Brief regering : Rapport van de visitatiecommissie ProDemos 2024

Nr. 30
BRIEF VAN DE MINISTER VAN BINNENLANDSE ZAKEN EN KONINKRIJKSRELATIES

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 28 mei 2025

Aanleiding

Met deze brief bied ik u het rapport aan van de visitatiecommissie ProDemos (hierna:
commissie). De visitatie heeft plaatsgevonden van oktober 2024 tot en met februari
2025 onder leiding van jhr. E.F.M. van Nispen tot Sevenaer.1 Op 30 oktober 2024 heb ik uw Kamer middels een brief ingelicht over de visitatie
van ProDemos.2 Het volledige rapport met de bevindingen van de commissie is bijgevoegd.

Bevindingen van de visitatiecommissie ProDemos

In lijn met het visitatieprotocol3 heeft de commissie onderzocht of de door ProDemos uitgevoerde zelfevaluatie een getrouw
beeld geeft van de werkelijkheid. Hierbij is toegezien op de volgende vier onderdelen:
algemeen, publieksbereik, samenwerking en bedrijfsvoering. Deze categorieën bevatten
elk specifieke beoordelingselementen. De commissie heeft deze onderdelen beoordeeld
aan de hand van het beoordelingskader in het visitatieprotocol. De scores variëren
van onvoldoende, voldoende, goed tot excellent. Geen van de genoemde elementen krijgt
een onvoldoende beoordeling.

Over het algemeen is de commissie zeer positief over ProDemos en de educatieve programma’s.
ProDemos heeft een sterk imago en weet een grote groep scholieren en volwassenen te
bereiken. De commissie ziet in ProDemos een unieke organisatie met bevlogen en enthousiaste
medewerkers die zich in Den Haag, maar ook in de rest van het land, inzetten om kennis
over democratie en rechtsstaat te vergroten. De commissie stelt dat de missie van
ProDemos actueler en relevanter is dan ooit. De commissie wil ProDemos dan ook aanmoedigen
om, in de bewegingsruimte die de organisatie heeft, hun rol in en voor de democratische
rechtsstaat te (her)bevestigen. Hiervoor doet de commissie een aantal aanbevelingen
aan ProDemos.

Ten aanzien van de algemene positionering roept de commissie Prodemos op om in te
spelen op actuele ontwikkelingen in de maatschappij, in het bijzonder als het gaat
om de democratische rechtsstaat. De commissie constateert dat ProDemos proactiever
kan reageren op maatschappelijke ontwikkelingen, zoals de aangescherpte wettelijke
eisen op het gebied van burgerschapsonderwijs en het wijdverbreide sociale media gebruik
in de samenleving. Hierbij stelt de commissie dat ProDemos meer aandacht moet hebben
voor het belang van de rechtsstaat in de educatieve programma’s. Ook roept de commissie
ProDemos op om een visie op de rol van sociale media in de samenleving en specifiek
op het functioneren van democratische rechtsstaat te ontwikkelen.

Ten aanzien van het publieksbereik concludeert de commissie dat de programma’s goed
aansluiten op de leerbehoeften en wensen van de doelgroepen in het primair en voortgezet
onderwijs, het mbo en van volwassenen. ProDemos heeft warme contacten met scholen
en goed inzicht in het publieksbereik. Door de coronapandemie zijn de bereikcijfers
in 2020 en 2021 logischerwijs achtergebleven. De commissie merkt op dat deze vanaf
2022 weer toenemen. Een beperkende factor voor het ontvangst in Den Haag is de renovatie
van het Binnenhof. De commissie stelt dat ProDemos aan zijn maximale capaciteit zit
om scholen in Den Haag te ontvangen. Daarom roept de commissie op om te onderzoeken
op welke manieren ProDemos actiever kan zijn in de rest van het land.

Ten aanzien van de samenwerking beveelt de commissie ProDemos aan om actief samen
te werken met cruciale stakeholders. De commissie constateert dat de instituties van
de democratische rechtsstaat actiever zijn geworden op het gebied van publieksvoorlichting.
Hier zitten kansen voor ProDemos om de samenwerking en positionering te versterken.

Ten aanzien van de bedrijfsvoering constateert de commissie dat de organisatiestructuur
sinds de vorige visitatie in 2019 aanzienlijk is verbeterd. Binnen de organisatie
is veel aandacht voor veiligheid, ondersteuning van personeel en trainingsaanbod.
Ook zijn de planning en control cyclus en kwaliteitszorgprocessen op orde. Met betrekking
tot de financiering stelt de commissie dat ProDemos sterk afhankelijk is van de subsidie
van het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. De commissie doet
de aanbeveling om een strategisch plan te ontwikkelen met betrekking tot de toekomstige
financiering en duurzaamheid daarvan. Ook roept de commissie op om alternatieve financieringsstromen
te overwegen. Eveneens ziet de commissie de huisvesting van ProDemos als een urgent
vraagstuk.

Zoals gebruikelijk kreeg ProDemos gelegenheid tot wederhoor. ProDemos is de commissie
erkentelijk voor het werk. Zij herkent zich in de meeste bevindingen van de commissie
en gaat de komende tijd aan de slag om de aanbevelingen mee te nemen in het beleid.
Hierbij vraagt ProDemos wel aandacht voor de beperkte financiële ruimte.

Reactie op de bevindingen van de commissie

Ik deel het beeld van de commissie dat ProDemos een unieke en cruciale rol vervult
op het terrein van het bevorderen van kennis over democratie en rechtsstaat. De educatieve
programma’s die ProDemos aanbiedt voor verschillende doelgroepen zijn van grote waarde.
Hierbij onderschrijf ik de aanbeveling van de commissie om aandacht te hebben voor
de verschillende aspecten van onze democratische rechtsstaat. Democratie en rechtsstaat
zijn in Nederland nauw, zo niet onlosmakelijk, met elkaar verbonden. Dit komt ook
tot uitdrukking in de algemene bepaling van de Grondwet. Ik roep ProDemos dan ook
op om meer aandacht en ruimte te geven aan de rechtsstaat in de educatieve programma’s.

De aanbevelingen ten aanzien van het financierings- en huisvestingsvraagstuk raken
direct aan de huidige subsidierelatie van ProDemos en mijn ministerie. ProDemos ontvangt
jaarlijks € 8.979.000 subsidie vanuit mijn ministerie. Daarnaast is bij de begrotingsbehandeling
in 2024 en 2025 vanuit BZK 1 miljoen extra vrijgemaakt om de inzet van ProDemos in
het land te versterken.4 Ook is er vanuit BZK gezorgd dat ProDemos in 2025 en 2026 geen gevolgen ondervindt
van de Rijksbrede subsidietaakstelling. De huidige subsidieregeling loopt af per 1 januari
2027. Over de invulling van de nieuwe subsidieregeling zal mijn ministerie op korte
termijn in gesprek gaan met de directeur en de voorzitter van de Raad van Toezicht
van ProDemos. In dit gesprek zal ook aandacht zijn voor de keuzes rondom de huisvesting.
In de nieuwe subsidieregeling zullen een aantal eigenaarsaspecten die momenteel niet
voldoende helder beschreven zijn, zoals de aanwijsbevoegdheid van BZK ten aanzien
van de locatie en huisvesting worden verduidelijkt.

Tot slot

Ik dank de leden en de secretaris van de visitatiecommissie voor hun werk en de intensieve
betrokkenheid de afgelopen tijd. Daarnaast dank ik alle externe partijen waarmee de
commissie heeft gesproken en natuurlijk ProDemos zelf voor de medewerking. Er ligt
een helder rapport met aanbevelingen waar de organisatie mee verder kan. Ik vraag
ProDemos dan ook om deze aanbevelingen ter harte te nemen en om te zetten in concrete
maatregelen en beleid. Ik blijf de komende periode met ProDemos in gesprek over de
aanbevelingen die zowel ProDemos als mijn ministerie raken.

De Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties,
J.J.M. Uitermark