Brief regering : Stand van zaken mpox

Nr. 2215
BRIEF VAN DE MINISTER VAN VOLKSGEZONDHEID, WELZIJN EN SPORT

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 16 december 2024

Met deze brief informeer ik uw Kamer over een aantal zaken betreffende mpox. Allereerst
ga ik in op de huidige epidemiologische situatie wereldwijd en voor Nederland. Ook
ga ik in op de scenario’s die eerder zijn benoemd in antwoorden op Kamervragen van
Tielen en Kamminga (VVD)1 en in het plenaire debat over mpox van 11 september jongstleden. Tenslotte geef ik
een update over de vaccindonatie vanwege de actuele uitbraak van mpox in Afrika, de
levering van nieuwe vaccins aan Nederland en informeer ik uw Kamer over mijn besluit
om, aanvullend op de eerdere donatie van 13.200 vaccins, nog 35.000 vaccins extra
te doneren ter bestrijding van de uitbraak in de Afrikaanse regio.

Epidemiologie

Mpox is een virusinfectie die oorspronkelijk vooral in West- en Midden-Afrika voorkwam.
De ziekte is een zoönose: het kan van dier op mens overgaan. In Afrika brengen vooral
knaagdieren het virus over op mensen. Mensen kunnen elkaar ook besmetten. Er zijn
twee hoofdgroepen van het mpox-virus: clade I en clade II. Van de mpox-virussen uit
clade II worden mensen meestal minder ziek. Ook overlijden er minder mensen aan dan
aan mpox-virussen uit clade I. In 2022 was er een wereldwijde uitbraak met een mpox-variant
uit clade II: IIb. Ook in Nederland was er een uitbraak en zijn er nog steeds gevallen.
Vooral bij mannen die seks hebben met mannen. Sinds 2023 zijn er in Midden-Afrika
meerdere uitbraken van mpox-virussen uit clade I. Hierbij is naast de bekende mpox-variant
Ia een nieuwe variant van clade I gevonden: Ib.

Transmissie van mens-naar-mens verloopt via direct contact, maar kan ook het gevolg
zijn van contact met besmette materialen. Hoewel verspreiding van clade II in Nederland
vooral via seksueel contact verloopt, zien we dat clade I in Afrika ook verspreidt
via niet-seksuele contacten binnen een huishouden. Mpox clade Ib circuleert in de
Democratische Republiek Congo, Burundi, Rwanda, Uganda en Kenia. Eerder werden al
een Zweedse, een Indiase en een Duitse persoon ziek die een reisgeschiedenis hadden
naar een of meer van deze landen, nu is ook in de Verenigde Staten en Canada een importgeval
gevonden. Naar aanleiding van deze infecties werden geen secundaire infecties vastgesteld.
In het Verenigd Koninkrijk is eind oktober ook een importgeval vastgesteld en in het
ziekenhuis opgenomen. Naar aanleiding van dit geval zijn drie patiënten gemeld die
mpox hebben opgelopen via contact met deze indexpatiënt binnen een huishouden. Hier
is dus voor het eerst sprake van een secundaire besmetting in Europa.

Op 29 november werd een nieuw mpox clade Ib importgeval gemeld door het Verenigd Koninkrijk.
De contacten van deze patiënt worden gemonitord door het United Kingdom Health Security
Agency (UKHSA). Het risico voor verdere circulatie van mpox clade Ib buiten dit huishouden
wordt nog steeds als laag ingeschat door het UKHSA.

Voor Nederland geldt dat er tot op heden geen importgeval van clade Ib is geweest.
Wel wordt door het RIVM een toename van clade II mpox gevallen gezien. Dit vormde
aanleiding voor het RIVM om een responsteam te organiseren en advies uit te brengen
(zie bijlage). Het responsteam adviseert, gezien de huidige verheffing van mpox clade
IIb en de zorg over introductie van clade Ib, om de bekende risicogroep zo goed mogelijk
te beschermen door vaccinatie én hen te informeren. Het doel daarvan is om de huidige
verheffing te remmen, toekomstige uitbraken te voorkomen en de ziektelast zo laag
mogelijk te houden. Het responsteam adviseert om vaccinatie zo snel mogelijk aan te
bieden. De uitkomsten van dit responsteam worden door de Staatssecretaris Jeugd, Preventie
en Sport betrokken bij besluitvorming over het structureel aanbieden van mpox vaccinatie
aan hoogrisicogroepen, zoals de Gezondheidsraad aanbeveelt. Aan het RIVM is gevraagd
om uitvoeringsaspecten en kosten in beeld te brengen, alvorens besluitvorming kan
plaatsvinden. Uw Kamer wordt hierover in de eerste helft van 2025 nader geïnformeerd.

Scenario's mpox

In genoemde antwoorden op Kamervragen en het debat over het besluit van de Minister
van VWS inzake de donatie van mpox-vaccins aan landen in Afrika van 11 september jl.
is besproken dat het RIVM in het kader van de vaccinbehoefte werkt aan scenario’s
over de introductie van mpox clade Ib in Nederland. Deze scenario’s zijn inmiddels
uitgewerkt.

Er zijn vier scenario’s uitgewerkt die kunnen optreden als mpox groep Ib in Nederland
wordt geïntroduceerd:

– Scenario 1: geen of enkele importcases zonder verdere verspreiding: waarschijnlijkheid
hoog, impact laag;

– Scenario 2: meerdere (import)cases en/of clusters in bekende risicogroepen: waarschijnlijkheid
matig, impact laag/matig;

– Scenario 3: meerdere (import)cases en/of clusters in bekende én nieuwe risicogroepen:
waarschijnlijkheid laag, impact hoog;

– Scenario 4: wijdverspreide transmissie in bekende én nieuwe risicogroepen: waarschijnlijkheid
zeer laag, impact zeer hoog.

Het aantal vaccins dat nodig is voor elk van de vier scenario’s is geschat op basis
van het te verwachten aantal benodigde vaccins voor vaccinatie na mogelijke blootstelling
en (booster)vaccinatie bij risicogroepen. De gewenste voorraad vaccins om mpox te
bestrijden in scenario’s 1, 2 en 3 wordt geschat op maximaal 45.000 vaccins. In deze
scenario’s wordt voortgaande transmissie voorkomen door traditionele bestrijdingsmaatregelen
(informatievoorziening, bron- en contactonderzoek, isolatie, quarantaine) en ernstige
ziekte en transmissie voorkomen door vaccinatie van risicogroepen in combinatie met
vaccinatie van contacten na mogelijke blootstelling. In het zeer onwaarschijnlijke
geval dat verspreiding onder nieuwe risicogroepen optreedt (scenario 4) zou besloten
kunnen worden tot een eenmalige vaccinatiecampagne voor nieuwe risicogroepen. De benodigde
hoeveelheid vaccins voor een dergelijke vaccinatiecampagne is afhankelijk van vele
factoren (welke risicogroepen, ernst ziekte, (media)aandacht, angst, etc.), maar kan
oplopen tot enkele tienduizenden vaccins extra. Dit scenario is dusdanig onwaarschijnlijk
dat de experts het niet proportioneel achten hiervoor vaccins op voorraad te houden.

Mijn conclusie is dat de voorraad van 100.000 vaccins, die in 2019 aangekocht is voor
vaccinatie bij een al dan niet moedwillige introductie van het pokkenvirus, nu voldoende
is voor vaccinatie tegen mpox. Zoals eerder met uw Kamer gewisseld nadert een flink
deel van de huidige voorraad in september 2025 het einde van zijn levensduur, omdat
ons land in 2019 een van de eerste landen was die dit relatief nieuwe vaccin heeft
aangekocht. Ik heb nieuwe vaccins besteld ter vervanging van het deel van de huidige
voorraad waarvan de houdbaarheidsdatum zal verlopen. Deze nieuwe vaccins zullen nog
voor het einde van het jaar aan ons land geleverd worden.

Stand van zaken vaccindonatie

Zoals ik in mijn brief van 2 oktober 20242 over de moties rondom het debat over de mpox donaties heb aangegeven, heb ik ter
uitvoering van de motie Paulusma c.s.3 opdracht gegeven aan het RIVM om 13.200 vaccins uit onze nationale voorraad via de
Health Emergency Preparedness and Response Authority (HERA) van de Europese Commissie
beschikbaar te stellen voor gebruik in de getroffen regio in Afrika. Sindsdien is
onder coördinatie van de HERA overleg gevoerd tussen de Wereldgezondheidsorganisatie
(WHO), de African Centres for Disease Control (ACDC) en Unicef, alsook tussen de vaccinfabrikant
en de verschillende Europese lidstaten die vaccins willen doneren. Daarnaast heeft
een technische werkgroep van ACDC en WHO een verdelingsplan gemaakt voor de vaccins,
op basis van urgentie, behoefte, beschikbaarheid en houdbaarheid van de vaccins. De
Nederlandse vaccins zijn op 11 december 2024 door Unicef opgehaald, dat zorgdraagt
voor aflevering in het land van bestemming. De vaccins zijn gedoneerd aan Rwanda,
het land dat onlangs ook getroffen werd door het Marburg virus en dat erin geslaagd
is die uitbraak onder controle te brengen.

Er zijn op basis van de toegezegde donaties bijna 900.000 vaccins toegewezen aan 9
landen in de regio die het meest getroffen is door deze uitbraak van mpox.4 Voor het eind van het jaar verwacht men dat 5,85 miljoen vaccin doses beschikbaar
zullen zijn, inclusief de al toegewezen vaccins en 3 miljoen vaccins die zijn toegezegd
door Japan.

Extra donatie van 35.000 vaccins

Na de huidige donatie heeft ons land nog bijna 50.000 vaccins in voorraad waarvan
de houdbaarheid vervalt in september 2025. Zoals hierboven aangegeven, worden in de
komende weken nieuwe vaccins geleverd waarmee het deel van de voorraad waarvan de
houdbaarheidsdatum verloopt, wordt vervangen. Van de 50.000 vaccins waarvan de houdbaarheid
vervalt in september 2025 is een deel nodig voor vaccinatie van hoogrisicogroepen
in Nederland, zoals geadviseerd door het responsteam (zie hierboven). Ik heb besloten
om het restant – 35.000 vaccins – ter beschikking te stellen voor donatie. Daarmee
blijft Nederland bijdragen aan de bestrijding van mpox in Afrika én houden we de strategische
voorraad voor vaccinatie bij een al dan niet moedwillige introductie van het pokkenvirus
op het niveau van 100.000.

Tot slot

Ik vertrouw erop u met deze brief voldoende te hebben geïnformeerd. Als er relevante
ontwikkelingen zijn met betrekking tot mpox zal ik uw Kamer vanzelfsprekend weer informeren.

De Minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport,
M. Agema