Brief regering : Nederlandse Inzet voor de 16e Conferentie van Partijen voor het Verdrag Inzake Biologische Diversiteit

Nr. 152
BRIEF VAN DE STAATSSECRETARIS VAN LANDBOUW, VISSERIJ, VOEDSELZEKERHEID EN NATUUR

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 9 oktober 2024

Met deze brief informeer ik u, mede namens de Minister voor Buitenlandse Handel en
Ontwikkelingshulp en de Staatssecretaris Openbaar Vervoer en Milieu over de kabinetsinzet
van het Koninkrijk der Nederlanden1 voor de 16de Conferentie van Partijen van het VN-Biodiversiteitsverdrag (CBD COP16) evenals de 11de Bijeenkomst van Partijen van het Protocol van Cartagena inzake bio-veiligheid (COP MOP11)
en de 5de Bijeenkomst van Partijen van het Nagoya Protocol over de toegang tot, en het delen
van baten voortvloeiend uit het gebruik van genetische bronnen (COP MOP5) in Calí,
Colombia van 21 oktober tot 1 november 2024. Nederland zal tijdens de verdragsvergadering
hoog-ambtelijk worden vertegenwoordigd.

De staat van wereldwijde biodiversiteit gaat rap achteruit2, met grote gevolgen en risico’s voor bedrijfsleven, de landbouw en de mens. Zo stonden
biodiversiteitsverlies en het ineenstorten van ecosystemen dit jaar in de top drie
van de wereldwijd geïdentificeerde risico’s voor de komende tien jaar in het jaarlijkse
Global Risks Report3. Om verdere impact op de mens te voorkomen is het implementeren van de mondiale afspraken
om biodiversiteitsverlies te stoppen en om te buigen naar herstel vóór 2030 urgent
en noodzakelijk.

COP16 is de eerste COP sinds in 2022 op COP15 het Kunming-Montreal Global Biodiversity
Framework (GBF) is overeengekomen. Dit raamwerk bevat doelen en targets om in 2030
het tij van mondiaal biodiversiteitverlies te doen keren, met als visie om in 2050
in harmonie met de natuur te leven. Deze biodiversiteittop in Colombia wordt dan ook
gezien als dé implementatie COP waarin wordt bezien hoe ver landen zijn met de implementatie
en wat nodig is om implementatie verder te bevorderen. De meeste agendaonderwerpen
zijn er dan ook op gericht om implementatie van de afspraken in het GBF te bevorderen,
zoals door het ontwikkelen van richtlijnen en het maken van afspraken over rapportage
en monitoring.

Prioriteiten aankomend Colombiaans voorzitterschap

Het Colombiaanse voorzitterschap heeft «peace with nature» als overkoepelend thema
gekozen van de top, waarbij het oproept tot het verbeteren van de relatie die men
heeft met de natuur en het zoeken naar manieren om het huidige model van het overmatig
en niet-duurzaam gebruik en vervuiling van de natuur om te buigen. Dit thema komt
niet terug in de formele onderhandelingen van het verdrag, maar Colombia zet in op
een vrijwillige ministeriële verklaring en het opzetten van een coalitie over «peace
with nature» tijdens COP16.

Verder zet het Colombiaanse voorzitterschap sterk in op het creëren en behouden van
momentum voor COP16. Zo organiseert het verscheidene pre-COP-evenementen gericht op
verscheidene (bevolkings)groepen, allianties en sectoren. Ook wordt ingezet op brede
deelname van Ministers en hebben staatshoofden en regeringsleiders van alle verdragspartijen
een persoonlijke uitnodiging ontvangen van de Colombiaanse President Gustavo Petro
Urrego. Het Colombiaanse voorzitterschap prijst de COP aan als de «peoples COP», ofwel
de COP van de mensen. Hierbij is specifiek aandacht voor de inclusie van inheemse
volkeren, lokale gemeenschappen en mensen van Afrikaanse komaf. Ook is er ruime aandacht
voor deelname vanuit het maatschappelijk middenveld waaronder bedrijven, financiële
instituties, NGOs, kennisinstellingen, jongeren en vrouwengroepen. Het Colombiaans
voorzitterschap zal ook verscheidene thematische dagen organiseren, zoals over voedsel,
bedrijven, biodiversiteit, water en biodiversiteitfinanciering. Tijdens de COP zal
er ook aandacht zijn voor de relatie tussen klimaat en biodiversiteit; de biodiversiteittop
wordt gezien als een belangrijke stap richting de dertigste VN-klimaattop welke in
2025 in Brazilië zal worden gehouden. De verwachting is dat Brazilië, als thuis van
60% van het Amazoneregenwoud op deze top aandacht zal besteden aan duurzaam landgebruik
en het beschermen van bossen en de daarin voorkomende biodiversiteit.

Voor de inhoudelijke onderhandelingen draagt het voorzitterschap vier prioriteiten
aan: 1) heldere afspraken over planning, monitoring en rapportage van implementatie
van het GBF, 2) een oplossing voor het multilaterale mechanisme voor digitale sequentie
informatie van genetische bronnen, 3) financiering voor biodiversiteit en 4) het versterken
van de gezamenlijke aanpak van biodiversiteitverlies en klimaatverandering.

Verwachtingen voor COP16

De onderhandelingen tijdens COP16 bouwen voort op de bijeenkomsten van de vooronderhandelingen
gericht op wetenschap en implementatie die hebben plaatsgevonden in mei jl. en oktober
2023.

Tijdens de vooronderhandelingen is beperkte vooruitgang geboekt, onder andere vanwege
verschillende visies rondom een mogelijk nieuw fonds voor biodiversiteit in ontwikkelingslanden
en de ontwikkeling van een multilateraal mechanisme voor het eerlijk delen van baten
voortvloeiend uit het gebruik van Digitale Sequentie Informatie (DSI) van genetische
bronnen.

Deze vraagstukken zullen centraal staan tijdens COP16. Ook zal de conferentie in het
teken staan van de eerste mondiale analyse van de door verdragspartijen ingediende
National Biodiversity Strategies and Action Plans (NBSAPs). In het Nederlandse Koninkrijk
heeft Curaçao haar NBSAP reeds gefinaliseerd. Hierbij wordt bezien of de optelsom
van de nationale plannen daadwerkelijk leidt tot implementatie van het GBF. Tijdens
de vooronderhandelingen hebben veel Verdragspartijen aangekondigd bezig te zijn met
het ontwikkelen van hun NBSAPs, en gaven veel landen aan dat ze deze voor de deadline
van de start van COP16 zullen indienen bij het secretariaat van het VN-Biodiversiteitsverdrag.

Het kabinet hecht belang aan de bijdrage van alle stakeholders, waaronder financiële
instellingen, bedrijven, maatschappelijke organisaties en jongeren. In de aanloop
naar de onderhandelingen is een stakeholderbijeenkomst georganiseerd om informatie
op te halen bij relevante stakeholders met als doel om de inzet voor COP16 te versterken.
Daarnaast worden er, na het succes van COP15, in aanloop naar COP16 twee online sessies
georganiseerd van de Interface Dialogue Finance and Biodiversity (IDFB)4. Het doel hiervan is om overheden en stakeholders uit de private sector met elkaar
in gesprek te brengen over hoe de transitie naar een natuur-inclusieve financiële
sector kan worden versneld.

Direct voorafgaand aan COP16 zal van 16 tot 18 oktober nog de vijfde bijeenkomst van
de vooronderhandelingen gericht op implementatie plaatsvinden. Tijdens deze bijeenkomst
vindt de eerste Open-Ended Forum for Voluntary Country Review plaats waarin landen zullen uitwisselen over de voortgang van implementatie van het
GBF middels NBSAPs en nationale targets. Op basis hiervan zal een advies aan de COP
zal worden uitgebracht over een vervolg van de Country Review. Dit forum zou een goede
bijdrage kunnen leveren aan het proces omtrent de wereldwijde evaluatie van de implementatie
van het GBF, door gezamenlijk de wereldwijde voortgang te bespreken en door best practices
en uitdagingen te delen.

Nederlandse inzet in de onderhandelingen

Tijdens de onderhandelingen van COP16 onderhandelt de Europese Unie als één partij.
De Nederlandse delegatie zal zich inspannen om ervoor te zorgen dat de Nederlandse
inzet goed wordt meegenomen in de EU-positie. Dit vindt onder andere plaats door de
Raadsconclusies die naar verwachting op de Milieuraad van 14 oktober zal worden vastgesteld,
waarover u in de Kamerbrief met de geannoteerde agenda van de milieuraad5 bent geïnformeerd.

Nederland zet zich in voor een integrale aanpak van biodiversiteit. Hierbij gaat het
zowel om samenwerking met andere multilaterale milieuverdragen alsook om synergiën
met onderwerpen die raken aan biodiversiteit, zoals klimaat en gezondheid. Het feit
dat de COP’s van alle drie de Rio conventies6 in het najaar van 2024 plaatsvinden biedt een goede mogelijkheid om de synergiën
tussen de conventies te versterken, ook gezien de EU Raadsconclusies voor alle drie
de verdragen in dezelfde milieuraad van 14 oktober aanstaande zullen worden aangenomen.
Ook bieden de onderhandelingen over het mondiale actieplan voor biodiversiteit en
gezondheid een goede gelegenheid voor de opvolging aan de door Nederland en Peru getrokken
resolutie over klimaatverandering en gezondheid die eerder dit jaar bij de Wereldgezondheidsorganisatie
(WHO) is aangenomen7. Nederland onderschrijft het belang van de rol en bijdragen van niet-statelijke actoren
in de onderhandelingen, zoals die van bedrijfsleven, financiële instituties, jongeren,
vrouwen en inheemse volkeren en werkt daar – binnen de kaders van haar positie – actief
mee samen. Verder zet Nederland zich in voor behoud van de grondige wetenschappelijke
basis waarop het VN-biodiversiteitverdrag gestoeld.

Hieronder volgt per prioritair onderhandelonderwerp de kern van de NLse inzet.

Voortgang van implementatie van het Global Biodiversity Framework middels NBSAPs

Op COP15 zijn verdragspartijen overeengekomen dat ze National Biodiversity Strategy and Action Plans (NBSAPs) zullen opstellen of updaten vóór COP16 om hun ambitie en plannen in lijn
te brengen met de doelen en targets van het Global Biodiversity Framework. Tijdens
COP16 zal een eerste inventarisatie, ofwel «stocktake» plaatsvinden om te bezien of
de gezamenlijke ambitie van partijen afdoende is voor het behalen van de doelen in
2030.

Planning, monitoring, rapportage en verantwoording

Voortbouwend op de basis die op COP15 is gelegd, zal tijdens COP16 worden onderhandeld
over afspraken rondom het proces van de Global Review, ofwel de mondiale evaluatie
van implementatie van het GBF. Daarnaast zal het op COP15 overeengekomen monitoringsraamwerk
worden aangevuld met ontbrekende indicatoren om voortgang van implementatie beter
te kunnen monitoren. Een versterkt systeem van monitoring en rapportage is essentieel
om te voorkomen dat de doelen van het GBF niet worden behaald, zoals het geval was
bij de voorganger van het GBF, de Aïchidoelen. Nederland blijft zich, in lijn met
haar positie voor COP15, onverminderd inzetten voor een helder, robuust, effectief
en transparant systeem voor de global review. Hierbij is Nederland voorstander van
het betrekken van high-level deelnemers bij de global review, om aanvullende sturing
te geven indien implementatie van het GBF tekort schiet. Daarnaast is het Kabinet
van mening dat niet alleen bijdragen van overheden, maar ook bijdragen van het maatschappelijk
middenveld dienen te worden meegenomen in de global review.

Digital Sequence Information (DSI) on genetic resources

De Nederlandse zaadveredelingssector is toonaangevend in de wereld en een basis voor
de wereldwijde voedselzekerheid. De toegankelijkheid van genetische bronnen en bijbehorende
informatie (inclusief sequentie-informatie) is voor Nederland een aandachtspunt. Tijdens
COP15 is besloten tot een multilaterale aanpak voor toegang tot en het delen van de
baten van het gebruik van digitale sequentie-informatie (Digital Sequence Information,
DSI) van genetische bronnen, inclusief een mondiaal fonds. Om deze afspraken verder
uit te werken en tijdens COP16 tot vervolgafspraken te komen hebben twee intersessionele
vergaderingen plaatsgevonden. DSI is in de laatste jaren een politiek gevoelig onderwerp
geworden in onderhandelingen in diverse VN-fora, met grote verschillen in posities
tussen ontwikkelde en ontwikkelingslanden. De inzet van Nederland is erop gericht
dat het resultaat voldoet aan de overeengekomen basisprincipes op CBD COP15: dat het
systeem consistent is met open toegang tot data, dat het effectief, efficiënt, haalbaar
en praktisch is, dat het onderzoek en innovatie niet hindert, en dat het multilaterale
mechanisme ruimte biedt voor de ondersteuning van andere instrumenten gericht op de
toegang tot, en het delen van baten voortvloeiend uit het gebruik van genetische bronnen.
Daarnaast zet Nederland erop in dat de mogelijkheid wordt opengehouden dat landen
in de toekomst op vrijwillige basis ook hun (fysieke) genetische bronnen in het multilaterale
mechanisme kunnen plaatsen in plaats van in het huidige, complexe systeem van het
Nagoya Protocol.

Financiering voor biodiversiteit

Om de afspraken uit het Global Biodiversity Framework te implementeren dienen er voldoende
financiële middelen beschikbaar te zijn uit alle bronnen en kanalen. De COP neemt
daartoe naar verwachting een herziene strategie aan. Nederland zet zich daarbij in
voor het mobiliseren van financiële stromen vanuit bedrijven en financiële instellingen.
Nederland ziet geen noodzaak om een nieuw multilateraal fonds op te richten buiten
huidige financieringsstructuren zoals het recent opgezette Global Biodiversity Framework
Fund onder de Global Environment Facility, dat tot 2030 de implementatie van het GBF
ondersteunt. Wel staat Nederland open voor verdere discussies hierover.

Biodiversiteit en klimaatverandering

De mondiale biodiversiteitsdoelen kunnen niet gehaald worden zonder urgente en effectieve
klimaatactie, en vice versa kunnen de klimaatdoelen niet behaald worden zonder een
gezonde en veerkrachtige natuur. Nederland zet zich dan ook in voor het maximaliseren
van synergiën en het minimaliseren van trade-offs tussen biodiversiteit- en klimaatactie.
Dit beperkt zich niet tot klimaatadaptatie, maar omvat ook klimaatmitigatie. In dit
kader moedigt Nederland samenwerking tussen het klimaatverdrag (UNFCCC) en het biodiversiteitverdrag
(CBD) aan, alsook samenwerking tussen de wetenschappelijke panels op gebied van klimaat
(IPCC) en biodiversiteit (IPBES). Verder is Nederland voorstander van op natuur-gebaseerde
oplossingen om klimaatverandering en biodiversiteitverlies gezamenlijk aan te pakken
en om de beschikbare financiële middelen effectief te besteden.

Brede inzet

Tijdens COP16 in Calí vindt er een high-level bijeenkomst plaats waar het Kabinet
op hoog-ambtelijk niveau aan zal deelnemen. Ook zullen er verscheidene themadagen
worden georganiseerd, zoals op gebied van voedsel, water en de rol van bedrijven en
de financiële sector met betrekking tot biodiversiteit. Nederland zal een eigen paviljoen
hebben op de biodiversiteittop, waarbij de nadruk van de evenementen ligt op de nexus
tussen biodiversiteit, voedsel, water en klimaat. Ook zet Nederland in op het onder
de aandacht brengen van financiering voor biodiversiteit uit alle bronnen, niet alleen
publieke middelen. De Nederlandse overheid en Nederlandse financiële instellingen
zijn betrokken bij diverse side-events hierover.

Tot slot

Nederland zal zich tijdens de COP als een betrouwbare verdragspartner opstellen binnen
de context van de afspraken daarover in de Europese Unie. Het doet dat in de overtuiging
dat het stoppen van biodiversiteitsverlies urgent en noodzakelijk is en dat dit tegelijkertijd
alleen door internationale afspraken daarover kan worden aangepakt. Daarbij zal het
aandringen op heldere, uitvoerbare afspraken, het verbeteren van de monitoring van
de implementatie, het betrekken van alle stakeholders en het versterken van de synergiën
met andere verdragen die hieraan raken, zoals het klimaatverdrag. Ik zal de Kamer
na de bijeenkomst informeren over de uitkomsten.

De Staatssecretaris van Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur, J.F. Rummenie