Brief regering : Panorama Mesdag

Nr. 128 BRIEF VAN DE MINISTER VAN ONDERWIJS, CULTUUR EN WETENSCHAP

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 19 september 2025

Via deze brief informeer ik u dat museum Panorama Mesdag per 1 januari 2026 een rijksgesubsidieerde
instelling wordt – en daarmee een rijksmuseum. Daartoe besloot ik vandaag, op grond
van de Erfgoedwet.

Het Panorama van Scheveningen en de collectie vormen een uniek historisch ensemble, dat al bijna 150 jaar vrijwel
ongewijzigd op de oorspronkelijke locatie te zien is. Het panorama werd in 1881 geschilderd
door Hendrik Willem Mesdag, Sientje Mesdag-van Houten, Bernard Blommers, George Breitner
en Théophile de Bock. Nog steeds behoort het panorama tot één van de bekendste – en
met een omtrek van 120 meter, grootste – schilderijen van Nederland. Bezoekers van
alle leeftijden en uit alle windstreken wanen zich in het Scheveningen van de 19e eeuw, nadat zij de trap naar het panorama zijn opgeklommen. Ze horen de meeuwen krijsen
en de golven schuimend breken tegen het strand. Zodra de zon achter de wolken vandaan
komt, baadt het panorama in het volle licht. De kleinste bezoekers verwonderen zich
– met een verrekijker voor de ogen – over de grote bomschuiten op het strand, de visnetten
die worden ingehaald of de lange rij paarden. Bezoekers wijzen elkaar dingen aan en
halen herinneringen op aan het Scheveningen van vroeger of verwonderen zich over dit
grootste schilderij van Nederland. Iedereen is onder de indruk van dit geschilderde
stukje Nederland.

In 1910 verdeelde Hendrik Willem Mesdag het panorama, de bijbehorende collectie, het
archief en het gebouw op in 33 aandelen onder 33 neven en nichten. Deze nazaten kregen
de opdracht om het ensemble en het gebouw voor toekomstige generaties te beheren en
toegankelijk te houden. De familie heeft deze taak meer dan een eeuw met veel energie
en toewijding uitgevoerd. De financiële situatie van het museum is nu echter zodanig
dat deze belangrijke taak in gevaar komt.

Het zou een groot verlies zijn voor de Collectie Nederland wanneer het ensemble door
een faillissement uit elkaar zou vallen en niet meer publiek toegankelijk zou zijn.
Om dit te voorkomen besloten de aandeelhouders de collectie op grond van de Erfgoedwet
onbezwaard, om niet en zonder belastende voorwaarden te schenken aan de Staat der
Nederlanden. Ik bewonder dit moedige besluit van de familie, dat zij in het belang
van het erfgoed namen.

Mijn ambtsvoorganger vroeg de Commissie Beschermde Cultuurgoederen te adviseren over
het al dan niet accepteren van deze schenking. De commissie oordeelde dat de collectie
van Panorama Mesdag onmisbaar en onvervangbaar is voor het Nederlands cultuurbezit
en dat ik deze schenking daarom conform de aanvaardingsplicht in artikel 2.6 Erfgoedwet
zou moeten aanvaarden. Daarbij gaf de commissie aan dat het historisch ensemble onlosmakelijk
verbonden is met het gebouw.

Vanmiddag tekende ik een schenkingsovereenkomst waarmee de collectie en het eigendom
van het vastgoed van de stichting Panorama Mesdag aan de Staat worden overgedragen.
Hiermee is het nu de verantwoordelijkheid van de Staat om dit belangrijke erfgoed
te behouden en te beheren voor toekomstige generaties.

Volgens artikel 2.8 uit de Erfgoedwet kan ik instellingen belasten met de zorg voor
het beheer van museale cultuurgoederen van de Staat of andere cultuurgoederen. Vanmiddag
nam ik het besluit om de Stichting Panorama Mesdag te belasten met de wettelijke taak
om voor deze collectie te zorgen. De stichting voldoet aan de daarvoor gestelde eisen
in de Erfgoedwet.

Daarmee wordt museum Panorama Mesdag per 1 januari 2026 een rijksmuseum. Stichting
Panorama Mesdag zal op grond van de Erfgoedwet en de regeling beheer rijkscollectie
en museale instellingen subsidie ontvangen. De vergoeding die het hiervoor ontvangt
is, zoals ik uw Kamer al liet weten in de begroting voor 2026, ingepast in het budget
voor museale instellingen.

Ik ben verheugd dat dit belangrijke en bijzondere erfgoed op deze manier in Nederland
voor toekomstige generaties behouden blijft en heb er vertrouwen in dat de Stichting
Panorama Mesdag de wettelijke taak goed zal uitvoeren.

De Minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, G. Moes