Brief regering : Adequaat postennet in tijden van taakstelling

Nr. 55
BRIEF VAN DE MINISTER VAN BUITENLANDSE ZAKEN

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 17 april 2025

In november 2024 (Kamerstuk 36 600 V, nr. 11) liet ik u weten breder te bezien waar en hoe we in de wereld met diplomatieke vertegenwoordigingen
present willen zijn in relatie tot ontwikkelingen in de wereld en beleidskeuzes van
het kabinet1. Met deze brief geef ik inzicht in de wijzigingen in onze presentie in de wereld
die ik voornemens ben te maken vanwege de 10 procent taakstelling op het postennet.

Realistisch buitenlands beleid – gevolgen voor het postennet

De wereld om ons heen wordt in hoog tempo turbulenter en grimmiger. Machtspolitiek
en eigenbelang winnen terrein. De wereld van na de Koude Oorlog, waarin veiligheid,
economische belangen en mensenrechten relatief makkelijk te verenigen waren, is voorbij.
We leven in een overgangsfase naar een andere geopolitieke werkelijkheid.

In plaats van een wereldorde waarin het Westen de toon zet, ontstaat een nieuwe realiteit
waarin verschillende machtsblokken strijden om invloed. Oude bondgenootschappen zijn
niet meer vanzelfsprekend. Niet-statelijke actoren zoals criminele en terroristische
groeperingen vormen in toenemende mate een bedreiging voor onze veiligheid. Wereldwijd
maken landen nieuwe keuzes over wie ze als partners willen.

Er zijn mondiaal dus structurele veranderingen gaande, die nog worden gestimuleerd
door de assertieve opstelling van China, de agressieve machtspolitiek van Rusland,
de opkomst van middenmachten of de heroriëntatie van Afrikaanse landen richting nieuwe
partners. Zelfs de verhouding met de VS is zoals bekend aan verandering onderhevig.

Dit heeft grote gevolgen voor Nederland en Europa. Niet langer kunnen wij zonder meer
vertrouwen op de landen, organisaties en internationale afspraken die ons decennialang
stabiliteit en voorspoed hebben gebracht. Tegelijkertijd blijven we voor onze veiligheid
en welvaart sterk afhankelijk van het buitenland.

Ook de binnenlandse realiteit verandert. Meer dan ooit is het buitenland onderwerp
van gesprek. Steeds meer Nederlanders zien hoe de veranderende wereldorde hun leefwereld
raakt – en mogelijk zelfs bedreigt. Denk aan stijgende prijzen in de supermarkt, hoge
energiekosten en oplopende emoties door het conflict in het Midden-Oosten. Ook leven
er steeds meer zorgen over hybride dreigingen en de mogelijkheid van een nieuwe oorlog
in Europa.

Deze realiteit vraagt om een doelgerichte aanpak. Het kabinet voert een realistisch
buitenlands beleid, dat de belangen van Nederland en Nederlanders dient, onze waarden
niet uit het oog verliest en onze vrijheden verdedigt.2 We zullen steeds vaker een nieuwe balans moeten vinden in de afweging tussen waarden,
welvaart en weerbaarheid. Dat zijn lastige politieke keuzes die iedereen in onze samenleving
raken.

Het Ministerie van Buitenlandse Zaken helpt deze keuzes te maken en voert ze uit.
Dit doen we samen met betrokken departementen in Den Haag. Uitdrukkelijk met het oog
op de belangen van het Koninkrijk. Ieder vanuit zijn eigen rol en verantwoordelijkheid.
De taakstelling legt extra druk op deze opdracht. Een toekomstbestendige diplomatie
vraagt het ministerie dus om nog scherper te kiezen voor wat minimaal nodig is om
op te komen voor het Nederlands belang. Dat heeft gevolgen voor het postennet: sommige
posten zullen we moeten sluiten, andere worden kleiner. Dat doet pijn, maar het is
nodig om met minder middelen effectief te blijven in een kantelende wereldorde.

Adequaat postennet en taakstelling

Het Ministerie van Buitenlandse Zaken zal anders moeten gaan werken en andere keuzes
moeten maken. De nadruk van het werk komt meer te liggen op veiligheid en welvaart
– waarbij we onze waarden niet uit het oog verliezen. Sommige zaken blijven onverminderd
belangrijk: Nederlanders in het buitenland kunnen blijven rekenen op consulaire dienstverlening
die zij van de overheid mogen verwachten. Daarnaast moeten Nederlandse bedrijven en
maatschappelijke organisaties erop kunnen rekenen dat Nederland internationaal hun
belangen behartigt. Een adequaat postennet is hiervoor essentieel.

Nederlandse ambassades en consulaten-generaal zien kansen, bouwen bruggen en herkennen
afhankelijkheden. Ze helpen Nederlandse bedrijven slagen in het buitenland, en zorgen
ervoor dat Nederlanders goed voorbereid op reis kunnen. We houden communicatielijnen
open, ook met landen waarmee we van mening verschillen. Hiermee vullen we de Nederlandse
defensie-inzet aan: via diplomatie, hulp en handel zijn we erop gericht te voorkomen
dat Nederland verstrikt raakt in conflicten, crises of oorlog.

Een adequaat postennet betekent dat het ministerie posten heeft op plekken waar Nederland
beschikt over handelingsperspectief: we moeten daar aanwezig zijn, waar we effectief
kunnen opkomen voor de belangen van het Koninkrijk. Deze belangen zijn vastgelegd
in beleidsbrieven, het hoofdlijnenakkoord en het regeerprogramma.

Sluiting posten

De taakstelling op onze ambassades, consulaten-generaal en permanente vertegenwoordigingen
in het buitenland bedraagt tien procent. Dat betreft circa EUR 70 miljoen. Op het
departement, waar veel directies rechtstreeks verbonden zijn met het werk op de posten,
geldt een taakstelling van 22 procent.3 Vanwege deze noodzaak te bezuinigen is in kaart gebracht welke verschuivingen in
het postennet verstandig zouden zijn op grond van de huidige geopolitieke situatie.4

Ik heb het voornemen om op dit moment vijf ambassades en twee consulaten-generaal
te sluiten: in Bujumbura (Burundi), Havanna (Cuba), Juba (Zuid-Soedan), Tripoli (Libië),
Yangon (Myanmar), Consulaat-Generaal Antwerpen en Consulaat-Generaal Rio de Janeiro.

Hiermee wordt substantieel bijgedragen aan de taakstelling op het postennet. Om de
taakstelling verder in te vullen zal het noodzakelijk zijn de komende periode nog
vier posten te sluiten. Geopolitieke en economische ontwikkelingen nemen we daarbij
in overweging. Op een later moment vullen we dit voornemen verder in. Uw Kamer wordt
daarover ingelicht. Met het sluiten van de posten kan een structurele bezuiniging
van 25 miljoen euro worden gerealiseerd.

Tegelijkertijd zal ik de komende periode wellicht op andere plekken in de wereld,
zoals bijvoorbeeld Syrië, Nederlandse vertegenwoordigingen moeten openen, afhankelijk
van de ontwikkelingen.

Toelichting op de invulling van het restant van de taakstelling en eventuele uitbreidingen
op het postennet volgt in de ontwerpbegroting 2026 van het Ministerie van Buitenlandse
Zaken.

Afwegingen en proces

In de afweging is een combinatie van belangen, handelingsperspectief en kosten gewogen.
Bij de inventarisatie van belangen zijn voor de ambassades meegenomen de bilaterale,
politieke belangen, veiligheid, economie en handel, ontwikkelingshulp, consulaire
dienstverlening en specifieke omstandigheden van posten. Voor consulaten-generaal
zijn de economische, consulaire en culturele belangen en handelingsperspectieven in
kaart gebracht. Voor alle posten hebben we in de afweging betrokken hoeveel andere
en welke EU-lidstaten en gelijkgezinde landen aanwezig zijn. Daarnaast is een factor
geweest welke alternatieven er zijn om onze belangen te (laten) behartigen en programma’s
uit te voeren, bijvoorbeeld via de EU.

De afweging van het Nederlands belang en de mate van handelingsperspectief leidt tot
de vraag in hoeverre presentie in het land nog effectief is (Havanna, Yangon, Tripoli).
De relatieve belangen en het relatieve handelingsperspectief in zowel de Grote Merenregio
als de Hoorn van Afrika leiden tot het voornemen om de ambassades in Zuid-Soedan en
Burundi te sluiten. Voor Juba en Tripoli gelden daarnaast dat de erg hoge kosten (vooral
voor het mitigeren van veiligheidsrisico’s) hebben meegewogen.

Voor sluiting van de consulaten-generaal geldt dat we zeer blijven hechten aan de
bilaterale relatie. Binnen het netwerk in het betreffende land worden de taken opgevangen,
bijvoorbeeld door Netherlands Business Support Offices (NBSO’s) of door de hoofdpost.
Zo behoudt het netwerk in Brazilië naast de hoofdpost en het consulaat-generaal in
Sao Paulo ook twee NBSO’s. Daarmee behoudt Nederland in Brazilië een netwerk aan vertegenwoordigingen
dat recht doet aan de relatie van Nederland met Brazilië. De taken van de consulaat-generaal
Antwerpen worden anders belegd, hierbij telt de nabijheid van de hoofdpost in Brussel
waar ook de Vlaamse overheid zetelt, als alternatief.

Voor alle sluitingen geldt dat we een tijdpad zullen aanhouden dat ruimte geeft voor
een zorgvuldige overdracht en afbouw van programma’s en taken. Zo zullen we ook voor
alle te sluiten ambassades medeaccreditatie regelen, zodat de vertegenwoordiging van
Nederland en Nederlanders vanuit een andere Nederlandse ambassade kan worden opgepakt.

Een voornemen tot sluiting van een post is een zwaar besluit. Het heeft niet alleen
effect op de bilaterale relatie, maar het betekent op termijn ook het verlies van
functie voor onze medewerkers, uitgezonden en lokaal. Zorgvuldige voorbereiding en
communicatie zijn dan ook van het grootste belang. Tegelijkertijd met uw Kamer worden
de collega’s op de posten en de autoriteiten in de betrokken gastlanden geïnformeerd.

De Minister van Buitenlandse Zaken,
C.C.J. Veldkamp