Brief regering : Voortgang programma “Erkennen & Waarderen”

Nr. 1206 BRIEF VAN DE MINISTER VAN ONDERWIJS, CULTUUR EN WETENSCHAP

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 23 juni 2025

Op 6 mei jongstleden is het jaarverslag 2024 van het landelijk programma Erkennen
& Waarderen verschenen waarin de voortgang van ingezette acties is opgenomen.1 Conform de toezegging aan uw Kamer stuur ik u gedurende de looptijd van het programma
jaarlijks informatie toe over de voortgang.2 Met deze brief geef ik invulling aan deze toezegging en schets ik kort de geboekte
voortgang in 2024.3

Erkennen en Waarderen

Het landelijk programma Erkennen & Waarderen wordt gedragen door UNL, NWO, KNAW, NFU
en ZonMw en heeft als doel ruimte voor ieders talent aan de academie te realiseren.
Inzet daarbij is om toe te werken naar een academische cultuur waarin meer oog is
voor de verschillende taken binnen de wetenschap en verschillende talenten van wetenschappers.
Dit vraagt om een meer evenwichtige balans in de wijze waarop deze diversiteit aan
taken en talenten worden erkend én gewaardeerd. De genoemde publieke kennisinstellingen
en onderzoeksfinanciers hebben hiertoe in november 2019 het position paper «Ruimte
voor ieders talent; Naar een nieuwe balans in het erkennen en waarderen van wetenschappers»
gepubliceerd.4 Deze vormt de basis voor het landelijk programma met een looptijd van vijf jaar (2022–2026)
dat gezamenlijk wordt gefinancierd door de genoemde kennisinstellingen en OCW. Het
programma kent vijf ambities:

1. een grotere diversiteit van loopbaanpaden en profielen voor wetenschappers;

2. het beoordelen van zowel individuele als teamprestaties van wetenschappers;

3. focus op de kwaliteit van het wetenschappelijk werk (en minder op kwantiteit);

4. alle aspecten van open science stimuleren;

5. goed academisch leiderschap stimuleren.

Met deze ambities wordt beoogd een cultuurverandering in gang te zetten die nodig
is om een evenwichtige balans in de erkenning en waardering van zowel kwalitatieve
als kwantitieve (onderzoeks)prestaties van academisch talent te realiseren én duurzaam
te waarborgen. Dit vraagt om een wezenlijke verandering van gedrag en leiderschap
die instellingen zelf doorvoeren (op niveau van faculteit, departement, afdeling of
team) aan de hand van hun eigen «veranderaanpak». Het landelijk programma, dat ik
financieel mede ondersteun, is gericht op het bevorderen van samenhang, experimenteren,
inspireren, co-creëren, goede voorbeelden delen en van elkaar leren (dialogische veranderaanpak).
Het jaarverslag 2024, bijgevoegd bij deze brief, geeft een overzicht van de inspanningen
die het afgelopen jaar vanuit het landelijke programma zijn geleverd.

Voortgang in 2024

Het jaarverslag toont de activiteiten en voortgang in 2024. Die licht ik hieronder
graag toe.

Cultuurbarometer Erkennen en Waarderen

Met name in de eerste helft van 2024 is veel tijd en aandacht gestoken in de totstandkoming
van de eerste cultuurbarometer Erkennen en Waarderen.5 De barometer is ingezet om inzicht te krijgen in hoeverre de ambities van het programma
worden herkend, ervaren en gedeeld op de werkvloer. Over de resultaten daarvan heb
ik uw Kamer reeds geïnformeerd in de vorige voortgangsbrief.6 Uit de resultaten blijkt dat het programma breed gedragen wordt en de ambities van
het programma worden onderschreven. Tegelijkertijd maken de resultaten ook duidelijk
dat er nog werk te verzetten is. Deze cultuurbarometer laat zien dat wetenschappers
hopen op een verandering in de wetenschap en dat deze verandering in gang gezet is,
maar ook dat het tijd kost om daadwerkelijk ambities te realiseren. Dat is geen verrassing;
het is vanaf het begin duidelijk geweest dat de diepgaande cultuurverandering die
de Nederlandse kennisinstellingen nastreven tijd vergt.

Loopbaan- en ontwikkelpaden

Sinds 2023 werken instellingen aan het ontwikkelen en implementeren van loopbaanpaden.
Zo implementeert de Vrije Universiteit Amsterdam bijvoorbeeld nieuwe academische loopbaanpaden
waarbij wetenschappers zich vanaf UD-niveau kunnen (oriënteren op het) profileren
in onderzoek, onderwijs of impact, als het basisniveau is gehaald op de andere domeinen.7 Een ander voorbeeld is de Biographical Sketch, een instrument dat Technische Universiteit Eindhoven heeft ontwikkeld en instellingsbreed
heeft uitgerold voor het op een andere manier beoordelen en erkennen van wetenschappers.8 Het Erkennen & Waarderen netwerk (UNL, NWO, KNAW, NFU en ZonMw) erkent de meerwaarde
van het delen van deze kennis en heeft daarom besloten om periodiek een inventarisatie
te houden. Dit om inzicht te geven in het tempo waarin voortgang wordt geboekt en
in de wijze waarop knelpunten worden aangepakt. Daarnaast is, in het kader van delen
van beste voorbeelden, besloten om de informatie over de loopbaanpaden per instelling
nog dit jaar beschikbaar te stellen via de website van het landelijk programma.

Team science

Het werk van individuele wetenschappers staat niet op zichzelf maar interageert en
hangt samen met het collectief waarvan ze deel uitmaken. Het erkennen en waarderen
van bijdragen die individuele wetenschappers daaraan leveren (team science) is daarmee essentieel voor het slagen van Erkennen en Waarderen. Om gebalanceerde
teams samen te stellen waar ieders talent tot haar/zijn recht komt, heeft het netwerk
vanuit het landelijk programma het afgelopen jaar daarom ingezet op creëren van bewustwording
en geïnvesteerd in kennisdeling van beste praktijken. Het netwerk ziet dat instellingen
steeds meer het belang van een team en teamwerk benadrukken. Deze omslag in het denken
blijkt bijvoorbeeld uit het feit dat verschillende universiteiten teamscience tot
een vast onderdeel hebben gemaakt van de resultaat- en ontwikkelingsgesprekken. Zo
hebben enkele faculteiten binnen de Erasmus Universiteit zich in 2024 gericht op het
versterken van hun teamstructuur en -cultuur.9 Een ander voorbeeld is Universiteit Leiden, die het perspectief van haar resultaat-
en ontwikkelgesprekken heeft verschoven van «ik» naar «wij», waarbij naast de eigen
resultaten en ontwikkeling van de individuele medewerker ook gereflecteerd wordt op
de bijdrage die deze medewerker levert aan het team en de samenwerking daarin.10

Kwaliteitskenmerken

Vanuit het landelijk programma zijn eerste stappen gezet in het komen tot duidelijke
criteria waarop kwaliteit in alle vijf de domeinen van Erkennen en Waarderen (onderzoek,
onderwijs, leiderschap, impact en patiëntenzorg) kan worden vastgesteld en beoordeeld.
Hiermee worden de beoordelingssystematieken verbreed zodat meer nadruk komt te liggen
op kwaliteit en minder op kwantiteit.11 In het kader van kennisdeling heeft het netwerk eind 2024 een inventarisatie uitgevoerd
om in beeld te krijgen welke kwaliteitskenmerken de verschillende instellingen hebben
ontwikkeld. De resultaten zijn 5 juni jongstleden met betrokkenen binnen het bredere
netwerk gedeeld en besproken en zullen nog voor de zomer op de website van het landelijk
programma worden gepubliceerd.12

Overige punten

De activiteiten op en communicatie over Erkennen en Waarderen vanuit het landelijk
programma zijn ook medewerkers van de publieke kennisinstellingen en onderzoeksfinanciers
niet onopgemerkt gebleven: zij beoordelen de gestelde doelen van E&W als positief,
zo blijkt uit de cultuurbarometer Erkennen en Waarderen. Tegelijkertijd vraagt de
gewenste cultuurverandering niet alleen tijd, maar is ook expliciet de rol van goed
leiderschap een belangrijke voorwaarde om die cultuurverandering op gang te brengen.
Een aandachtspunt waar ook de inspectie in haar Staat van het Onderwijs 2025 naar
verwijst. Daarvoor is het van belang dat leidinggevenden genoeg tijd hebben om hun
taken uit te voeren en verder te kunnen professionaliseren.13 Ik volg deze lijn van de inspectie en zal in de gesprekken die ik voer met de programmapartners
aandacht hiervoor vragen. Tot slot stemt het mij positief om terug te lezen dat Nederland
met Erkennen en Waarderen ook op internationaal niveau nadere stappen heeft gezet.
Zo heeft de aansluiting bij de Coalition for Advancing Research Assessment (CoARA)
eind 2024 geresulteerd in een definitieve goedkeuring van UNL, KNAW, NWO, ZonMW en
NFU voor de oprichting van een Nederlandse tak. Deze afdeling is 22 april jongstleden
gelanceerd.14

Vooruitblik 2025 en doorkijk naar 2026

In 2025 leggen de betrokken partijen in het landelijk programma hun focus op een verdere
concretisering van kwaliteitskenmerken die passen bij het gedachtegoed van Erkennen
& Waarderen, de herziening van de nationale academische functiewaarderingssystemen
(UFO en Fuwavaz) en de erkenning en waardering van Open Science. Aanvullend hierop
geeft het netwerk aan zich in te zullen zetten op een aantal speerpunten, waaronder
het opstellen van een toekomstvisie voor Erkennen & Waarderen na 2026.

Tot slot, het programma Erkennen en Waarderen loopt op 31 december 2026 af. Dit betreft
ook het jaar waarin – conform de aangenomen motie door uw Kamer15 – het landelijk programma Erkennen en Waarderen onafhankelijk zal worden geëvalueerd.
Op basis van de resultaten zal een besluit worden genomen over mogelijke voortzetting
van het programma en over eventuele ondersteuning vanuit mijn ministerie. In 2026
zal daarom geen aparte voortgangsbrief worden toegezonden maar ontvangt uw Kamer in
het najaar van 2026 de resultaten van de onafhankelijke evaluatie van het landelijke
programma samen met een beleidsreactie hierop.

De Minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, E.E.W. Bruins