niet
mogelijk is om een landelijk dekkend reisproduct voor trein, tram, metro en bus te
ontwikkelen.

De Kamer heeft in de motie van Bikker-Van Hijum, ingediend bij de Algemene Politieke
Beschouwingen, aangegeven iets te zien in een minimaproduct vormgegeven voor NS-reizigers.4 Ik geef graag gehoor aan deze oproep omdat ik het belangrijk vind dat deze doelgroep
tegemoetgekomen wordt in de kosten voor mobiliteit. Ik spreek daarnaast de wens uit
dat dit product op den duur alsnog ingezet kan worden in het gehele ov.

Ik treed in overleg met mijn collega van Sociale Zaken om te kijken of we dit kunnen
vormgeven als een kansrijke maatregel in het Sociaal Klimaatplan voor financiering
uit het Social Climate Fund (SCF).

Daarnaast riep dezelfde motie op de Onderwegpas ook in te zetten voor jongeren. Dat
is ingewikkelder. De middelen uit het SCF zijn bedoeld om kwetsbare huishoudens die
geraakt worden door de uitvoering van de ETS2 richtlijn (hogere kosten voor fossiele
brandstoffen) te compenseren. Alleen kwetsbare jongeren in vervoerarmoede vallen daar
dus onder, zoals eerder in deze brief ook is toegelicht. Of er mogelijkheden zijn
om die doelgroep te vergroten, ga ik verkennen, maar dat lijkt op voorhand zeer moeilijk.
Tegelijkertijd wijs ik er wel op dat er ook voor jongeren al een aantal producten
beschikbaar is dat laagdrempelig en voordelig reizen mogelijk maakt.

Het kabinet blijft zich inzetten om op korte termijn te komen tot een Onderwegpas,
ook omdat Nederland spoedig een definitief Sociaal Klimaatplan moet indienen bij de
Europese Commissie om überhaupt aanspraak op deze middelen te kunnen maken.

De Staatssecretaris van Infrastructuur en Waterstaat,
A.A. Aartsen