Brief regering : Wijziging en actualisatie convenant met The Ocean Cleanup

31 409
Zee- en binnenvaart

Nr. 298
BRIEF VAN DE MINISTER VAN INFRASTRUCTUUR EN WATERSTAAT

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 29 mei 2024

In 2018 heeft de Staat een convenant gesloten met The Ocean Cleanup. Dit convenant
omvat afspraken over de activiteiten van The Ocean Cleanup op de volle zee in relatie
tot veilige scheepvaart, het mariene milieu en het overig gebruik van de volle zee.
Het convenant is een uiting van de zorgplicht die de Nederlandse Staat heeft ten aanzien
van het mariene milieu. Met deze brief wordt de Kamer geïnformeerd over de wijziging
en actualisatie van dit convenant met The Ocean Cleanup. Het gewijzigde convenant
en de officiële Engelse vertaling zullen ook in de Staatscourant worden gepubliceerd.

The Ocean Cleanup

The Ocean Cleanup is een Nederlandse stichting die technologieën ontwikkelt om de
oceanen van plastic te ontdoen. Hiervoor hanteert The Ocean Cleanup een duale strategie:
het terugdringen van de plasticuitstoot via afvang in rivieren en het opruimen van
drijvend plastic in de oceaan. Het is belangrijk om betrokken te zijn bij innovatieve
organisaties zoals The Ocean Cleanup. Dergelijke innovaties kunnen bijdragen aan het
oplossen van de grote milieuproblematiek van plasticvervuiling in de oceanen en aan
het versterken van de koploperspositie van de Nederlandse maritieme sector.

Zorgplicht

Het systeem van The Ocean Cleanup op de volle zee is uniek in zijn soort. Hierdoor
ontbreekt toepasbare regelgeving of een ander pasklaar juridisch kader waarmee de
Staat invulling kan geven aan de zorgplicht die zij heeft voor activiteiten van Nederlandse
burgers of bedrijven die gevolgen kunnen hebben op het mariene milieu op zee. Deze
zorgplicht vloeit voort uit het Verdrag van de Verenigde Naties inzake het recht van
de zee. Daarom is in 2018 een convenant opgesteld waarin afspraken tussen beide partijen
zijn vastgelegd. Het convenant ziet enkel op de activiteiten die The Ocean Cleanup
uitvoert op volle zee.

Evaluatie convenant en belangrijkste wijzigingen

In februari 2023 is het convenant geëvalueerd. Uit die evaluatie blijkt dat beide
partijen tevreden zijn met het convenant, maar dat het convenant op enkele plekken
geactualiseerd dient te worden. Ten tijde van opstelling van het convenant in 2018
was The Ocean Cleanup namelijk voornemens het plastic op te ruimen door het systeem
met een schip naar volle zee te laten brengen, waar het vervolgens zou worden gepositioneerd.
Het systeem zou niet verankerd worden aan de zeebodem, noch actief gecontroleerd of
bestuurd worden. Inmiddels heeft The Ocean Cleanup het systeem verder ontwikkeld,
met als gevolg dat het systeem nu gesleept wordt door twee langzaam varende schepen.
Naar aanleiding van deze ontwikkeling van het systeem is een nieuw artikel toegevoegd
dat bepaalt dat The Ocean Cleanup zorgdraagt dat iedereen die namens The Ocean Cleanup
aan boord van het schip is dat het systeem voortsleept, in ieder geval een basisveiligheidstraining
heeft afgerond en daar een certificaat voor heeft ontvangen. Deze zorgplicht geldt
niet ten aanzien van de bemanning van de schepen, aangezien zij onder de verantwoordelijkheid
van de desbetreffende vlaggenstaat van het schip vallen.

Verder is er een nieuw artikel toegevoegd waarin de verplichting tot het uitvoeren
van een milieueffectbeoordeling is opgenomen. Een milieueffectbeoordeling is een belangrijk
instrument om schade aan het mariene milieu als gevolg van de inzet van het opruimsysteem
zoveel als mogelijk te voorkomen. The Ocean Cleanup onderzoekt nu al de impact van
hun systemen op het mariene milieu door middel van milieueffectbeoordelingen, in lijn
met de zorgplicht voortvloeiend uit het convenant van 2018. Door de wijzigingen in
het convenant is nu vastgelegd onder welke omstandigheden The Ocean Cleanup vereist
is deze milieueffectbeoordeling uit te voeren, en dat een beoordeling hiervan door
een externe onafhankelijke partij kan plaatsvinden. De resultaten van een eerste dergelijke
onafhankelijke beoordeling zijn op 6 februari 2023 met de Kamer gedeeld.1 Daarin werd aanbevolen om als onderdeel van de milieueffectbeoordeling ook een kosten-batenanalyse
van de opruimactiviteiten uit te voeren en de mogelijke effecten op het ecosysteem
mee te nemen. Deze aanbeveling is als een verplichting overgenomen in het gewijzigde
convenant.

Tot slot is met de formulering van de verplichting voor een milieueffectbeoordeling
zoveel als mogelijk aangesloten bij het onlangs ondertekende verdrag inzake het behoud
en het duurzame gebruik van de mariene biologische diversiteit van gebieden voorbij
de grenzen van de nationale rechtsmacht (BBNJ-verdrag). Dit verdrag zal na inwerkingtreding
het regelgevend kader bieden voor activiteiten op volle zee en in het Gebied.2

Vervolg

The Ocean Cleanup werkt aan opschaling van de activiteiten op volle zee. Het ministerie
blijft in nauw contact met The Ocean Cleanup om te zorgen dat aan de verplichtingen
in het convenant in gewijzigde vorm wordt voldaan. De Kamer wordt in de toekomst nader
geïnformeerd over relevant ontwikkelingen.

De Minister van Infrastructuur en Waterstaat,
M.G.J. Harbers