Brief regering : Geannoteerde Agenda informele Raad voor Concurrentievermogen 10- 11 maart te Polen

Nr. 631
BRIEF VAN DE MINISTER VAN ONDERWIJS, CULTUUR EN WETENSCHAP

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 21 februari 2025

Hierbij bied ik uw Kamer, mede namens de Minister van Economische Zaken, de Geannoteerde
Agenda voor de informele Raad voor Concurrentievermogen, onderdeel onderzoek & innovatie,
van 10–11 maart te Warschau/Polen aan.

De Minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap,
E.E.W. Bruins

De strategische rol van het volgende Europese kaderprogramma voor O&I

Beleidsdebat

De Raad bespreekt tijdens een beleidsdebat de strategische rol van het volgende EU
kaderprogramma voor onderzoek en innovatie (O&I) voor het concurrentievermogen van
de Europese Unie. Het voorzitterschap beoogt daarbij in te gaan op de rol van het
kaderprogramma bij het creëren van baanbrekende wetenschap en innovatie, strategische
autonomie en technologische soevereiniteit van de EU. In opvolging van deze discussie,
wil het voorzitterschap, en marge van de informele raad, een «Warschau-verklaring»
aankondigen. Hierin zal naar verwachting de strategische rol van en noodzaak voor
een robuust, effectief, open en adequaat gefinancierd EU kaderprogramma voor O&I centraal
staan. Een belangrijk element van de verklaring is dat onderzoekers en innovators
op een betekenisvolle manier kunnen bijdragen aan het oplossen van de belangrijkste
uitdagingen van deze tijd. Ook wil de verklaring benadrukken dat juist voor O&I een
middellang en lange termijn aanpak door middel van een kaderprogramma dat cruciaal
is voor de strategische positionering van de EU wereldwijd.

Nederlandse positie

Het EU kaderprogramma voor O&I is belangrijk voor Nederland. Nederlandse deelnemers,
zoals universiteiten, hogescholen, onderzoeksinstellingen en bedrijven, doen zeer
succesvol mee in het huidige kaderprogramma Horizon Europe (2021–2027). Sinds de start
van Horizon Europe is na Duitsland, Frankrijk en Spanje, het meeste budget aan Nederlandse
deelnemers toegekend; inmiddels ruim 4,3 miljard euro (9%). Het kaderprogramma stelt
het Nederlandse kennisveld en het innovatieve bedrijfsleven onder meer in staat om
wereldwijd aan de O&I-top mee te doen, bij te dragen aan het oplossen van maatschappelijke
uitdagingen en het versterken van het concurrentievermogen en open strategische autonomie
van Nederland en de EU. Het op 14 oktober 2024 aan u verzonden Nederlandse vision paper over het volgende kaderprogramma1 beschrijft de noodzaak van voortzetting van het succes van Horizon Europe.

Nederland zal deze inzet uitdragen in de discussie. Nederland kan de Warschau-verklaring
onderschrijven indien deze in lijn is met de uitgangspunten in het Nederlandse vision
paper. De tekst van de verklaring is op het moment van schrijven nog te sterk in beweging
om dit te beoordelen.

Krachtenveld

Sinds de presentatie van de plannen van de Europese Commissie voor een concurrentiekompas
(29 januari 2025) en de route naar het volgende Meerjarig Financieel Kader (12 februari
2025), is onrust ontstaan bij de lidstaten en het kennisveld over de vraag hoe een
brede inzet op O&I en een opvolger van een EU kaderprogramma voor O&I, onder het daarin
gepresenteerde flexibele concurrentievermogenfonds zal komen te vallen. Het voorzitterschap
beoogt met de Warschau-verklaring een signaal af te geven over het belang van een
stabiele, gecoördineerde en op O&I toegespitste inzet waarbij lidstaten volwaardig
meepraten en meebeslissen, zodat het lange termijn concurrentievermogen van de EU
blijft geborgd en maatschappelijke uitdagingen kunnen worden opgelost.

Verbeteren van het ecosysteem voor Europese startups en scale-ups

Beleidsdebat

De Raad zal een beleidsdebat voeren over het verbeteren van het ecosysteem voor Europese
startups en scale-ups om hun groei en veerkracht in Europa te stimuleren. Daarmee
beoogt dit agendapunt richting te geven aan de voorziene strategie voor Europese startups
en scale-ups, zoals aangekondigd voor het tweede kwartaal van 2025 in het jaarlijkse
werkprogramma van de Europese Commissie2.

Nederlandse positie

Nederland verwelkomt het feit dat er een gerichte strategie op EU-niveau komt voor
startups en scale-ups, aangezien zij een belangrijke bijdrage leveren aan het het
versterken van het concurrentievermogen van de EU. In lijn met de Kamerbrief over
de kabinetsvisie op EU-concurrentievermogen3 zal de inzet zijn dat toegang tot financiering en (privaat) durfkapitaal belangrijk
is voor dit type bedrijven om te kunnen innoveren, verduurzamen en groeien. Met name
startups die willen opschalen, hebben vaak te weinig toegang tot het benodigde durfkapitaal
en perspectief op latere (eigen vermogen) investeringen in de EU. De rol van de European
Innovation Council (EIC) is cruciaal voor het verschaffen van toegang tot financiering
en durfkapitaal waarmee start-ups baanbrekende innovaties kunnen identificeren, ontwikkelen
en opschalen, zoals beschreven in het Nederlandse vision paper over het volgende kaderprogramma4. Er zal verder aandacht gevraagd worden voor het vergroten van de risicobereidheid
vanuit o.a. de EIB Groep en nationale stimuleringsbanken en -instellingen alsook vanuit
de EU-begroting door betere verbinding tussen de EIC en InvestEU, zodat er meer mogelijkheden
zijn voor vervolginvesteringen. Daarnaast zal Nederland aangeven dat de samenwerking
tussen startups en scale-ups en andere partijen zoals kennisinstellingen, onderzoeksinstellingen,
grote bedrijven, overheden, private investeerders, maatschappelijke organisaties en
infrastructuren binnen onderzoeks- en innovatie-ecosystemen belangrijk is om de valorisatie
van onderzoeksresultaten te vergroten. Voldoende capaciteit en kennis bij dit soort
partijen om met startups en scale-ups samen te werken zou een aandachtspunt moeten
zijn in de voorziene strategie voor Europese startups en scale-ups. Er is tevens aandacht
nodig voor versimpeling van regelgeving, waar mogelijk, evenals een goede verhouding
tussen ongebonden en thematisch gedreven Europese financiering voor startups en scale-ups.
Hier zal de Europese Commissie naar verwachting in Q4 invulling aan geven via de Innovation
Act.

Krachtenveld

Binnen de EU is er brede consensus over de probleemdiagnose dat er te veel belemmerende
factoren voor startups en scale-ups zijn om succesvol op te schalen, door lastige
toegang tot kapitaal, bureaucratie, fragmentatie en tekorten aan talent. Met name
het Draghi-rapport heeft het gezamenlijke besef van de urgentie van dit probleem vergroot.
Wat betreft specifieke oplossingsrichtingen lichten lidstaten onder andere de noodzaak
van het versterken en verenigen van Europa’s startupecosysteem uit, evenals het vergroten
van de beschikbaarheid van durfkapitaal5. Daarnaast is er bij lidstaten en veldpartijen een gedeeld begrip van de belangrijke
rol die de EIC speelt in het verschaffen van toegang tot financiering en durfkapitaal
voor Europese startups en scale-ups.