Brief regering : Stand van zaken introducties tijgermug (Aedes albopictus) in Nederland

Nr. 754
BRIEF VAN DE MINISTER VOOR MEDISCHE ZORG

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 4 juni 2024

Met deze brief informeer ik u over de recente ontwikkelingen en uitdagingen rond de
introducties van de exotische tijgermug (Aedes albopictus) in Nederland, een invasieve exoot. Deze situatie vraagt onze aandacht vanwege de
significante toename van het aantal vondsten in 2023 en de mogelijke overlast die
deze muggensoort kan veroorzaken voor de Nederlandse bevolking, evenals de mogelijke
gezondheidsrisico’s, zoals dengue (knokkelkoorts) of zikakoorts, die deze muggen kunnen
opleveren.

Achtergrond en huidige situatie

De introductie van de tijgermug is al langer een bekend fenomeen in ons land. Sinds
2018 is de bestrijding van exotische muggen, door een aanpassing in de Wet publieke
gezondheid, onder de directe verantwoordelijkheid van de Minister van Volksgezondheid,
Welzijn en Sport (VWS) gebracht.1 Het doel van deze wijziging was de vestiging van deze invasieve soorten zo lang als
mogelijk uit te stellen en tot nu toe zijn we hierin succesvol geweest.

Echter, de laatste jaren is een toename waargenomen in het aantal locaties met vondsten
van de tijgermug: van 5 á 18 locaties tussen 2017 en 2022 naar 37 in 2023. Het verontrustende
is dat dit met name in woonwijken is. Deze toename is mede te wijten aan de groeiende
populaties in Zuid-Europa, die daar nog steeds in aantal toenemen, en door de uitbreiding
van hun areaal in Europa, dat steeds dichter naar ons toe komt. Veelal worden deze
muggen onbedoeld meegenomen in voertuigen, zoals personenauto’s en vrachtwagens. Door
de uitbreiding van hun leefgebied is meer oorsprongsgebied (brongebied) beschikbaar
en ligt dit bovendien dichterbij, waarbij de kans hoger wordt dat reizigers dit mee
terug kunnen nemen. De Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) voorspelt voor
deze zomer een verwachte voortzetting van deze trend.

Gezien de recente ontwikkelingen en de toename van vondsten in woonwijken, is het
realistisch te concluderen dat vestiging voorkomen in Nederland op termijn moeilijk
wordt. Dit moment van lokale vestiging bij enkele woonwijken treedt eerder op dan
we hadden voorzien. Eerder was het idee dat met een centrale aanpak het nog een tiental
jaren zou duren voordat exotische muggen zich hier zouden vestigen. Echter, de huidige
toename legt een zware druk op de capaciteit van de NVWA, die niet oneindig uit te
breiden is. Hierdoor is het niet langer mogelijk de bestrijding volgens het bestaande
draaiboek uit te voeren.

In 2023 heeft de NVWA daarom, in overleg met het RIVM, later in het seizoen het «stoplichtmodel»
geïntroduceerd, die een flexibele aanpak in bestrijding mogelijk maakt, gebaseerd
op prioriteit en beschikbare capaciteit en met de minste risico’s voor de volksgezondheid.
Deze aanpak wordt ook in 2024 voortgezet.

Daarnaast intensiveren we op de korte termijn communicatiestrategieën om de bevolking
actief te informeren over preventie en de risico’s van de tijgermug.

Beiden zijn van groot belang; effectieve voorbereiding en voorlichting zijn essentieel
om de maatschappij te beschermen en ondersteunen, en om de publieke gezondheid te
waarborgen. Het biedt ons een strategie om de uitdagingen van het nieuwe muggenseizoen,
inclusief nabehandeling van de locaties uit 2023 en het aanpakken van nieuwe vondsten,
het hoofd te bieden. Aanvullend wordt het ambtelijk overleg met de NVWA in de aanloop
naar en tijdens deze zomer geïntensiveerd om goed oog te houden op de ontwikkeling
van de vondsten en om af te stemmen over bijvoorbeeld de communicatie.

Toekomstige strategieën en afwegingen

Bovenstaande laat onverlet dat we vooruit moeten kijken naar wat de toekomst ons brengt.
Ik heb uw Kamer eerder geïnformeerd over mijn wens om te komen tot een aanpassing
van het beleid voor de langere termijn.2 In de recente brief van de Minister van Natuur en Stikstof, wordt beschreven waar
we in Nederland tegenaan lopen met betrekking tot invasieve exoten.3 In deze brief wordt o.a. de noodzaak van een betere coördinatie tussen verschillende
overheidsniveaus en sectoren benadrukt om de introductie en verspreiding van invasieve
soorten te beheersen.

Gezien het hoge risicoprofiel voor de volksgezondheid zullen we werken aan een beleid
dat burgers beschermt tegen de gevaren gerelateerd aan de aanwezigheid van invasieve
exotische muggen, zoals de tijgermug. Het is essentieel om daarvoor een grondige afweging
te maken tussen het uitroeien en beheersen van de tijgermug, met een duidelijke verdeling
van verantwoordelijkheden tussen het Rijk en andere overheden en organisaties. Gelet
op de situatie in landen waar de tijgermug al gevestigd is, zal het werkpakket qua
benodigde bestrijdingen ter voorkoming van overlast en het beperken van risico op
ziekteoverdracht in de komende jaren vermoedelijk fors toenemen.

Om onze respons op de uitdagingen die de tijgermug stelt verder te verfijnen, heb
ik advies gevraagd van de NVWA en het RIVM over mogelijke toekomstscenario’s. Op basis
van deze inzichten zal ik met relevante stakeholders een nieuw haalbaar beleidsdoel
en een breed gedragen en effectieve aanpak formuleren. Ik zal u te zijner tijd informeren
over de uitkomsten.

Tot slot

Gezien de ernst en de mogelijke gezondheidsrisico’s die de tijgermug met zich meebrengt,
is een gecoördineerde aanpak van groot belang. Wij blijven ons inzetten, samen met
de NVWA, het RIVM, en andere overheden en organisaties, voor een effectieve beheersing
en om de maatschappij voor te bereiden op de mogelijke uitdagingen die deze exotische
soort kan veroorzaken. Met deze brief hoop ik u voldoende te hebben geïnformeerd.

De Minister voor Medische Zorg,
P.A. Dijkstra