Brief regering : Project ‘Multifunctionele ondersteuningsvaartuigen (MSS)’

Nr. 466
BRIEF VAN DE STAATSSECRETARIS VAN DEFENSIE

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 17 juni 2025

De internationale veiligheidssituatie verslechtert en de veiligheidsdreigingen nemen
toe. Defensie investeert in de versterking van de krijgsmacht om tegenstanders af
te schrikken en de slagkracht te vergroten. Dit is nodig om onze veiligheid te beschermen
en de uitbreiding van oorlog in Europa te voorkomen. Hiervoor neemt het aantal benodigde
militaire capaciteiten toe. Voor operaties in het hoogste deel van geweldsspectrum
heeft de krijgsmacht behoefte aan het versterken van de luchtverdediging en de vuurkracht,
zo ook in het maritieme domein.

Het project «Multifunctionele ondersteuningsvaartuigen» voorziet in de versterking
van de Koninklijke Marine met de aanschaf van twee ondersteuningsvaartuigen. Dit project
bestaat uit twee deelprojecten: «Ondersteuningsvaartuigen» en «Modulaire bewapening».
Op 24 september 2024 is uw Kamer met een gecombineerde A/B-brief geïnformeerd over
de behoeftestelling voor dit project en de uitkomst van de onderzoeksfase van de twee
deelprojecten.1

Met deze D-brief informeer ik uw Kamer over de resultaten van de verwervingsvoorbereiding
van het deelproject «Modulaire bewapening». Dit deelproject omvat de verwerving van
mobiele, modulaire wapensystemen voor op de toekomstige ondersteuningsvaartuigen.
Defensie heeft overeenstemming bereikt met het Israëlische Israel Aerospace Industries (IAI) over de contractvoorwaarden voor de modulaire bewapening.

De verwerving van de ondersteuningsvaartuigen loopt vertraging op. De contractonderhandelingen
met Damen zijn nog niet afgerond. Defensie verwacht uw Kamer begin 2026 met een D(2)-brief
te informeren over de resultaten van de verwervingsvoorbereiding van het tweede deelproject.
De modulaire capaciteit is begin 2027 operationeel inzetbaar vanaf verschillende andere
schepen van Defensie.

Behoefte

De multifunctionele ondersteuningsvaartuigen krijgen capaciteiten voor drie taken:

– de ondersteuning van de Luchtverdedigings- en Commandofregatten (LC-fregatten) met
luchtdoelraketten voor de lange afstand;

– het bestrijden van gronddoelen met langeafstands precisiemunitie ter ondersteuning
van amfibische operaties van het Korps Mariniers, maar ook voor andersoortige operaties;

– bescherming van de vitale infrastructuur op de Noordzee.

De LC-fregatten hebben onder meer de taak om maritieme taakgroepen van meerdere marineschepen
te beschermen tegen luchtdreigingen zoals antischipraketten, vliegtuigen, helikopters
en drones. Hiervoor beschikken de LC-fregatten over een uitgebreid wapenarsenaal voor
de luchtverdediging op korte, middellange en lange afstand, waaronder langeafstand
radargestuurde SM-2 Block IIIA raketten. De huidig in gebruik zijnde SM-2 raket is
niet meer in productie. De noodzakelijke aanvulling van de voorraad is daarom niet
meer mogelijk. De nieuwste versie van deze raket, de SM-2 Block IIICU, is niet geschikt
voor de vuurleiding van de LC-fregatten en is daarmee geen alternatief. Defensie heeft
daarom behoefte aan een aanvullende luchtdoelraket van een ander type.

Daarnaast is het bij amfibische operaties, maar ook voor het openhouden van maritieme
aanvoerlijnen, nodig de landdreiging tegen de schepen uit te schakelen. Tegenstanders
in kustgebieden beschikken tegenwoordig vaker over geavanceerde sensoren en wapens
met een groot bereik. Voor het bestrijden van de dreiging vanaf het land heeft Defensie
behoefte aan precisiewapens die gronddoelen op grote afstand kunnen uitschakelen.
De aan te schaffen wapensystemen hebben een bereik van enkele honderden kilometers
en kunnen enige tijd in het doelgebied rondvliegen (loitering) alvorens te worden ingezet.

De luchtdoelraketten en de precisiemunitie moeten uit een container kunnen worden
afgevuurd. Deze containers worden op het dek geplaatst van de ondersteuningsvaartuigen,
maar kunnen ook op andere schepen met voldoende dekruimte worden gebruikt, zoals de
Landing Platform Docks, het Combat Support Ship en het Joint Support Ship. Het LC-fregat geeft de lanceercommando’s voor de raketten en geleidt deze naar het
doel. De bewapening moet daarom interoperabel zijn met het radar- en vuurleidingssysteem
van de LC-fregatten. Ook moeten de aan te schaffen wapens doelen op een afstand van
enkele honderden kilometers kunnen raken.

Zowel voor de versterking van de luchtverdediging als de bestrijding van gronddoelen
is bovendien apparatuur nodig voor elektronische oorlogsvoering (EOV). Deze apparatuur
kan de radar van een tegenstander storen om te voorkomen dat deze een goed beeld van
de schepen kan vormen. Als de tegenstander toch een aanval uitvoert kan de EOV-apparatuur
de radar van de vijandelijke antischipraketten of drones zodanig storen dat deze de
doelen missen.

Vervulling van de behoefte

Het deelproject «Modulaire bewapening» voorziet in de verwerving van containers met
bewapening en EOV-apparatuur. Zoals aan uw Kamer gemeld in de A/B-brief2 is uit de marktverkenning één kandidaat naar voren gekomen die op korte termijn de
producten kan leveren op basis van systemen die voldoende ontwikkeld zijn en aan deze
eisen voldoen: Israel Aerospace Industries (IAI). IAI levert de volgende systemen:

1. Het Barak-systeem: lanceer- en bedieningssystemen voor de inzet van Barak-Extended Range (ER) raketten. Voor de inzet in de langeafstandsverdediging wordt deze geïntegreerd
met de vuurleiding van het LC-fregat om de afgevuurde raket naar het doel te geleiden;

2. Het Harop-systeem: communicatie-, lanceer- en bedieningssystemen voor de inzet van
precisiewapens, die gronddoelen op grote afstand kunnen uitschakelen. Dit systeem
kan worden ingezet zowel vanaf de schepen, als door de grondtroepen;

3. Apparatuur voor elektronische oorlogvoering om vijandige doelen te verstoren.

Deze modulaire systemen worden geleverd in containers die op het multifunctioneel
ondersteuningsvaartuig of een ander schip van Defensie kunnen worden geplaatst. De
verwerving van de luchtdoelraketten, de langeafstands precisiemunitie en de EOV-apparatuur
bij één fabrikant vereenvoudigt de integratiewerkzaamheden op de ondersteuningsvaartuigen.
Ook beoogt Defensie de instandhouding van de systemen de eerste drie jaar uit te besteden
bij de leverancier. Dit biedt ruimte om biedt ruimte om de militaire onderhoudscapaciteit
te versterken en in te zetten voor andere taken, zoals opleiden, oefenen en inzet.

Alternatieven

Diverse landen, waaronder Duitsland, zijn bezig met de ontwikkeling van nieuwe in
container geplaatste wapensystemen. Deze vormen echter geen alternatief vanwege drie
aspecten. De ontwikkel- en productietijd van primair de raketten leidt tot late levering,
terwijl de behoefte aan de modulaire luchtverdedigingswapens urgent is. De langeafstandsraketten
moeten daarnaast kunnen worden geleverd in containers en geschikt zijn om te gebruiken
in een maritieme omgeving. Ten slotte moeten de wapens geschikt zijn om te kunnen
worden aangestuurd door de vuurleiding van de Nederlandse LC-fregatten, zonder dat
er sprake is van een uitgebreid integratietraject. De te ontwikkelen wapensystemen
voldoen daarom niet aan de eisen van Defensie en zijn daarmee geen alternatief.

Resultaat verwervingsvoorbereiding

Het is in het belang van de veiligheid van Nederland, het NAVO-bondgenootschap en
ons personeel dat de krijgsmacht het best mogelijke materieel inkoopt met de daarvoor
beschikbare middelen. De tijdige beschikbaarheid van het materieel wordt steeds belangrijker
vanwege het zich ontwikkelende dreigingsbeeld. Zoals gecommuniceerd in de A/B-brief3 kiest Defensie voor de verwerving «van de plank» (Military-off-the-Shelf, MOTS) van uitontwikkelde producten waarvoor, zo is uit de marktverkenningen gebleken,
maar één fabrikant beschikbaar is. Er zijn geen Nederlandse of Europese leveranciers
bekend die binnen afzienbare termijn een vergelijkbare capaciteit kunnen leveren.

Om tijdige beschikking over deze capaciteit te garanderen heeft Defensie de verwervingsstrategie
in de verwervingsvoorbereidingsfase aangepast en de verwerving opgedeeld in twee fasen.4 De modulaire wapensystemen en de EOV-apparatuur worden op basis van artikel 2.23
lid 1.b. van de Aanbestedingswet op Defensie- en Veiligheidsgebied (ADV),5 single source verworven bij IAI. Dit is de enige leverancier die binnen de vereiste
tijd raketten kan leveren die voldoen aan de specifieke eisen van Defensie en tevens
de enige fabrikant die lanceersystemen en raketten als modulaire systemen voor op
schepen kan leveren. Defensie beoogt één contract te sluiten voor de levering van
deze systemen.

Uitwerking

Internationale samenwerking en interoperabiliteit

Diverse Europese landen hebben interesse getoond in de wijze waarop Defensie modulaire
wapensystemen wil inzetten vanaf voor civiel gebruik ontworpen vaartuigen (Commercial-off-the-Shelf, COTS), het zogenoemde genetwerkt of gedistribueerd optreden. Nederland loopt internationaal
voorop met deze ontwikkeling, naast landen als de Verenigde Staten en het Verenigd
Koninkrijk. Vooralsnog hebben andere landen geen concrete behoefte kenbaar gemaakt
om op korte termijn deze modulaire wapensystemen te verwerven.

Met de verwerving van de modulaire wapensystemen is Nederland onder meer in staat
om sneller en langer invulling te geven aan de versterking van de maritieme luchtverdediging,
zodat de bescherming van NAVO-vlootverbanden beter kan worden ingevuld. Met geringe
aanpassingen kunnen partnerlanden die beschikken over dezelfde vuurleiding als de
Nederlandse LC-fregatten in de toekomst ook gebruik maken van de modulaire luchtverdedigingscapaciteit.

Industriële participatie

Industriële participatie (IP) is van toepassing op deze verwerving. Het Ministerie
van Economische Zaken en de leverancier verkennen gezamenlijk hoe IP een bijdrage
kan leveren aan de versterking van kennis, capaciteiten en ervaring van de Nederlandse
industrie bij de prioritaire technologiegebieden van Defensie. De leverancier zal
een plan opstellen om op verschillende gebieden samen te werken met de Nederlandse
industrie en kennisinstellingen. Over de resultaten van het IP-beleid wordt uw Kamer
tweejaarlijks geïnformeerd.6

Gerelateerde projecten

Het deelproject «Modulaire bewapening» heeft een relatie met een aantal lopende projecten:

• Het project «ESSM Block 2: Verwerving en integratie» betreft het geschikt maken (integreren)
van twee van de vier LC-fregatten voor de nieuwe ESSM Block 2 luchtdoelraket voor
de middellange afstand. De andere twee LC-fregatten behouden de huidige ESSM Block
1 luchtdoelraket. Voor alle vier fregatten geldt dat zij de Barak-ER luchtdoelraketten
voor de lange afstand kunnen afvuren.

• Het project «Langer doorvaren LCF: Elektronische oorlogvoering» voorziet alle vier
LC-fregatten van passieve apparatuur voor het waarnemen van elektromagnetische signalen.
De LC-fregatten met de ESSM Block 2 luchtdoelraket krijgen bovendien actieve storingsapparatuur.
Met de EOV-apparatuur van de ondersteuningsvaartuigen krijgen ook de andere fregatten
alsnog de beschikking over een actieve storingscapaciteit. Voor de fregatten met actieve
apparatuur wordt de EOV-capaciteit aangevuld en versterkt.

Bovendien is de bewapening uit dit deelproject complementair aan de verwerving van
andere typen munitie, bijvoorbeeld voor het project «Precision Guided Rockets».7 Binnen dit project verwerft Defensie precisiegeleide raketten voor de korte afstand,
onder andere voor het Korps Mariniers. Op de lange termijn voorziet Defensie met het
project «Bewapening maritieme lucht- en raketverdediging»8 in de aanschaf van verschillende wapens voor de kortere en langere afstand voor de
toekomstige vervangers van de LC-fregatten.

Risico’s

Onder meer als gevolg van de toegenomen vraag op de internationale defensiemarkt bestaat
het risico op een latere levering of een latere integratie van de bestelde producten
uit de verschillende deelprojecten. Dit risico resulteert in een latere beschikbaarheid
van de benodigde operationele capaciteiten. Dit risico wordt gemitigeerd doordat de
in containers geleverde wapensystemen niet alleen vanaf een ondersteuningsvaartuig
zijn in te zetten maar ook inzetbaar zijn vanaf de LC-fregatten en andere marineschepen
met voldoende ruimte op het dek, waaronder de nieuwe amfibische transportschepen.

Ook bestaat het risico dat de kosten van de systemen en de integratie hoger uitvallen
dan voorzien. Defensie beheerst dit risico door tijdig het contract met de leverancier
te sluiten. Mogelijke kostenstijgingen worden op reguliere wijze ingepast in de begroting.

Financiën

Het budget van het project «Multifunctionele ondersteuningsvaartuigen» ligt in de
bandbreedte van € 250 miljoen tot € 1 miljard. Dit bedrag is inclusief delta-exploitatie
en risicoreservering en komt ten laste van het investeringsbudget van Defensie. De
exploitatiekosten betreffen ook de kosten van het extra benodigde personeel. De commercieel
vertrouwelijke bijlage (BS2025006076) bevat nadere financiële informatie9.

Planning

Defensie verwacht de eerste levering circa achttien maanden na contracttekening te
ontvangen. Naar verwachting wordt de eerste modulaire bewapening begin 2027 geleverd
en door de operationele eenheden in gebruik genomen. Eind 2027 neemt Defensie de laatste
wapensystemen in ontvangst. Door het modulaire karakter kunnen deze systemen ook worden
ingezet op andere schepen van Defensie. Zo draagt de bewapening direct bij aan het
vergroten van het voortzettingsvermogen en de gereedheid van de krijgsmacht.

Vooruitblik

Verwerving van deze modulaire capaciteit is urgent, mede gezien de snel verslechterende
veiligheidssituatie in Europa. Na parlementaire behandeling beoogt Defensie de overeenkomst
met de leverancier zo snel mogelijk te bekrachtigen. Defensie heeft een optie om uiterlijk
31 juli 2025 het contract af te sluiten. Ik verzoek uw Kamer hiermee rekening te houden
met de behandeling van deze brief. Uw Kamer wordt via de begroting van het Defensiematerieelbegrotingsfonds
(DMF), het jaarverslag en het Defensie Projectenoverzicht (DPO) over de voortgang
van dit project geïnformeerd.

De Staatssecretaris van Defensie,
G.P. Tuinman