Brief regering : Inzicht in areaaldata bij ProRail en RWS

Nr. 8
BRIEF VAN DE MINISTER VAN INFRASTRUCTUUR EN WATERSTAAT

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 2 oktober 2024

Tijdens het wetgevingsoverleg over het jaarverslag 2023 van het Ministerie van Infrastructuur
en Waterstaat (IenW) is het lid Heutink (PVV) toegezegd om de Tweede Kamer nader te
informeren over inzicht in areaaldata bij ProRail en Rijkswaterstaat (RWS, naar aanleiding
van de conclusies uit het Verantwoordingsonderzoek 2023 van de Algemene Rekenkamer1. Met deze brief wordt, mede namens de Staatssecretaris van Infrastructuur en Waterstaat
– Openbaar Vervoer en Milieu, invulling gegeven aan de toezegging.

Assetmanagement ProRail

ProRail is verantwoordelijk voor instandhouding en ontwikkeling van het spoorwegennet.
Het assetportfolio bestaat uit ruim 7.000 kilometer spoor, meer dan 6.200 wissels,
ruim 2.300 overwegen en 11.500 seinen, 68 beweegbare bruggen, 26 tunnels, bijna 400 stations
en bijna 10.000 hectare aan grond. De investeringen in het spoorwegennet en de werkzaamheden
van ProRail zijn de afgelopen decennia al grotendeels gericht op instandhouding. Daarnaast
krijgt ProRail sinds de oprichting in 2005 een integraal budget van IenW voor instandhouding
dat zij zo goed en efficiënt mogelijk besteedt. Daardoor is ProRail in staat om de
instandhoudingskosten optimaal te programmeren volgens de levenscyclusbenadering.
Het assetmanagement en het beheer van areaaldata vervult daarbij een centrale rol.

Er zijn twee aspecten bij ProRail die hebben bijgedragen aan het op orde brengen en
houden van de areaaldata. Ten eerste is het instandhoudingsplan sinds ongeveer tien
jaar gekoppeld aan de centrale registratie van de areaaldata. Wanneer de centrale
registratie niet op orde is, kunnen de maatregelen niet in het instandhoudingsplan
worden opgenomen. Ten tweede bouwt ProRail sinds 2009 eens in de paar jaar haar reeksen
opnieuw op met centrale areaaldata, integrale instandhoudingsprogrammering en de benodigde
financiering, waarna de opgebouwde reeksen extern worden gevalideerd. Door de aanbevelingen
uit de validaties te benutten en deze systematiek iedere paar jaar te herhalen worden
er continu verbeteringen doorgevoerd in het assetmanagement en de areaaldata van ProRail.

Het assetmanagement en de areaaldata van ProRail heeft sinds 2009 een structurele
verbetering doorgemaakt. Vanaf 2020 is het assetmanagement van ProRail in lijn met
de internationale standaard voor assetmanagement, de ISO 550002. In 2023 zijn de instandhoudingskosten van ProRail gevalideerd en is geconstateerd
dat er verbeterslagen zijn gemaakt op het gebied van rapporteren over de Staat van
de Infrastructuur, de kwaliteit van de areaaldata, de risico-inventarisatie en integrale
afwegingen. Tegelijkertijd zijn op enkele punten aanbevelingen gedaan die voornamelijk
betrekking hebben op het opstellen van de instandhoudingsbehoefte voor het spoorwegennet3. IenW en ProRail blijven in gesprek met als doel om voor de volgende herijking concrete
verbeteringen door te voeren.

Assetmanagement RWS, uitdagingen en maatregelen

RWS is verantwoordelijk voor instandhouding en ontwikkeling van 3 netwerken: het hoofdwegennet,
hoofdvaarwegennet en hoofdwatersysteem (RWS-netwerken). De omvang van het assetportfolio
is fors: ruim 3.000 kilometer autosnelwegen met circa 2.900 viaducten, 38 ecoducten,
17 aquaducten en 28 tunnels, bijna 3.500 kilometer vaarwegen inclusief sluizen en
stuwen en meer dan 1.000 bruggen, meer dan 3.500 kilometer zeetoegangsgeulen en zeecorridors,
meer dan 90.000 km2 oppervlaktewater en circa 200 kilometer waterkeringen. De RWS-netwerken en assets
zijn nauw verbonden met regionale netwerken in het beheer van provincies, gemeenten
en waterschappen, waarbij elke regio specifieke kenmerken en uitdagingen heeft. Om
hierop in te kunnen spelen wordt intensief afgestemd met regionale partners en is
RWS regionaal georganiseerd.

De investeringen in de RWS-netwerken zijn de afgelopen decennia grotendeels gericht
geweest op ontwikkeling. De instandhouding was onderdeel van de reguliere werkzaamheden
van RWS waarbij op vernieuwing van assets projectsturing werd toegepast door IenW.
De afgelopen jaren is instandhouding van de RWS-netwerken echter steeds belangrijker
geworden. Een groot aantal assets bereikt de komende jaren het einde van de levensduur
door de leeftijd, door intensief en zwaar gebruik waarvoor zij niet zijn ontworpen,
en door de impact van ontwikkelingen zoals klimaatverandering en cyberveiligheid die
nieuwe eisen stellen aan het functioneren van de assets. De komende tijd zal de instandhoudingsopgave
blijven groeien4.

In 2020 is de instandhoudingsbehoefte van RWS gevalideerd5. Er is geconstateerd dat RWS de kwaliteit van de financiële ramingen sterk had verbeterd,
maar dat structurele verbeteringen van assetmanagement en areaaldata nodig zijn om
het inzicht in de instandhoudingsopgave te borgen en verder aan te scherpen. Om vorm
te geven aan de verbetering van het assetmanagement heeft RWS het Ontwikkelplan Assetmanagement
opgesteld in 20206. Sinds die tijd wordt met versterkte centrale sturing toegewerkt naar het in lijn
brengen van het assetmanagement van RWS met de ISO 55000. De ambitie is dat RWS eind
2025 in lijn met de internationale standaard werkt, de ISO 55000. Het realiseren van
deze ambitie verloopt stapsgewijs. Waardoor RWS steeds beter in staat is om transparante
en navolgbare keuzes te maken op het areaal terwijl verdere verbetering van het assetmanagement
continu blijft doorgaan. Over de voortgang van de verbetering van het assetmanagement
bij RWS wordt de Tweede Kamer jaarlijks geïnformeerd.

Het doel van het Ontwikkelplan Assetmanagement is om overtuigende en goede beslisinformatie
op te leveren waarmee een meer betrouwbare en eenduidige programmering, planning en
uitvoering van instandhoudingsmaatregelen op de RWS-netwerken kan worden gerealiseerd.
Twee uitdagingen zijn hierin bepalend. Ten eerste heeft het assetportfolio van RWS
een grote omvang en een hoge diversiteit, variërend van relatief eenvoudige tot uiterst
complexe assets. Dit betekent dat het in samenhang op orde brengen van de areaaldata
een lastig en tijdrovend proces is waarbij alle RWS-regio’s en verschillende technische
disciplines betrokken zijn. Ten tweede heeft de nauwe verbondenheid van de RWS-netwerken
met regionale netwerken én de regionale organisatie van RWS ervoor gezorgd dat de
areaaldata decentraal door de RWS-regio’s, op basis van verschillende uitgangspunten
en in verschillende systemen is geregistreerd. Het realiseren van eenduidigheid in
het assetmanagement door uitgangspunten en werkwijzen te uniformeren en alle areaaldata
centraal en in samenhang te registreren vergt tijd en een grote inspanning van de
organisatie.

De resultaten van het Ontwikkelprogramma Assetmanagement zijn echter reeds zichtbaar.
Sinds 2020 is het assetmanagement van RWS verbeterd en is de kwaliteit van de areaaldata
toegenomen. Dit wordt onderschreven door externe reviews op de voortgang7. RWS heeft nog wel een weg te gaan, zoals het rapport van de Algemene Rekenkamer
heeft aangetoond.

Om de kwaliteit van de areaaldata te bevorderen en instandhoudingskosten optimaal
te programmeren volgens de levenscyclusbenadering, wordt aanvullend op het Ontwikkelprogramma
Assetmanagement met het Ministerie van Financiën de overgang naar een volledige toepassing
van het baten-lastenstelsel (BLS) verkend, zoals ProRail die ook toepast. De Tweede
Kamer is hierover in 2022 geïnformeerd naar aanleiding van de doorlichting van RWS8.

Tot slot

Het verbeteren en op orde houden van de areaaldata door assetmanagement uit te voeren
in lijn met de ISO 55000, is noodzakelijk voor een optimalere instandhouding van het
spoorwegennet, hoofdwegennet, hoofdvaarwegennet en hoofdwatersysteem. ProRail heeft
al geruime tijd focus op instandhouding en heeft de verbetering van het assetmanagement
in gang gezet in 2009. ProRail werkt in lijn met de ISO 55000. Bij RWS is de focus
recenter verschoven naar instandhouding. Sinds 2020 werkt RWS met versterkte centrale
sturing stapsgewijs toe naar assetmanagement in lijn met de ISO 55000. De kwaliteit
van de areaaldata wordt daarbij continu verbeterd. ProRail en RWS leren van elkaars
assetmanagement in de Strategische Alliantie ProRail-RWS, met inachtneming van de
verschillen in het areaal en de wijze waarop beide organisaties functioneren. Zo wordt
het assetmanagement op de IenW-netwerken waar mogelijk in samenhang verbeterd.

De Minister van Infrastructuur en Waterstaat,
B. Madlener