Brief regering : Beleidsreactie op WODC rapport ambtelijk-bestuurlijke integriteit in Caribisch Nederland

29 279
Rechtsstaat en Rechtsorde

Nr. 36
BRIEF VAN DE STAATSSECRETARIS VAN BINNENLANDSE ZAKEN EN KONINKRIJKSRELATIES EN DE
MINISTER VAN JUSTITIE EN VEILIGHEID

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 18 december 2024

Aanleiding

In haar rapporten over corruptiebestrijding in Caribisch Nederland deed de Raad voor
de Rechtshandhaving (hierna: de Raad) de aanbeveling aan de Minister van Justitie
en Veiligheid om de aard en omvang van ambtelijke corruptie op Bonaire, Sint Eustatius
en Saba in beeld te brengen en om maatregelen te formuleren ter bestrijding ervan.
Deze aanbeveling heeft geleid tot het WODC-rapport Ambtelijk-bestuurlijke integriteit in Caribisch Nederland (hierna: het rapport) dat de Minister van Justitie en Veiligheid en de staatsecretaris
van Koninkrijksrelaties en Digitalisering op 14 december 2023 aan uw Kamer hebben
aangeboden.1 In de periode na publicatie zijn gesprekken gevoerd met eilandbesturen, ambtenaren,
het maatschappelijk middenveld en de justitieketen over het rapport. Deze brief is
het resultaat daarvan en bevat een reactie op de aanbevelingen en concrete stappen
die beide bewindspersonen en de besturen van Bonaire, Sint Eustatius en Saba al hebben
ondernomen en nog gaan ondernemen om opvolging te geven aan de aanbevelingen uit het
rapport.

Kern

Dit kabinet maakt zich hard voor goed bestuur en een sterke rechtsstaat, waarbij belangrijke
stappen gezet worden om onze democratie en rechtsstaat te verstevigen onder andere
door de aanwezige checks and balances in ons systeem te verbeteren. Het gaat bijvoorbeeld
om maatregelen die ervoor zorgen dat de Tweede Kamer haar controletaak beter kan uitoefenen
en een versteviging van verschillende toezichtsorganen in Nederland. Dit om het vertrouwen
in de politiek en de overheid te vergroten. Bonaire, Sint Eustatius en Saba zijn deel
van de Nederlandse rechtsstaat en het kabinet zet zich er voor in dat de eilanden
een gelijkwaardig deel van Nederland zijn. Dat houdt in dat inwoners en ondernemers
in Bonaire, Sint Eustatius en Saba erop moeten kunnen vertrouwen dat de overheid transparant
en rechtvaardig is en zich inzet voor het algemeen belang. Deze beginselen zijn randvoorwaarden
voor economische groei en dragen bij aan de zelfredzaamheid van de eilanden.

Het rapport signaleert kwetsbaarheden in de ambtelijke en bestuurlijke integriteit
in Bonaire, Sint Eustatius en Saba waarbij oneigenlijk gebruik van bevoegdheden door
zowel ambtenaren als bestuurders van de lokale overheid veel voor lijkt te komen.
Het gaat hierbij bijvoorbeeld om voorkeursbehandeling van bepaalde investeerders bij
vergunningverlening, het selectief niet innen van lokale vormen van belasting bij
preferente partijen, en het delen van gevoelige informatie over investeringsplannen
van de lokale overheid. Het rapport constateert eveneens dat deze kwetsbaarheden over
het algemeen niet resulteren in strafbare feiten zoals fraude en corruptie. Toch achten
dit kabinet en de eilandsbesturen de uitkomsten van het rapport zorgelijk en onderstreept
het voor ons de noodzaak tot een gezamenlijke aanpak met stevige maatregelen. Integriteitsschendingen
zijn immers niet acceptabel in een rechtsstaat en doen afbreuk aan goed bestuur. Zoals
het rapport stelt, betalen de samenlevingen van Bonaire, Sint Eustatius en Saba een
hoge prijs voor deze integriteitsschendingen in de vorm van minder economische groei
en achterblijvende kwaliteit en kwantiteit van de publieke dienstverlening.2

Het rapport brengt kwetsbaarheden in kaart en formuleert concrete aanbevelingen om
zowel het preventieve integriteitsbeleid als de strafrechtelijke aanpak van corruptie
te versterken. Deze analyse3 beschouwen wij als richtinggevend in wat nodig is om de integriteitsrisico´s voor
zowel ambtenaren als politieke gezagdragers in Bonaire, Sint Eustatius en Saba terug
te dringen. Samen met de eilandsbesturen achten wij het noodzakelijk om extra waarborgen
voor integriteit te realiseren op de volgende zes niveaus:

1. Verstevigen van de juridische kaders;

2. Verstevigen van procedures;

3. Voorbeeldgedrag aan de top;

4. Verstevigen van het interbestuurlijke toezicht;

5. Maatschappelijke randvoorwaarden en;

6. Monitoring van integriteit.

Hieronder lichten we de maatregelen op deze niveaus toe. In het realiseren van deze
maatregelen hebben we ieder onze eigen rol. De bestuursorganen van Bonaire, Sint Eustatius
en Saba zijn aan zet bij het opzetten, implementeren en handhaven van het integriteitsbeleid
binnen de eigen organisatie en het inrichten van verschillende procedures binnen de
overheid daarnaar. De Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (hierna:
BZK) is verantwoordelijk voor het scheppen van bestuurlijke en wettelijke randvoorwaarden
betreffende integriteit en de Minister voor Justitie en Veiligheid (hierna: JenV)
is verantwoordelijk voor de strafrechtelijke aanpak van corruptie en het equiperen
van de keten daartoe.

Met deze maatregelen bouwen we voort op de eerdere belangrijke stappen die de eilanden
hebben gezet op het gebied van goed bestuur en specifiek ten aanzien van integriteit,
waaronder de Bestuurlijke Afspraken die met alle drie de eilanden over dit onderwerp
zijn gemaakt.4 Hierbij biedt het Rijk financiële ondersteuning voor het integriteitsprogramma Betrouwbaar
Openbaar Bestuur Bonaire (hierna: BOBB) en de integriteitsaanpak op Sint Eustatius
en Saba. Naast het versterken van de preventieve aanpak is geïnvesteerd in de strafrechtelijke,
repressieve aanpak van corruptie en in het tegengaan van georganiseerde criminaliteit
in de vorm van vaste capaciteit van de Rijksrecherche en de oprichting van het Regionaal
Informatie en Expertise Centrum Caribisch Nederland (hierna: RIEC CN).

1. Verstevigen van de juridische kaders

Het rapport constateert dat een aantal wettelijke kaders op het terrein van integriteit
en goed bestuur op de eilanden ontbreekt waar die in Europees Nederland wel van toepassing
zijn. We onderschrijven de noodzaak om adequate wettelijke kaders te realiseren omtrent
goed bestuur en integriteit en nemen de versteviging van deze kaders vanuit onze beleidsverantwoordelijkheden
met prioriteit ter hand. We werken daarbij vanuit het principe comply or explain: alle beleidsintensiveringen en de daaruit voortvloeiende wetgeving en/of financiële
consequenties zijn van toepassing voor Bonaire, Sint Eustatius en Saba, tenzij er
gegronde redenen zijn om dat niet te doen. Het gaat om de volgende kaders betreffende
de preventieve aanpak van integriteitsschendingen:

– Wet Bibob

In Europees Nederland is de Wet Bibob een waardevol instrument dat dient ter bescherming
van de integriteit van de overheid. Met deze wet is het voor bevoegde overheidsinstanties
mogelijk om de achtergrond van onder andere vergunningaanvragers en -houders en hun
zakelijke omgeving te onderzoeken en – als ernstig gevaar dreigt dat de vergunning
wordt misbruikt – een vergunningaanvraag te weigeren of een bestaande vergunning in
te trekken. Hiermee wordt voorkomen dat de overheid onbedoeld criminele activiteiten
faciliteert. Naar aanleiding van een aanbeveling van de Raad voor de Rechtshandhaving
uit 2022 worden op korte termijn verdere stappen gezet richting de start van een wetstraject
ten behoeve van een Bibob-instrument voor Bonaire, Sint-Eustatius en Saba.

– Wet op de politieke partijen

Het rapport stelt dat partijfinanciering een kwetsbaarheid is voor de integriteit
van de lokale overheid. Daarom is de aanbeveling om regelgeving op te stellen die
lokale politieke partijen verplicht donaties (boven een bepaalde drempelwaarde) openbaar
te maken en per donateur de hoogte van de donaties te maximeren. Transparantie en
financiering van politieke partijen maken onderdeel uit van het wetsvoorstel Wet op
de politieke partijen. De Afdeling advisering van de Raad van State heeft in oktober
geadviseerd over het wetsvoorstel. In het nog op te stellen nader rapport wordt verder
ingegaan op een beperkt aantal specifieke voorzieningen ten behoeve van Bonaire, Sint
Eustatius en Saba.

– Wet aanscherping strafbaarstelling ronselen en Wet vervroegd stemmen in het stemlokaal

Het rapport beveelt aan om de mogelijkheid om bij volmacht te stemmen af te schaffen,
omdat deze mogelijkheid het risico op verkiezingsfraude ernstig vergroot. Dit advies
volgen we niet op, omdat het afschaffen van stemmen bij volmacht een disproportionele
inbreuk vormt op het kiesrecht. Wel treffen we de volgende maatregelen. Om het ronselen
van volmachtsstemmen beter aan te pakken is het «wetsvoorstel aanscherping strafbaarstelling
ronselen» ingediend is bij de Tweede Kamer. Het wetsvoorstel wordt naar verwachting
begin 2025 plenair behandeld in de Tweede Kamer.5 In aanvulling hierop wordt via het »initiatiefwetsvoorstel vervroegd stemmen in het
stemlokaal» het aantal volmacht stemmen teruggebracht van twee naar één. Dit wetsvoorstel
ligt bij de Tweede Kamer.6 Beide wetsvoorstellen worden indien aangenomen integraal van toepassing in Bonaire,
Sint Eustatius en Saba.

– Wet bevorderen integriteit decentraal bestuur tweede tranche

Met dit wetsvoorstel van de Minister van BZK wordt een risicoanalyse integriteit verplicht
gesteld voor decentrale bestuurders, waarmee de uitvoering van deze risicoanalyse
een benoembaarheidsvereiste wordt voor eilandgedeputeerden. De risicoanalyse draagt
er aan bij dat in een vroeg stadium aandacht wordt besteed aan bestuurlijke integriteit.
Wanneer deze wet van kracht wordt, geldt hij ook voor Bonaire, Sint Eustatius en Saba.

In het kader van het strafrecht voeren we de volgende aanscherpingen door:

– Aanpassing van het strafprocesrecht

Het rapport constateert verschillen tussen het strafprocesrecht in Europees Nederland
en het strafprocesrecht op Bonaire, Sint Eustatius en Saba. Een specifiek voorbeeld
dat hierbij wordt aangedragen ziet op het opleggen van voorlopige hechtenis bij schending
van het ambts- of beroepsgeheim. Hoewel dit in Europees Nederland mogelijk is, is
dit op de eilanden niet het geval. Een wetswijziging via de Verzamelwet Justitie en
Veiligheid 2024 moet dit gelijkstellen.7 In het algemeen beveelt het rapport aan om het strafprocesrecht op Bonaire, Sint
Eustatius en Saba meer in overeenstemming te brengen met dat in Europees Nederland.
Gelet op het goed functioneren van het Gemeenschappelijk Hof van Justitie, hanteert
het Kabinet hierbij de voorkeur om het procesrecht met name te harmoniseren met dat
van Aruba, Curaçao en Sint Maarten. De Wetboeken van Strafvordering van Curaçao en
Sint Maarten worden op dit moment gemoderniseerd. Zoals uw Kamer afgelopen februari
is geïnformeerd, zal het Wetboek van Strafvordering BES na afronding van deze trajecten
ook worden aangepast.8

– Wijziging van het Besluit politiegegevens

Het rapport beveelt aan om de relevante strafbepalingen uit het Wetboek van strafrecht
BES op te nemen in het Besluit politiegegevens zodat wordt gewaarborgd dat themaverwerking
voor ambtelijke omkoping in Caribisch Nederland een solide wettelijke basis krijgt.
Via een wijziging van dit Besluit, waarvan de inwerkingtredingsdatum 1 januari 2025
is, wordt hierin voorzien.9

Aanvullend op de aanbevelingen uit het rapport zien wij nog een aantal andere belangrijke
wettelijke kaders die, rekening houdend met de lokale context van de eilanden, belangrijk
zijn om integriteit van de lokale overheden structureel te borgen. Het gaat daarbij
om:

– De Algemene Wet Bestuursrecht (hierna: Awb)

In lijn met het regeerprogramma werkt de Minister van JenV samen met de Minister van
BZK in afstemming met de openbare lichamen aan een wetsvoorstel voor een Awb BES.
Daarbij worden de uitkomsten van de uitkomsten van het recente onderzoeksrapport Wenselijkheid van en mogelijkheden voor een Algemene wet bestuursrecht BES meegenomen.10

– Wetgeving over overheidstransparantie

In 2025 vindt op initiatief van het Ministerie van BZK een verkenning plaats om de
toepasbaarheid van de Bekendmakingwet, de Wet Hergebruik Overheidsinformatie en Wet
Open Overheid in Bonaire, Sint Eustatius en Saba te toetsen.

2. Verstevigen van procedures

Het rapport identificeert procedures die kwetsbaar zijn voor integriteitsschendingen
terwijl ze juist van vitaal belang zijn voor een betrouwbare overheid. Het gaat hierbij
in de eerste plaats om vergunningverlening, toezicht en handhaving (hierna: VTH).
Andere kwetsbare procedures zijn die van inkoop- en aanbesteding, omgang met nevenfuncties,
uitgifte van erfpacht en sociale voorzieningen, omgang met gevoelige informatie, benoemingen
binnen het openbaar bestuur en het melden van mogelijke integriteitsschendingen. Overigens
laten diverse onderzoeken zien dat een deel van deze procedures, zoals die van inkoop
en aanbesteding, ook in kleine Europees Nederlandse gemeenten kwetsbaar zijn.11 De volgende maatregelen dragen bij aan het verstevigen van procedures:

– Bestuurlijke afspraken over verstevigen procedures

Zoals eerder benoemd, zijn Bonaire, Sint Eustatius en Saba zelf verantwoordelijk voor
het inrichten van integriteitsbeleid en het vaststellen van ambtelijke procedures.
De overheden van Bonaire, Sint Eustatius en Saba onderschrijven het belang van heldere
en deugdelijke procedures en toezicht op de naleving daarvan. Daarom hebben we daar
afspraken over gemaakt in de Uitvoeringsagenda´s van de Bestuurlijke Afspraken voor
2025. In deze afspraken is vastgelegd dat een aantal kwetsbare procedures komend jaar
wordt aangescherpt. Om dit te ondersteunen, worden in een gezamenlijke werkgroep met
experts van Bonaire, Sint Eustatius en Saba en de Rijksdienst Caribisch Nederland
best practices uitgewisseld rond inkoop- en aanbesteding. Om ook vanuit het Rijk opvolging
te geven aan de aanbeveling om de principes van gelijk speelveld, zorgvuldigheid en
transparantie te hanteren bij inkoop en aanbestedingen worden deze uitgangspunten
bovendien opgenomen in de rapportagevereisten van de Bijzondere Uitkeringen die aan
de eilanden worden verstrekt. Om gericht opvolging te geven aan de aanbevelingen ten
aanzien van het melden van integriteitsschendingen, werkt een netwerk van de verschillende
integriteitsambtenaren van de eilanden samen. Deze uitwisseling bouwt voort op de
goede samenwerking die ook met Aruba, Curaçao en Sint Maarten is ingezet met de Integrity
Summit Dutch Caribbean die in november op Sint Eustatius plaatsvond.12 Ook start het Ministerie van BZK in 2025 een onderzoek naar betere bescherming van
melders van integriteitsschendingen, waarin het Europese kader voor Klokkenluiders
wordt meegenomen.

– Vergunningverlening, Toezicht en Handhaving

Het rapport beveelt aan om de VTH-functie volledig te depolitiseren, herorganiseren
en waar mogelijk te digitaliseren. Mede naar aanleiding van die aanbeveling en de
eerdere aanbevelingen in de rapportages van de Inspectie Leefomgeving en Transport
(ILT) wordt er gewerkt aan de inrichting van een breed programma voor de verbetering
van de VTH-stelsel op Bonaire, Sint Eustatius en Saba.13 Dit gebeurt onder de regie van het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat (IenW),
samen met de bestuurscolleges van de drie eilanden en de ministeries van BZK, Landbouw,
Visserij, Voedselzekerheid en Natuur (LVVN) en Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening
(VRO). De koepelorganisatie van Nederlandse omgevingsdiensten, Omgevingsdienst NL
(ODNL) is hier nauw bij betrokken en is in 2024 gestart met ondersteuning van de eilanden
bij de versterking van het VTH-stelsel. Uw Kamer wordt door de Staatssecretaris Openbaar
Vervoer en Milieu geïnformeerd over de voortgang op dit traject.

– Verbeteren toegang tot informatie Justitiepartners

Het rapport beveelt aan om een mogelijkheid te creëren voor justitiepartners om in
het strafrechtelijk onderzoek anoniem relevante registers, zoals het Kadaster, te
kunnen bevragen. Het Ministerie van JenV onderschrijft het belang van deze aanbeveling
en ziet een gedegen informatiepositie waarbij relevante informatie kan worden geraadpleegd
zonder dat de vertrouwelijkheid van een lopend onderzoek in het gedrang komt als cruciaal
voor een effectieve aanpak van corruptie. Vanuit het ministerie worden gesprekken
gevoerd met het Kadaster om de anonieme toegang te kunnen inregelen. Naar verwachting
wordt dit in 2025 mogelijk.

– Verbinding met de digitaliseringsopgave

Met digitalisering van processen en toegang tot brondata kunnen processen, zoals die
van inkoop en aanbesteding en van VTH efficiënter verlopen. Het kan er ook voor zorgen
dat besluitvorming transparanter verloopt en minder gevoelig is voor integriteitsrisico´s
door logging.14 Via het Programma Digitalisering Caribisch Nederland werkt de Staatssecretaris Digitalisering
en Koninkrijksrelaties aan het op orde brengen van de digitale basis die hiervoor
nodig is.

3. Voorbeeldgedrag aan de top

Zoals ook gesteld in het regeerprogramma van dit kabinet, is goed bestuur niet enkel
te bouwen op systeemverbeteringen en juridische maatregelen. Daarom kondigt het ook
maatregelen aan op het gebied van training en opleiding ambtelijk vakmanschap zowel
binnen het Rijk als de decentrale overheden en erkent het kabinet de voorbeeldrol
die topambtenaren hierin hebben. Voor Bonaire, Sint Eustatius en Saba is dat niet
anders. Het rapport wijst nadrukkelijk op het belang van integer handelen door bestuurders
en ambtenaren, waarbij topambtenaren en gezagdragers het goede voorbeeld zetten voor
de organisatie en richting de maatschappij. In de aanbevelingen wordt het rapport
echter minder concreet over dit voorbeeldgedrag en richt het zich vooral op het bieden
van ondersteuning aan Bonaire, Sint Eustatius en Saba bij goed bestuur. Op basis van
verdiepende gesprekken die we met elkaar hebben gevoerd over het rapport, komen we
tot de volgende acties:

– Integriteit als structureel gespreksonderwerp

Het integriteitsbeleid van de Minister van BZK is er onder andere op gericht om het
onderlinge gesprek van decentrale politieke ambtsdragers over integriteitsrisico´s
en kwetsbaarheden te bevorderen. Met de gezaghebbers van Bonaire, Sint Eustatius en
Saba is afgesproken om dit onderwerp vast terug te laten keren tijdens hun periodieke
overleg. Het Ministerie van BZK zal de gezaghebbers in deze gesprekken en de gesprekken
met andere gezagsdragers ondersteunen, waar gewenst met het instrumentarium van handreikingen,
gedragscodes en opleidingsprogramma’s die voor politieke ambtsdragers in Europees
Nederland beschikbaar zijn, zo veel mogelijk in aangepaste vorm voor de Caribische
context.

– Een stevig middenkader

Het rapport wijst ook op het belang van een weerbaar middenkader – onder andere leidinggevenden
en diensthoofden – dat integer handelen op de werkvloer uitdraagt en voorleeft. We
onderschrijven het belang en de rol van deze professionals in het borgen van integriteit.
In de Uitvoeringsagenda´s voor 2025 zijn daarom inspanningen opgenomen om de hele
ambtelijke organisatie en specifiek leidinggevenden, periodiek te trainen over integriteit.

4. Verstevigen van het interbestuurlijke toezicht

Interbestuurlijk toezicht is een essentieel onderdeel binnen het openbaar bestuur
en draagt bij aan de eenheid van bestuur, oftewel dat waar de wetgever een norm heeft
gesteld, die overal geldt. Hoewel interbestuurlijk toezicht niet primair gericht is
op het borgen van integriteit, kan het de integriteit van bestuurlijke besluitvorming
in voorkomende gevallen wel bevorderen. Dit omdat hiermee in bepaalde gevallen, mits
wordt voldaan aan specifieke voorwaarden, kan worden ingegrepen bij niet-integer handelen.
Bijvoorbeeld wanneer een politieke gezagdrager deelneemt aan besluitvorming terwijl
er sprake is van een persoonlijk belang en de inzet van interbestuurlijk toezicht
proportioneel is. In Bonaire, Sint Eustatius en Saba wordt het interbestuurlijk toezicht,
anders dan in Europees Nederland, uitgevoerd door de Rijksvertegenwoordiger namens
het Rijk. Het rapport gaat in op het verticale interbestuurlijke toezicht en beschrijft
een aantal tekortkomingen die de onderzoekers daarin zien in relatie tot het optreden
tegen integriteitsschendingen. Op dit moment wordt gewerkt aan de Herzieningswet WolBES
en FinBES waarmee het interbestuurlijke toezicht op een andere manier wordt ingevuld.
Tijdens de behandeling van de begroting voor Koninkrijksrelaties heeft de Staatssecretaris
Digitalisering en Koninkrijksrelaties gemeld dit voorstel nog in beraad te hebben.
Daarom kunnen we in deze brief nog niet ingaan op de aanbevelingen van de onderzoekers
ten aanzien van het interbestuurlijk toezicht. De Staatssecretaris informeert de Tweede
Kamer wanneer hij dit beraad heeft afgerond.

5. Maatschappelijke randvoorwaarden

Deze brief begon met de consequenties die de maatschappij ondervindt van het oneigenlijk
gebruik van bevoegdheden door ambtenaren en bestuurders. Het rapport gaat tegelijkertijd
in op contextfactoren in diezelfde maatschappij die het risico op integriteitsschendingen
verhogen en doet een concrete aanbeveling om die risico´s aan te pakken. Het rapport
laat daarnaast het belang zien van maatschappelijk debat over integriteit en de rol
van de media daarin. Op basis van het rapport treffen we maatregelen op de volgende
thema´s:

– Maatschappelijke factoren

Het rapport doet de aanbeveling om de afhankelijkheidsrelaties en de maatschappelijke
wortels van politieke patronage in Bonaire, Sint Eustatius en Saba weg te nemen om
ambtelijk-bestuurlijke integriteit duurzaam te bevorderen. Hiertoe is armoedebestrijding,
ongelijkheidsbestrijding en onderwijsbevordering nodig. In de aanpak van deze grondoorzaken
zijn al belangrijke stappen gezet onder andere door instelling van een sociaal minimum
in Bonaire, Sint Eustatius en Saba per 1 juli 2024 en het wetsvoorstel «Wet bescherming
tegen discriminatie op de BES».15
16
17 Bonaire, Sint Eustatius, Saba en het Rijk blijven zich ook de komende jaren inspannen
voor het voorzieningenniveau op de eilanden.18 Verder zet het Ministerie van BZK zich samen met de eilanden in voor burgerschapsonderwijs
en democratische participatie.

– Positie van de media

Het rapport doet tevens een aanbeveling over versterking van lokale media zodat deze
beter in staat is onafhankelijk nieuwsgaring te doen. Dit kan bijdragen aan het vergroten
van de transparantie en accountability van de lokale overheid. Het Ministerie van
Onderwijs, Cultuur en Wetenschap erkent het belang van deze aanbeveling en heeft een
lokale verkenner aangesteld die in kaart brengt waar de wensen en behoeften liggen
van de lokale journalisten als het gaat om het versterken van de journalistiek en
de journalistieke infrastructuur.

6. Monitoring van integriteit

De rapporten van de Raad en het WODC geven een goed beeld, ook wel een actuele 0-meting,
van de staat van integriteit van ambtenaren en gezagdragers in Bonaire, Sint Eustatius
en Saba. Om structureel aan integriteit te werken, is monitoring van ontwikkelingen
en de effecten van maatregelen zoals degene die in deze brief zijn gepresenteerd,
onontbeerlijk. Op die manier kan steeds gericht en aan de hand van de laatste inzichten
tot verbeteringen gekomen worden en kan ook het maatschappelijk debat hierover gevoerd
worden. Zowel de eilandbesturen, als de Staatssecretaris Koninkrijksrelaties en Digitalisering
zien het belang van monitoring in. Voor Europees-Nederlandse decentrale overheden
bestaat al een periodieke monitor die weerbaarheid en integriteit van ambtenaren en
ambtsdragers in kaart brengt, namelijk de monitor Integriteit en Veiligheid. In 2025
werkt de Staatssecretaris samen met Bonaire, Sint Eustatius en Saba om de eilanden
aan te laten sluiten op deze monitor, met maatwerk voor de lokale context daar waar
dat in de rede ligt. Daarbij houden we rekening met de monitoringsmechanismen die
Bonaire, Sint Eustatius en Saba zelf al georganiseerd hebben rondom integriteit, zoals
de risicoanalyses die door de bureaus integriteit worden uitgevoerd en de weerbaarheidsscans
van het RIEC-CN. Verder is de Staatssecretaris, zoals eerder gemeld aan uw Kamer,
in gesprek met Transparency International over welke bijdrage het maatschappelijk
middenveld aan monitoring van integriteit en corruptie kan leveren voor het Caribisch
deel van het Koninkrijk in den brede. Daar waar dat concrete mogelijkheden voor monitoring
biedt voor Bonaire, Sint Eustatius en Saba, worden de eilandbesturen betrokken voor
wat betreft de uitvoerbaarheid.

Tot slot

Met de maatregelen ter versterking van zowel ambtelijke integriteit als die van politieke
gezagdragers, zoals in deze brief vervat, brengen Bonaire, Sint Eustatius en Saba
en het Rijk vanuit hun verantwoordelijkheden structurele verbeteringen aan. Het bouwen
aan goed bestuur en zeker aan integriteit, is een proces van continue groei dat nooit
helemaal af is. Vanwege het belang van dit onderwerp, zullen wij daarom periodiek
rapporteren over de versteviging van ambtelijke integriteit en die van politieke gezagdragers
op Bonaire, Sint Eustatius en Saba. Wij sluiten daarbij aan bij de rapportage over
dit onderwerp voor decentrale overheden in Europees Nederland die elke twee jaar plaatsvindt
naar aanleiding van de eerdergenoemde monitor Integriteit en Veiligheid.

De Staatssecretaris van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties,
F.Z. Szabó

De Minister van Justitie en Veiligheid,
D.M. van Weel