Brief regering : Project Deep Strike Capaciteit Air

Nr. 440
BRIEF VAN DE STAATSSECRETARIS VAN DEFENSIE

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 6 juni 2024

Het mondiale veiligheidsbeeld blijft verslechteren, met een toenemende dreiging voor
Europa en Nederland als gevolg. Defensie investeert daarom fors om achterstanden in
te lopen en te bouwen aan een krijgsmacht die ook toekomstige dreigingen het hoofd
kan bieden. De F-35 speelt een essentiële rol in het vermogen van de Nederlandse krijgsmacht
om te reageren op hedendaagse veiligheidsuitdagingen. Omdat de F-35 momenteel niet
beschikt over bewapening met een groot bereik, kan het geen doelen ver in het achterland
van een tegenstander aanvallen als die beschikt over een sterke luchtverdediging.
Over de behoefte aan langeafstandswapens is uw Kamer geïnformeerd in april 2023.1

Met deze gecombineerde B/D brief informeer ik uw Kamer over zowel de resultaten van
de onderzoeksfase (B-fase) als de resultaten van de verwervingsvoorbereiding (D-fase)
van het project «Deep Strike Capaciteit Air». Bij de start van dit project was al duidelijk dat alleen de Joint Air-to-Surface Standoff Missile-Extended Range (JASSM-ER) van de Amerikaanse fabrikant Lockheed Martin voldoet aan de eisen die
Defensie stelt aan langeafstandsbewapening voor de F-35. Voor de aanschaf van langeafstandswapens
voor de LC-fregatten en onderzeeboten ontvangt uw Kamer na de zomer een aparte Kamerbrief.

Behoefte

Deep Strike capaciteit, ofwel het vermogen om vijandelijke doelen diep in het territorium van
de tegenstander aan te vallen, is een belangrijke aanvulling op de bestaande capaciteiten
van de Nederlandse krijgsmacht. Met moderne langeafstandswapens kan Defensie belangrijke,
maar moeilijk bereikbare doelen van een mogelijke tegenstander van afstand met grote
precisie aanvallen en uitschakelen. Hierbij wordt nevenschade zoveel mogelijk vermeden.
Voorbeelden van zulke doelen zijn logistieke en communicatie-infrastructuur, commandocentra
en luchtverdedigingsinstallaties. Ook kan de Deep Strike capaciteit bijdragen aan de afschrikking van een potentiële tegenstander. Nederland
levert hiermee een belangrijke bijdrage aan de gezamenlijke gevechtskracht en afschrikking
van de NAVO en de EU.

Nederland heeft momenteel geen Deep Strike capaciteit. In het luchtdomein beschikt de F-35 op dit moment alleen over bewapening
voor gronddoelen die relatief dichtbij liggen. Als de vijand beschikt over een sterke
luchtverdediging, kan de F-35 geen strategische doelen aanvallen die diep in vijandelijk
territorium liggen. De tankervliegtuigen die hiervoor nodig zijn, zijn kwetsbaar voor
deze vijandelijke luchtverdediging en moeten daarom ver van die dreigingsgebieden
wegblijven. Daarom heeft Defensie voor de F-35 bewapening nodig met een groot bereik.

Kwalitatieve behoefte

Zoals beschreven in de A-brief2, moeten de nieuwe langeafstandswapens inzetbaar zijn in alle weersomstandigheden
en na lancering een afstand kunnen afleggen van minimaal 1.000 kilometer. Daarnaast
moeten de wapens de vijandelijke verdediging kunnen omzeilen en beschikken over zelfbescherming,
bijvoorbeeld in de vorm van stealth-eigenschappen.3 Ook moeten de wapens het doel met grote precisie kunnen vinden, zonder GPS-signaal
en krachtig genoeg zijn om uiteenlopende typen gronddoelen uit te schakelen.

Voor de F-35 bewapening die invulling geeft aan de «Deep Strike Capaciteit Air» komt, na afweging van de verschillende alternatieven, alleen de Amerikaans JASSM-ER
in aanmerking. De JASSM-ER is een geavanceerde lucht-grondraket ontwikkeld door fabrikant
Lockheed Martin. Met een groot bereik en geavanceerde navigatie- en geleidingssystemen
biedt de JASSM-ER een krachtige capaciteit voor precisieaanvallen.

Kwantitatieve behoefte

Defensie geeft geen informatie over het aantal aan te schaffen JASSM-ER’s, omdat die
informatie voor een mogelijke tegenstander van belang kan zijn. Met het beschikbare
budget voor de aanschaf van de JASSM-ER kan Defensie een significante bijdrage leveren
aan de slagkracht van de NAVO en EU. Indien Defensie extra budget krijgt toegekend,
zal zij onder andere overwegen om meer JASSM-ER’s aan te schaffen als onderdeel van
de aanvulling van de wapenvoorraden.

Internationale samenwerking

Met de invulling van de Deep Strike capaciteit, sluit Nederland aan bij capaciteiten van andere NAVO- en EU-partners.
Daarom zal Defensie intensief internationaal samenwerken bij het gebruik van de JASSM-ER.
Dat geldt in de eerste plaats voor de samenwerking met de VS, maar ook andere landen
zijn hierbij belangrijk. Samenwerking is bijvoorbeeld mogelijk op de gebieden van
training en operationele procedures. Naast de VS zal Nederland samenwerken met Canada,
Australië en de vele Europese landen die met de F-35 opereren, zoals Noorwegen, Denemarken,
België, Duitsland en het VK. Dit gebeurt ten aanzien van training voor operationele
inzet en ligt in het verlengde van de bestaande samenwerking binnen de NAVO.

Een gezamenlijke internationale aanschaf van deze capaciteit zorgt voor vertraging,
omdat mogelijke partners hun concrete behoefte nog niet helder hebben geformuleerd
en er nog geen gezamenlijke contracten zijn opgesteld. Daarnaast is een dergelijk
hoogtechnologisch wapen niet eenvoudig uitwisselbaar tussen verschillende F-35-landen.
De software van het vliegtuig en het wapen moeten namelijk met elkaar kunnen en mogen
communiceren. Een Nederlands wapen wordt (softwarematig) afgestemd op de capaciteiten
van de Nederlandse F-35A en werkt niet zomaar op een andere F-35. Daarmee is gezamenlijke
aanschaf vooralsnog niet aan de orde.

Verwervingsstrategie

Het Amerikaanse bedrijf Lockheed Martin is de enige producent van de JASSM-ER. Defensie
kan dit wapensysteem alleen verwerven via de Foreign Military Sales (FMS) regeling van de Amerikaanse overheid. Daarbij zorgt de Amerikaanse overheid
voor de contracten met de leveranciers en de administratieve afhandeling. Directe
aankoop via Direct Commercial Sales bij Lockheed Martin is niet mogelijk vanwege de strategische aard van het product.

Door de ondertekening van een Letter of Offer and Acceptance (LOA) gaat Defensie financiële verplichtingen aan bij de Amerikaanse overheid voor
de aanschaf van de JASSM-ER en de bijbehorende goederen en diensten, zoals apparatuur
en software.

Op 24 mei 2024 heeft Nederland de definitieve LOA ontvangen voor de aanschaf van JASSM-ER.
Deze LOA dient voor 30 juni 2024 door Nederland te zijn ondertekend. Binnen deze termijn
dient Nederland te besluiten om al dan niet akkoord te gaan met de inhoud van deze
LOA. Defensie is voornemens om over te gaan tot contractondertekening ten behoeve
van de aanschaf van de JASSM-ER.

Industriële participatie

Industriële Participatie is van toepassing op de verwerving van deze langeafstandswapens.
Het Ministerie van Economische Zaken en Klimaat (EZK) onderzoekt met de leverancier
de mogelijkheden om de Nederlandse Defensie- en veiligheid gerelateerde Technologische
en Industriële Basis (NLDTIB) te betrekken in de waardeketens van deze leverancier
en zal daarover afspraken maken.

Het onderzoek richt zich op mogelijkheden voor de NLDTIB in de productie en doorontwikkeling
van onderdelen van het systeem om onder andere tot een beter, goedkoper en lichter
product te kunnen komen of om leveringszekerheid te garanderen. Hier kan vooralsnog
geen uitspraak over worden gedaan.

Innovatie

De JASSM-ER is een reeds ontwikkeld wapen. Als Nederland betrokken wordt bij de productie
van specifieke onderdelen, zoals de buitenkant van het wapen, kan die kennis worden
gebruikt voor toekomstige programma’s waarin de Nederlandse industrie een rol zou
kunnen spelen. Zoals ik uw Kamer in het wetgevingsoverleg van 29 januari jl. meldde,
onderkent Defensie het belang van zowel onbemande systemen als van de opschaling van
de productie van hightech munitie. Defensie zet in op Nederlandse prioriteiten zoals
onbemande systemen, maritieme systemen en Space maar ook op de productie van hoogwaardige
materialen. De kennis die met de productie van JASSM-ER wordt opgedaan, kan worden
gebruikt voor toekomstige programma’s zoals de ontwikkeling en productie van Collaborative Combat Aircraft (CCA) en andere Unmanned Aerial Vehicles (UAV’s).

Duurzaamheid

De JASSM-ER kan minimaal 15, mogelijk 20, jaar worden opgeslagen. Dit is afhankelijk
van de staat en betrouwbaarheid van de wapens na 15 jaar. De fabrikant voert hier
onderzoek naar uit. Niet-gebruikte wapens worden na deze periode naar Amerika verscheept,
overgedragen, gedemonteerd en opgeruimd. De kosten hiervoor zijn in het projectbudget
opgenomen. Het is niet duidelijk in hoeverre onderdelen worden hergebruikt.

Personeel

Het defensiepersoneel dat gaat werken met de JASSM-ER krijgt van de fabrikant en de
Amerikaanse overheid training voor het gebruik van het wapen. Na de initiële training
verzorgt het eigen personeel vervolgtrainingen.

De JASSM-ER wordt bewaard in een opslagkoffer als één geheel. Nederlands personeel
mag hier geen ingrijpende onderhoudswerkzaamheden op uitvoeren. Daarom is de impact
van dit wapen op het Nederlandse personeelsbestand miniem en is hiervoor geen reorganisatie
nodig.

Gerelateerde projecten

Meerdere lopende projecten hebben een verband met dit project:

− Project Joint Target Support Centre: om de JASSM-ER op juiste wijze te kunnen inzetten
is het noodzakelijk om deze wapens te kunnen «targeten» op het doel maar ook om geoptimaliseerde
routes te kunnen plannen die deze wapens naar het doel leiden. Met de inrichting van
het Joint Target Support Centre (JTSC) zorgt Defensie voor de noodzakelijke nationale
targeting- en planningscapaciteit om inzet van de wapens mogelijk te maken.

− Verwerving F-354: In de 24ste voortgangsrapportage VF-35 is de behoefte aan deze langeafstandswapens opgenomen.

− Aanschaf Tomahawk5: De Tomahawk is evenals de JASSM een langeafstandsraket. Voor de aanschaf van de
Tomahawk is Defensie nog in afwachting van een aantal LOA’s. De LOA voor de testlancering
van de Tomahawk is intussen ontvangen. Het gaat hier om een gemandateerd project.
De testlancering vindt plaats in het najaar van 2024.

− Munitie «Anti-A2AD capaciteit F-35»6: hiermee schaft Defensie nieuwe munitie aan voor de F-35 en beschikt daarmee over
de capaciteit om een goed verdedigd gebied met geavanceerde grondgebonden luchtverdediging
(een zogenoemde Anti-Access/Area-Denial (A2/AD)-regio) binnen te dringen. Project «Anti-A2AD capaciteit F-35» en project
«Deep Strike Capaciteit Air» verbeteren samen de bewapening voor de F-35 significant.

Overig

Defensie moet beschikken over voldoende bunkers om de JASSM-ER veilig op te slaan.
Daarom heeft Defensie munitiecomplexen die eerder voor afstoting zijn aangemerkt,
in gebruik gehouden.7 Deze locaties beschikken over voldoende fysieke ruimte en over de benodigde vergunningen
en worden binnen het defensiebrede programma «Veiligheid munitiegebouwen» op norm
gebracht.8 Het programma «Aanvulling inzetvoorraad munitie»9 voorziet in aanvullende financiën en personele uitbreiding om deze opslagcapaciteit
in gebruik te nemen.

Doeltreffendheid en doelmatigheid

Met de uitvoering van dit project geeft Defensie, onder verwijzing naar art. 3.1 van
de Comptabiliteitswet 2016, invulling aan doeltreffendheid en doelmatigheid.

Doelmatigheid: Met de voorgenomen aanschaf van deze langeafstandswapens wordt via Foreign Military
Sales (FMS) gebruik gemaakt van MOTS (verwerving «van de plank»). Hierdoor is snellere
levering mogelijk is en gelden kleinere (technische en financiële) risico’s. Tevens
hebben MOTS-systemen voordelen in de onderdeelvoorziening (verkrijgbaarheid) en instandhouding
(schaalvoordelen en uitwisselbaarheid van componenten).

Doeltreffendheid: met de aanschaf van deze langeafstandsraketten verbetert Defensie de operationele
inzet van de F-35. Defensie beschikt met deze wapens over moderne technologie waarmee
de F-35’s in staat zijn om met grote precisie op grote afstand gronddoelen te vinden
en uit te schakelen.

Risico’s

Defensie kiest bij deze investering voor verwerving «van de plank» (MOTS). De bewapening
die Defensie aanschaft, komt ook in gebruik bij de Amerikaanse krijgsmacht en andere
partnerlanden. Dit beperkt de risico’s die zijn verbonden aan deze aanschaf. De grootste
risico’s zijn de stijgende kosten van grondstoffen en personeel en een tekort aan
benodigde Amerikaanse capaciteit om het wapen op tijd te integreren op de F-35. Binnen
het Joint Program Office (JPO) wordt hoge prioriteit gegeven aan de integratie van JASSM-ER. Daarmee wordt
het integratierisico gemitigeerd. Voor de financiële afdekking van deze risico’s is
een risicoreservering beschikbaar binnen het projectbudget.

Bij de levering van de JASSM-ER bestaat een risico dat deze vertraging oploopt als
de fabrikant de Nederlandse bestelling niet tijdig in hun productieschema opneemt,
bijvoorbeeld door de grote internationale vraag. Defensie kan dit risico verkleinen
door zo vroeg mogelijk de verplichting aan te gaan.

Financiën

Het totale investeringsvolume van het project valt binnen de DMP-bandbreedte van € 250 miljoen
tot € 1 miljard (prijspeil 2024). De totale investering komt ten laste van het investeringsbudget
van Defensie. De bijgaande commercieel vertrouwelijke bijlage bevat nadere financiële
informatie over het bedrag waarvoor Defensie voornemens is de LOA te ondertekenen
en is inclusief een raming van de bijkomende kosten voor de exploitatie en integratie
van het wapen in de F-3510.

Planning

Defensie ontvangt de eerste langeafstandswapens volgens planning in 2027. Voorwaarde
hiervoor is dat de LOA voor 30 juni 2024 moet zijn getekend en dat het contract met
de fabrikant vanuit de Amerikaanse overheid in augustus 2024 is voltooid. Alleen dan
heeft Nederland de garantie dat het wapens krijgt vanuit de beoogde productieslots
in de periode 2027–2031. Ik verzoek uw Kamer dan ook deze B/D brief in het commissiedebat
materieel van 13 juni 2024 te behandelen.

Vooruitblik

Met de aanschaf van deze moderne wapens kan Defensie in de toekomst op grote afstand
belangrijke doelen van een tegenstander met grote precisie aanvallen en uitschakelen.
Als de LOA tijdig wordt ondertekend, kan Defensie vanaf 2027 beschikken over deze
wapens.

Na behandeling van de B/D-brief wordt uw Kamer geïnformeerd over de voortgang van
dit project via de begroting van het Defensiematerieelbegrotingsfonds (DMF), het jaarverslag
en het Defensie-projectenoverzicht (DPO).

De Staatssecretaris van Defensie,
C.A. van der Maat