Brief regering : Uitkomst Gateway Review vervanging onderzeebootcapaciteit

Nr. 72
BRIEF VAN DE STAATSSECRETARIS VAN DEFENSIE

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 20 december 2024

Defensie heeft een Gateway Review laten uitvoeren naar de inrichting van de governance
in de realisatiefase van het programma vervanging onderzeebootcapaciteit (VOZBT).
Hierin is de aanbeveling overgenomen van de Auditdienst Rijk (ADR) om de Gateway Review
ook te richten op de programmabeheersing (Kamerstuk 34 225, nr. 53). In het onderzoek door Bureau Gateway zijn de ervaringen en zienswijzen verwerkt
van vertegenwoordigers van de meest betrokken departementen. Hierbij bied ik u in
bijlage het rapport «Gateway Review VOZBT – Reculer pour mieux sauter» aan, zoals
eerder toegezegd (Kamerstuk 34 225, nr. 52).

De Gateway Review maakt duidelijk dat het inrichtingsvoorstel van Defensie een belangrijke
basis legt voor de volgende fase en vestigt ook de aandacht op zaken die hierin nog
ontbraken en die essentieel worden geacht voor een succesvolle realisatie. De aanbevelingen
onderstrepen het belang van een zorgvuldige beëindiging van de afgelopen fase, van
heldere afspraken tussen de hoofdrolspelers, en van het samen doorgronden van de werking
van de aangepaste governance voordat deze van kracht wordt. Ook bevat het rapport
aanbevelingen over kennisborging in de interactie tussen Defensie, leverancier en
kennisinstituten, en over een goede werkrelatie met Naval Group op alle niveaus. Voor
het overige is volgens het reviewteam de projectbeheersing adequaat uitgewerkt, met
de kanttekening dat de bevindingen van de ADR relevant blijven. Uit het rapport spreekt
het vertrouwen dat Defensie snel opvolging kan geven aan de aanbevelingen.

Ik heb besloten om alle aanbevelingen uit het Gateway Review-rapport over te nemen
en de inrichting van de realisatiefase hierop aan te passen, zodat vanaf januari 2025
volgens de nieuwe afspraken wordt gewerkt. Een verandering in de programmaorganisatie
is onder meer dat een deel van het programmateam van COMMIT op de locatie van Naval
Group in Cherbourg een frontoffice inricht en dat COMMIT periodiek de voortgang bespreekt met de leverancier. Politiek
bestuurlijke afstemming blijft in de nieuwe fase belangrijk, zoals in het rapport
is toegelicht. Ik informeer uw Kamer zoals gebruikelijk periodiek per brief over de
voortgang van het programma VOZBT en overleg hierover in voorkomende gevallen met
bewindspersonen van andere departementen. Ook het regulier beleggen van de interdepartementale
afstemming over VOZBT maakt deel uit van de aanbevelingen. Eén van de bevindingen
uit het Gateway-rapport is dat de governance-overleggen op ministerieel en hoog ambtelijk
niveau heel effectief zijn geweest, maar dat deze in de realisatiefase geen meerwaarde
meer hebben. In een laatste vergadering hebben de hoogambtelijke commissie onderzeebootvervanging
(HCOV) en de ministeriële commissie onderzeebootvervanging (MCOV) kennisgenomen van
de uitkomst van de Gateway Review en ingestemd met de beëindiging van deze overleggen.
Hiermee komt ook het interdepartementale werkoverleg te vervallen waarin de besluitvorming
in de HCOV/MCOV werd voorbereid.

Defensie zet de interdepartementale afstemming over VOZBT voort met Economische Zaken
(EZ) en Financiën (FIN), en met Buitenlandse Zaken (BZ) wat betreft de bredere internationale
samenwerking. Met het Commissariaat Militaire Productie van EZ wordt zoals gebruikelijk
overlegd over materieelinvesteringen en het industriebeleid. De leveringsovereenkomst
en de Industrial Cooperation Agreement (ICA) zijn separate juridische documenten en voor de eerste is Defensie verantwoordelijk,
voor de tweede EZ. Afspraken die in de ene overeenkomst zijn gemaakt, kunnen van invloed
zijn op de uitvoering of uitwerking van afspraken uit de andere overeenkomst. Dit
geldt bijvoorbeeld voor de tijdlijnen in de leveringsovereenkomst die een effect (kunnen)
hebben op industriële samenwerking. Hierover wordt in de productiefase goed afgestemd
tussen Defensie en EZ. In het verlengde hiervan kunnen de inspanningen van Defensie
en EZ elkaar ook versterken bij de totstandkoming van instandhoudingsovereenkomsten,
mede ter uitvoering van de motie Tuinman en Erkens (Kamerstuk 34 225, nr. 61). FIN is regulier betrokken bij de Kamerbrieven over VOZBT en bij besluitvorming
over (financiële) kaders van de grote materieelprojecten van Defensie. Over ontwikkelingen
die de samenwerking met Frankrijk en mogelijk andere buitenlandse partners beïnvloeden,
vindt afstemming plaats met BZ. De afstemming over VOZBT geschiedt zoals gebruikelijk
op werkniveau, directeurenniveau en bewindsliedenniveau.

In de realisatiefase ontvangt uw Kamer conform de uitgangspuntennotitie de voortgangsrapportages
over VOZBT met een halfjaarlijkse regelmaat. De voortgangsrapportages zullen onder
meer informatie bevatten over de uitvoering van de leveringsovereenkomst, kosten en
risicobeheersing, de positie van de Nederlandse industrie, relevante internationale
ontwikkelingen en over de op termijn af te sluiten onderhoudscontracten. Passages
hierover worden met de betreffende departementen afgestemd. De Auditdienst Rijk (ADR)
stelt over de voortgangsrapportages eens per jaar na afloop van het kalenderjaar een
rapport op. De ADR voert daarnaast tweejaarlijks een afzonderlijke controle uit op
de realisatie van de ICA onder verantwoordelijkheid van EZ, waarmee uitvoering wordt
gegeven aan de motie Van Oostenbruggen c.s. (Kamerstuk 34 225, nr. 60). Het streven is de brieven en rapporten over VOZBT zoveel mogelijk gelijktijdig
aan te bieden, zodat deze in samenhang kunnen worden behandeld.

Uw Kamer ontvangt de eerstvolgende voortgangsrapportage VOZBT op uiterlijk 1 april
2025. Hierin zal ik nader ingaan op de governance en programmabeheersing en op de
wijze waarop uitvoering wordt gegeven aan de aanbevelingen van de Gateway Review.

De Staatssecretaris van Defensie,
G.P. Tuinman