Brief regering : Verslag van de JBZ-Raad van 10 en 11 oktober 2024

Nr. 903 BRIEF VAN DE MINISTER EN STAATSSECRETARIS VAN JUSTITIE EN VEILIGHEID EN DE MINISTER
VAN ASIEL EN MIGRATIE

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 22 oktober 2024

Hierbij bieden wij uw Kamer, mede namens de Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties,
het verslag aan van de Raad Justitie en Binnenlandse Zaken (JBZ-Raad) op 10 en 11 oktober
2024 in Luxemburg.

Ook informeren wij uw Kamer hieronder over een aantal toezeggingen.

Terugkoppeling gesprekken tijdens JBZ-Raad over de opt-out

Tijdens het CD JBZ-Raad van 9 oktober jl. heeft de Minister van Asiel en Migratie
aan het lid Eerdmans toegezegd om in dit verslag in te gaan op de opt-out en op de
gesprekken die de Minister van Asiel en Migratie voerde en marge van de JBZ-Raad over
de opt-out (van Europese asiel- en migratieregelgeving wanneer verdragswijziging aan
de orde is). Hierbij wordt deze toezegging gestand gedaan. Ten aanzien van de achtergrond
en aanloop naar het verzenden van de opt-outbrief wordt verwezen naar de stukken die
in het kader van het informatieverzoek eerder zijn vrijgegeven.1

Tijdens de JBZ-Raad bleek uit gesprekken en marge van de Raad dat het signaal dat
het kabinet met de opt-out brief heeft afgegeven, is ontvangen. Voor een effectief
Europees systeem zijn strengere Europese regels nodig, evenals volledige naleving
daarvan. De meerderheid van lidstaten is het eens met het kabinet dat de huidige praktijk
niet voldoet en dat het anders moet. In diverse lidstaten staat het tegengaan van
migratie hoog op de agenda en is er steun voor steviger Europees migratiebeleid. Hier
liggen dan ook kansen voor het kabinet. Specifiek ten aanzien van de opt-out liepen
de reacties uiteen. Er zijn lidstaten die met interesse naar het Nederlandse standpunt
kijken, andere lidstaten benadrukten dat het juist hun voorkeur heeft om op Europees
niveau samen te werken aan de aanpak van irreguliere migratie.

Uiteraard blijft de opt-out onderdeel van deze brede Europese kabinetsinzet en daarmee
onderwerp bij diplomatieke contacten van en namens de Minister van Asiel en Migratie.
Het signaal voor de opt-out is nu afgegeven, maar vergt verdragswijziging. Dit is
nu niet aan de orde en is een proces van de lange adem. Om op de korte termijn te
komen tot grip op migratie ligt de prioriteit van het kabinet enerzijds bij nationale
maatregelen, en anderzijds bij Europese inzet die effect sorteert. Dit betreft o.a.
het uitvoeren van het Pact inclusief betere naleving van de Dublinverordening, het
verstevigen van de buitengrenzen, het versterken van migratiesamenwerking met derde
landen, en het verbeteren van Europese terugkeerregels.

Voortgang onderhandelingen Mensensmokkelrichtlijn

Conform de op 9 april 2024 vastgestelde informatieafspraken met de Eerste Kamer in
relatie tot het Voorstel voor een Richtlijn tot vaststelling van minimumvoorschriften
ter voorkoming en bestrijding van mensensmokkel (COM(2023)755) wordt bij het verslag
van de JBZ-Raad een update gegeven over (de voortgang van) de onderhandelingen, het
krachtenveld en de actuele kabinetsinzet met betrekking tot dit voorstel, en specifiek
over de dimensie van humanitaire hulpverlening. Een eerdere tussentijdse update werd
gegeven in de aanbiedingsbrief bij het Verslag van de JBZ-Raad van 13 en 14 juni.2 Ten tijde van de informele JBZ-Raad van 22 en 23 juli waren er nog geen nieuwe ontwikkelingen3, maar sindsdien is het voorstel onder het Hongaarse voorzitterschap diverse malen
binnen lagere Raadsgremia besproken. Hierbij hanteert Nederland het BNC-fiche als
uitgangspunt.4 De verwachting is dat in de aanloop naar de JBZ-Raad van december ten aanzien van
de grootste bespreekpunten knopen zullen worden doorgehakt.

Er is met name gesproken over het al dan niet schrappen van het bestanddeel «financieel
of materieel voordeel» uit de artikel 3 van het voorstel waarin de strafbaarstelling
van mensensmokkel uiteen wordt gezet. Teneinde een tussenweg te vinden tussen de lidstaten
die voor en tegen opname van een dergelijk bestanddeel in hun nationale wetgeving
zijn is voorgesteld om het bestanddeel in de richtlijn aan te houden, maar wel een
explicitering toe te voegen dat lidstaten nationaal niet worden belet verder te gaan
in hun strafbaarstelling, aangezien het in deze richtlijn minimumnormen betreft. Nederland
staat hier in beginsel positief tegenover, omdat dit bestanddeel momenteel niet in
artikel 197a lid 1 van het Wetboek van Strafrecht is opgenomen.

Ook blijft het al dan niet opnemen van een humanitaire clausule een significant bespreekpunt,
en zijn meerdere voorstellen besproken. Nederland heeft in deze discussie voortdurend
het belang benadrukt dat gevallen niet moeten worden bestraft wanneer sprake is van
zuivere humanitaire hulpverlening, maar ook dat opname van een passage over humanitaire
hulpverlening niet misbruikt mag kunnen worden door evident criminele smokkelaars
en zo het werk van de opsporingsinstanties zou bemoeilijken. Er is daarbij ook aangegeven
dat een expliciete humanitaire clausule in het operationele deel van de tekst in dit
verband niet direct noodzakelijk en effectief wordt geacht, aangezien het uitsluiten
van humanitaire hulp van strafrechtelijke aansprakelijkheid ook door middel van andere
wegen te ondervangen is, zoals door middel van algemene nationale strafuitsluitingsgronden,
die Nederland zelf ook heeft. Nederland benadrukte dan ook steeds dat opname in de
considerans van de richtlijn, met het doel te onderstrepen dat de strafbaarstelling
niet mag dienen om humanitaire gevallen te bestraffen, de voorkeur geniet. Dit is
conform de lijn zoals eerder met uw Kamer gedeeld.

Nederland droeg daarnaast een tekstvoorstel aan om mensensmokkel onder mensonterende
omstandigheden ook als strafverzwarende omstandigheid in artikel 9 op te nemen. Dit
voorstel lijkt gesteund te worden door de andere lidstaten.

In lijn met de Motie Veldkamp c.s.5 is in relatie tot artikel 12 over de rechtsmacht steeds weer het belang benadrukt
van een zo ver mogelijk reikende extraterritoriale rechtsmacht-bepaling ten behoeve
van een effectieve Europese aanpak van smokkelnetwerken. Wat Nederland betreft zou
de richtlijn idealiter een stevige bepaling over de rechtsmacht bevatten, maar lijkt
dit in de onderhandelingen voor andere lidstaten geen prioriteit. Derhalve heeft Nederland
een tekstvoorstel voor een overweging in de considerans ingediend waardoor lidstaten
in de richtlijn in ieder geval worden aangemoedigd nationaal een ruimere (extraterritoriale)
rechtsmacht te hanteren dan in de richtlijn wordt opgenomen. De reactie van andere
lidstaten wordt afgewacht.

Uitvoering motie Eerdmans/Wilders6

Het kabinet maakt van deze gelegenheid gebruik aan uw Kamer te rapporteren over de
uitvoering van de motie Eerdmans/Wilders7 over het aanstellen van een rapporteur om partnerlanden in kaart te brengen waarmee
opgetrokken kan worden om asielopvang en -procedures naar derde landen te verplaatsen.
Het kabinet loopt in de EU voorop om out-of-the-box oplossingen verder uit te werken, zoals de Italië en Albanië afspraken en terugkeerhubs.
Zo stuurde Nederland op 15 mei jl. met 14 andere lidstaten een brief aan de Eurocommissaris
voor Binnenlandse Zaken met de oproep tot het verder uitwerken van verschillende innovatieve
oplossingen.8 Nederland werkt tegelijkertijd samen met een groot aantal gelijkgezinde landen, zoals
Zweden en Denemarken, om innovatieve concepten zoals de terugkeerhub uit te werken
en daarbij in kaart te brengen welke landen buiten de EU in aanmerking kunnen komen
voor een dergelijk partnerschap. Hierover worden verkennende gesprekken gevoerd. Om
hier snel resultaat op te behalen richt het kabinet, onder sturing van de (onder)Raad
Asiel en Migratie, een interdepartementale taskforce Internationale Migratie op om
de inzet van mensen en middelen samen te brengen, te coördineren en gericht in te
zetten. Zoals tijdens het Tweeminutendebat n.a.v. het CD JBZ-Raad op 9 oktober gewisseld,
wordt de gevraagde rapporteursfunctie door bovenstaande activiteiten reeds vervuld
en het kabinet beschouwt de motie dan ook als uitgevoerd.

De Minister van Justitie en Veiligheid, D.M. van Weel

De Staatssecretaris van Justitie en Veiligheid, T.H.D. Struycken

De Minister van Asiel en Migratie, M.H.M. Faber-Van de Klashorst

Verslag van de formele bijeenkomst van de Raad Justitie en Binnenlandse Zaken, 10
en 11 oktober 2024

I. Binnenlandse Zaken

Belangrijkste resultaten:

• De JBZ-Raad sprak brede steun uit voor verdere inzet op weerbare buitengrenzen van
het Schengengebied, het verbeteren van terugkeer en het versterken van de interne
veiligheid van het Schengengebied.

• De Commissie kondigde aan verder te zullen werken aan de implementatie van het Entry
en Exit Systeem (EES) en daarbij een gefaseerde start te onderzoeken, en kreeg daarvoor
steun van de JBZ-Raad.

• De JBZ-Raad benadrukte de noodzaak om het EU-terugkeerbeleid te verbeteren. Het non-paper
dat Nederland samen met Oostenrijk hierover presenteerde werd goed ontvangen.

• Om de gevolgen van externe conflicten op de interne veiligheid van de EU te beperken,
benadrukte de JBZ-Raad dat er intensiever moet worden samengewerkt aan grensbewaking,
de online aanpak van radicalisering, de bestrijding van desinformatie en het aanspreken
van de techbedrijven.

1. Staat van het Schengengebied

a. Schengenbarometer en b. uitvoering van de prioriteiten voor de Schengenraadscyclus
2024–2025

= Gedachtewisseling

Bij aanvang van dit agendapunt presenteerde de Europese Commissie (hierna: de Commissie)
de Schengenbarometer, met daarin de recente trends in het Schengengebied. De Commissie
lichtte de highlights uit de barometer toe, onder andere waar het de situatie aan
de buitengrenzen, terugkeer en interne veiligheid betrof (zie verder de geannoteerde
agenda van deze JBZ-raad9). De Commissie benadrukte tevens het belang van de volledige implementatie van de
huidige Dublinregels. Tijdens de tafelronde was onder de lidstaten brede steun voor
de weerbaarheid van de buitengrenzen van het Schengengebied, en de daarvoor geïdentificeerde
vervolgstappen van het voorzitterschap. Enkele lidstaten lichtten eigen maatregelen
toe, nu er nog steeds sprake is van significante secundaire migratiestromen binnen
het Schengengebied. Ook Nederland lichtte de eigen prioriteiten toe. Hierbij verwees
Nederland naar de doelstelling van de regering om migratie naar de EU en Nederland
drastisch te verminderen. Hierbij refereerde Nederland aan de wens voor een opt-out
van het Europese asiel- en migratieacquis bij verdragswijziging. Zolang er geen opt-out
is, is Nederland gecommitteerd aan de implementatie van het Migratiepact. Verder is
het belang van versterken van de buitengrenzen door onder andere screening benadrukt,
evenals goede gegevensuitwisseling tussen Frontex en Europol met het oog op de aanpak
van migrantensmokkel.

c. Interoperabiliteit

= Stand van zaken

De Commissie schetste de stand van zaken van de implementatie van de roadmap
10 en in het bijzonder de voortgang van de implementatie van het Entry/Exit Systeem
(EES). Met betrekking tot de implementatie van het EES heeft een aantal lidstaten,
waaronder Nederland, aangegeven dat gereed melden momenteel niet aan de orde is, onder
andere omdat het centrale systeem waarop het EES draait nog niet stabiel genoeg werkt.

De Commissie erkende de complexiteit van de implementatie van het EES en ziet af van
de inwerkingtreding van het EES voor alle lidstaten tegelijkertijd per de aanvankelijk
beoogde datum 10 november 2024. De Commissie kondigde aan de komende weken in overleg
met de lidstaten en eu-LISA, het Europese IT-agentschap, in kaart te zullen brengen
of een gefaseerde start van het EES mogelijk is en zo ja, hoe deze vorm moet krijgen,
met als einddoel de volledige implementatie van het EES. De lidstaten hebben in de
JBZ-Raad steun uitgesproken voor deze aanpak. Het Hongaarse voorzitterschap steunt
een gefaseerde start om het systeem efficiënt in gebruik te kunnen nemen en hoopt
op een snelle inwerkingtreding van het EES.

2. Verbetering van de effectiviteit van het EU-terugkeerbeleid

= Besloten werklunch

Tijdens de lunch was er brede overeenstemming over de noodzaak om het EU-terugkeerbeleid
te verbeteren. Hierbij werd het op korte termijn herzien van de Terugkeerrichtlijn
als belangrijke stap benoemd om processen te versimpelen, onttrekking aan het overheidstoezicht
tegen te gaan en innovatieve oplossingen mogelijk te maken. In dat kader werd het
non-paper dat Nederland samen met Oostenrijk presenteerde, goed ontvangen. Een grote
groep lidstaten deed de oproep aan de Commissie tot het verder uitwerken van out-of-the-box oplossingen zoals de terugkeerhub. Ook spraken diverse lidstaten zich uit voor het
verbeteren van de terugkeersamenwerking met derde landen, onder andere door middel
van een positieve benadering maar ook door het nemen van negatieve maatregelen wanneer
de samenwerking ontoereikend is. Ook Nederland onderstreepte dit belang.

3. De volledige toepassing van het Schengenacquis in Bulgarije en Roemenië

= Stand van zaken

Tijdens dit agendapunt hebben Roemenië en Bulgarije hun inspanningen toegelicht die
zij sinds het Raadsbesluit tot gefaseerde Schengentoetreding eind 2023 in gang hebben
gezet. Ze benadrukten beiden het Schengenacquis volledig na te leven, en daarbij gebruik
te maken van geavanceerde grenssystemen en goede samenwerking met buurlanden. Zowel
Roemenië als Bulgarije focust daarnaast ook op Dublin-implementatie. De Europese Commissie
benadrukte tevens de gereedheid van beide landen. Er vond geen nadere discussie plaats.
Het Hongaars Voorzitterschap concludeerde toe te willen werken naar besluitvorming
over het afronden van de gefaseerde toetreding door middel van het opheffen van personencontroles
aan de landsgrenzen.

4. Verordening ter voorkoming en bestrijding van seksueel misbruik van kinderen

= Stand van zaken

Het Hongaarse voorzitterschap gaf een stand van zaken ten aanzien van de onderhandelingen
over de Verordening bestrijding van kindermisbruik online (de CSAM-Verordening).11 Het Voorzitterschap en de Commissie riepen de lidstaten op om het laatste compromisvoorstel
niet verder af te zwakken. Het Voorzitterschap kondigde aan de vervolgstappen binnenkort
kenbaar te maken. Er waren geen interventies.

5. De gevolgen van externe conflicten en implicaties voor de EU

= Gedachtewisseling

Tijdens de gedachtewisseling waren er breed gedeelde zorgen onder de lidstaten over
de consequenties van de oorlogen dichtbij de EU en de consequenties hiervan voor de
interne veiligheid van de Unie: migratie, terroristische dreiging, (internet) radicalisering,
antisemitisme, islamisme, instrumentalisering van migratie, hybride provocaties nemen
allemaal toe. Ook was er brede overeenstemming dat er alles aan moet worden gedaan
om de oorlogen in te dammen, door bijvoorbeeld aan te dringen op een staakt-het-vuren
in het Midden-Oosten of het leveren van meer steun aan Oekraïne. Er was brede steun
dat de veiligheidsministers intensiever moeten samenwerken op terreinen als grensbewaking,
de online aanpak van radicalisering, de bestrijding van desinformatie en het aanspreken
van de techbedrijven. Nederland bracht in dat de EU moet investeren in paraatheid
en weerbaarheid en dat de JBZ-Raad als horizontaal en centraal gremium hier verdere
stappen in moet zetten.

6. De strijd tegen drugshandel en georganiseerde criminaliteit

= Stand van zaken

Het Voorzitterschap en de Commissie constateerden dat er de afgelopen jaren flink
meer aandacht is gekomen voor intensivering van de aanpak van georganiseerde misdaad,
zowel in JBZ-Raad verband als in alle lidstaten. Met het stappenplan tegen de aanpak
van georganiseerde criminaliteit en drugshandel12 is een lijn uitgestippeld voor de komende jaren en het is van belang dat lidstaten,
instellingen en agentschappen daar ambitieus uitvoering aan geven. De Commissie benadrukte
dat de situatie nog zeer zorgelijk is en haalde daarbij het recente rapport van Europol
over het in kaart brengen van de meest criminele netwerken aan.13 Ook schetste de Commissie dat Europol en Eurojust een aantal samenwerkingsovereenkomsten
met Zuid- en Midden Amerikaanse landen afronden, Europol aan een nieuwe overeenkomst
met Mexico werkt en dat recent een samenwerkingspunt, genaamd de Fusion Hub, in de Guayaquil haven van Ecuador is opgericht. Een aantal grote lidstaten steunde
de Commissie om de ambities hoog te houden en benadrukte daarbij het belang van verdere
samenwerking binnen de EU Havenalliantie, met de Latijns-Amerikaanse landen en in
het kader van preventie van jeugdcriminaliteit.

7. Overige onderwerpen

a. Implementatie van hervormingen op het gebied van asiel en migratie

= Informatie van de Commissie

De Commissie heeft een toelichting gegeven over de implementatie van het Asiel- en
Migratiepact, conform het in juni gepresenteerde gezamenlijk implementatieplan (Common implementation plan). Hierbij bood de Commissie assistentie aan. Ook herhaalde de Commissie de deadline
van december. Er vond verder geen discussie plaats.

b. Rekrutering van minderjarigen en jongeren voor criminaliteit via onlineplatforms

= Informatie van Zweden

Zweden gaf tijdens de JBZ-Raad aan dat het ziet dat veel jongeren online gerekruteerd
worden. Dit gebeurt bijvoorbeeld op gaming platforms, binnen versleutelde berichtgeving,
maar daarvoor ook al op het open deel van het internet. Zweden vroeg aandacht voor
dit fenomeen en schetste mogelijkheden om hierop in EU-verband verder samen te werken.
Nederland heeft in een bilateraal gesprek aangegeven deze zorgen te delen en hieraan
verder met Zweden te willen samenwerken.

c. Regionaal forum voor civiele bescherming (Vilnius, 6 september 2024)

= Informatie van Litouwen

Litouwen blikte terug op de bijeenkomst voor civiele bescherming dat op 6 september
jl. in Vilnius plaatsvond. Tijdens de bijeenkomst is een gezamenlijke verklaring aangenomen
met daarin aandacht voor het vernieuwen van beschermingsvormen, betere coördinatie
en voldoende financiering.

d. EU-Westelijke Balkan ministerieel forum voor Justitie en Binnenlandse Zaken (Montenegro, 28–29 oktober 2024)

= Informatie van Litouwen

Het Voorzitterschap lichte het aankomend ministerieel forum toe, waaraan het Voorzitterschap,
Commissie en de Ministers van justitie van de Westelijke Balkan landen deelnemen.
Bestrijding van grensoverschrijdende misdrijven, betere controle van lichte vuurwapens
en versterking grensbeheer zullen tijden het ministerieel forum aan de orde komen.

II. Justitie

Belangrijkste resultaten:

• De strijd tegen straffeloosheid naar aanleiding van de oorlog in Oekraïne blijft een
prioriteit voor de EU en in het bijzonder de JBZ-Raad.

• Lidstaten benadrukte dat de bescherming van de rechtsstaat en de onafhankelijkheid
van de rechterlijke macht de basis vormen voor het versterken van de concurrentiekracht.

• De Commissie, JBZ-Raad en EU-lidstaten spraken uit alert te blijven in de strijd tegen
racisme, want hoewel EU-agendering en hulptools helpen met een voorzichtige vooruitgang,
wordt er een toename aan racistische incidenten gezien.

1. De strijd tegen drugshandel en georganiseerde criminaliteit

= Stand van zaken

Het Voorzitterschap, de Commissie en agentschappen Europol, Eurojust en EDEO lichtten
het belang van de justitiële aanpak van georganiseerde criminaliteit toe en benoemden
een aantal stappen die zijn gezet. De recente lancering van het European Judicial Organised Crime Network
14, een strategisch samenwerkingsverband van gespecialiseerde aanklagers van de 27 lidstaten,
werd uitgelicht als waardevolle stap voor strategische en operationele samenwerking.

2. Russische agressie tegen Oekraïne: strijd tegen straffeloosheid

= Stand van zaken

De Commissie en het Voorzitterschap informeerden de JBZ-Raad over de strijd tegen
straffeloosheid. De Commissie lichtte toe dat deze strijd langs drie pijlers gaat:
1) het inbrengen en bewaren van bewijs 2) het doen van onderzoek en komen tot vervolging
3), het herstel van schade. De voortgang bij het Joint Investigation Team, het opzetten van het Schaderegister, een schadeclaimcommissie en het tribunaal voor
de vervolging van het misdrijf agressie werden toegelicht. Ook meldde de Commissie
dat Oekraïne het Statuut van Rome heeft ondertekend. Veel lidstaten, waaronder Nederland,
roepen op om ambitieus te blijven en de strijd tegen straffeloosheid als gevolg van
de Oorlog in Oekraïne als prioriteit te blijven behandelen.

3. Het bevorderen van de toegang tot het recht in de context van de rechtsstaat en
het concurrentievermogen

= Besloten werklunch

Tijdens de besloten werklunch heeft het Voorzitterschap een gesprek gefaciliteerd
over toegang tot het recht en verlaging van de regeldruk met het doel de concurrentiekracht
te bevorderen. Meerdere lidstaten, waaronder Nederland, maakten een punt dat bescherming
van de rechtsstaat en onafhankelijkheid van de rechterlijke macht een belangrijke
basis vormen voor de versterking van de concurrentiekracht.

4. Strijd tegen racisme: verslag over de uitvoering van het actieplan tegen racisme

= Gedachtewisseling

De Commissie begon de discussie door te benoemen dat er veel is gedaan tegen racisme
en dat voorzichtig optimistisme op zijn plaats is. Wel gaf de Commissie aan een toename
van racistische incidenten tegen verschillende groeperingen te zien en uitte zij zorgen
over de grote impact van structureel racisme. In een volle tafelronde deden de lidstaten
verslag van de voortgang die ze boeken in de aanpak van racisme. Er werd stilgestaan
bij successen en uitdagingen, zoals verkrijgen van de juiste gegevens, voldoen aan
registratieverplichtingen en info-uitwisseling, die soms schuren met grondwettelijke
waarborgen. Er was overeenstemming dat de Europese afspraken en de regelmatige agendering
bijdragen aan voorzichtige vooruitgang, maar dat gelet op de toenemende cijfers alertheid
geboden blijft. Nederland heeft in de interventie op indirecte discriminatie en verhulde
vooroordelen binnen de rechtshandhavingsketen gewezen en aangegeven dat verder onderzoek
hiernaar nodig is.

5. Overige onderwerpen

a. Strijd tegen antisemitisme: ontwikkelingen op het gebied van de bestrijding van
antisemitisme

= Informatie van het Voorzitterschap en de Commissie

De Commissie lichtte toe dat sinds 7 oktober 2023 en het daaropvolgend conflict, antisemitisme
enorm is toegenomen. De Commissie veroordeelde antisemitisme in de sterkste bewoordingen,
en noemde antisemitisme het radicaal tegenovergestelde van alles waar de EU voor staat.
Drieëntwintig lidstaten hebben inmiddels een nationale strategie tegen antisemitisme
en twintig lidstaten hebben een Speciale Gezant benoemd. De Commissie riep de lidstaten
die nog geen strategie of Speciale Gezant hebben om dit alsnog op te pakken. Het Hongaarse
Voorzitterschap wees op de Raadsverklaring aanpak antisemitisme die tijdens de Raad
Algemene Zaken op 15 oktober jl. werd aangenomen.15

b. Jaarverslag 2024 over de toepassing van het Handvest van de grondrechten

= Informatie van de Commissie

Tijdens dit informatiepunt meldde de Commissie dat het jaarverslag 2024 over de toepassing
van het Handvest van de grondrechten op 10 oktober jl. is goedgekeurd. Thema van het
jaarverslag is financiering ter bevordering, bescherming en handhaving van grondrechten.
Daarbij werd aangegeven dat voor 2021–2027 de beschikbare EU-middelen zijn verdubbeld.
De Commissie gaf aan dat financiering een weerspiegeling vormt van de groeiende zorgen.
De Commissie benadrukte verder dat ondersteuning voor maatschappelijk middenveld nodig
blijft.

c. Toetreding van de EU tot het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM)

= Informatie van het Voorzitterschap

De Commissie gaf een stand van zaken van de toetreding van de EU tot het EVRM. Een
voorlopig onderhandelingsakkoord voor toetreding is bereikt. Bijna alle onderwerpen
zijn opgelost, behalve het Gemeenschappelijk Buitenlands Veiligheidsbeleid-bezwaar
(GBVB-bezwaar). De Commissie gaf daarover aan dat in het recente arrest EULEX Kosovo
helderheid wordt verschaft over rechtsmacht van het Europees Hof van Justitie en dat
er nu formeel advies gevraagd zal worden aan het Europees Hof van Justitie om legaliteit
te bevestigen, voordat ondertekening zal plaatsvinden. De Commissie benadrukte dat
de EU echt gaat toetreden tot EVRM. Hiermee wordt een duidelijke politieke boodschap
afgegeven dat de EU eensgezind is over basiswaarden van de democratische rechtsstaat.
Een aantal lidstaten, waaronder Nederland, steunde deze analyse van de Commissie en
uitte steun voor snelle toetreding.

d. Rechtsstaatrapport 2024

= Informatie van Slowakije

Tijdens de JBZ-Raad was er een korte uitwisseling tussen Slowakije en de Commissie
over de procedure rondom het opstellen van de rechtsstaatrapporten. Slowakije benadrukte
dat regelmatige dialoog over de rechtsstaat een belangrijk instrument is voor bescherming
van de rechtsstaat en EU-waarden, maar dat lidstaten er wel bij moeten worden betrokken.
De Commissie gaf in reactie aan bereid te zijn nader in gesprek te gaan met Slowakije
maar dat er al vijf jaar dezelfde procedure wordt gehanteerd voor de rechtsstaatrapporten
en de lidstaten bij elke stap worden betrokken.

e. EU-VS onderhandelingen inzake e-evidence

= Informatie van de Commissie

De Commissie informeerde de JBZ-Raad over het verloop van de onderhandelingen met
de VS over een EU-VS e-evidence overeenkomst, een belangrijk instrument om de EU te
helpen om toegang te krijgen tot electronisch bewijs bij dienstaanbieders in de VS.
De Commissie gaf aan dat de onderhandelingen in een cruciale eindfase zijn beland
en dat belangrijke openstaande punten de wederkerigheid en de waarborgen betreffen.
De volgende ronde van de onderhandelingen zal plaatsvinden op 19–20 november in Brussel.

f. EU-Westelijke Balkan Ministerieel forum Justitie en Binnenlandse Zaken (Montenegro,
28–29 oktober 2024)

= Informatie van het Voorzitterschap

Het Voorzitterschap lichtte ook op de justitie-dag van de JBZ-Raad dit forum toe en
benoemde daarbij dat de regio uitermate belangrijk is voor de EU, zeker op het gebied
van veiligheid. Toegelicht werd dat ook justitiële thema’s op de agenda van het forum
staan, waaronder: digitalisering en AI, de framework convention on AI, strafprocesrecht, slachtofferrechten, het nieuwe netwerk van gespecialiseerde aanklagers
(EJOCN, zie hierboven) en de oorlog in Oekraïne.