Brief regering : Evaluaties Nationaal Programma Groningen

Nr. 1235
BRIEF VAN DE STAATSSECRETARIS VAN ECONOMISCHE ZAKEN EN KLIMAAT

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 18 april 2024

Het Nationaal Programma Groningen (NPG) bestaat momenteel vijf jaar. Steeds meer projecten
komen tot uitvoering waarmee geïnvesteerd wordt in de toekomst van Groningen. Het
NPG-bestuur monitort de effecten en voert verschillende evaluaties uit. Met deze brief
informeer ik u hierover zoals ik heb toegezegd in de beantwoording op de Kamervragen
van het lid Vermeer (BBB) die op 18 januari jl. zijn ingediend over het Nationaal
Programma Groningen (Aanhangsel Handelingen II 2023/24, nr. 1046).

Monitor Nationaal Programma Groningen

Het NPG is een samenwerkingsverband tussen Rijk, provincie en gemeenten, met als doel
het verbeteren van de brede welvaart in Groningen. Het NPG beoogt op het gebied van
economie, werken en leren, leefbaarheid en natuur en klimaat een structurele verbetering
van de regionale brede welvaart en het imago van Groningen te realiseren. Jaarlijks
brengt het NPG hierover de ontwikkelingen in kaart via een Monitor van de regionale
brede welvaart en een Imagomonitor. Deze treft u hierbij aan voor het jaar 2023 (bijlage
1 en 2).

De peildata van de meeste indicatoren in de Monitor hebben betrekking op het jaar
2021. Op dat moment was het NPG nog maar betrekkelijk kort van start en veel projecten
waren nog in de opstartfase of net in uitvoering. Het is daarom nog te vroeg om aan
de hand van deze Monitor de effecten van de inzet van het NPG te kunnen zien.

Wat wel duidelijk wordt in de Monitor 2023 is dat Groningen nog altijd voor een grote
opgave staat. De brede welvaart laat weliswaar een positieve ontwikkeling zien, maar
deze ontwikkeling blijft achter bij vergelijkbare regio’s elders in het land. Het
verschil tussen Groningen en de rest van het land is hierdoor vergroot.

Tegelijkertijd laat de regio juist op het gebied van economie en leren wel een bovengemiddelde
positieve ontwikkeling zien, maar het op koers liggen voor de realisatie van de programmadoelstellingen
op dit vlak resulteert nog niet in een bovengemiddelde groei van brede welvaart in
Groningen.

Uit de jaarlijkse Imagomonitor blijkt dat in 2023 het beeld van Groningen, voor het
eerst sinds de meting, is verslechterd. Uit verdiepend onderzoek in opdracht van NPG
blijkt dat de parlementaire enquête naar gaswinning in Groningen en alle berichtgeving
daaromheen hierop een negatieve invloed heeft gehad. Zo is de associatie van Groningen
met aardbevingen sterk toegenomen, vooral bij mensen die Groningen al negatief waardeerden.
De monitor concludeert dat de ontwikkeling van het imago van Groningen niet (alleen)
direct is gerelateerd aan de feitelijke ontwikkeling van het gebied. Het draait voor
een belangrijk deel om beeldvorming waarop bijvoorbeeld berichtgeving van grote invloed
is.

Evaluaties en onderzoeken

Het Algemeen Bestuur van het NPG, waarin o.a. Rijk en Regio vertegenwoordigd zijn,
heeft op 23 juni 2022 besloten om de evaluatie van het NPG uit te stellen naar 2025.
Bij de start van het NPG in 2019 was in de bestuursovereenkomst opgenomen dat de evaluatie
in 2023 zou plaatsvinden. Echter bleek 2023 nog te vroeg voor een evaluatie, omdat
veel projecten nog niet (volledig) tot uitvoering zijn gekomen, waardoor de maatschappelijke
effecten van deze projecten nog niet zichtbaar zijn. Een evaluatie in 2025 is wel
realistisch. Dit geeft de gelegenheid om lessen te leren en te implementeren in het
vervolg van het NPG en ook bij de uitvoering van Nij Begun.

In de tussentijd wordt gekeken hoe het NPG functioneert en hoe het beter kan. Zo is
op 5 februari jl. door het Algemeen Bestuur besloten dat het programma Toukomst, dat
in 2021 ook tussentijds geëvalueerd is, in 2024 wederom geëvalueerd wordt. De projecten
van het programma zijn daarvoor ver genoeg gevorderd. Ik zal uw Kamer over de uitkomsten
van deze evaluatie informeren.

Het bestuur van het NPG heeft in 2023 tevens een aantal andere onderzoeken laten uitvoeren.
Er is een analyse over de executiekracht van het NPG uitgevoerd (bijlage 3). Hierin
is gekeken naar de doelmatigheid van de uitvoering van het NPG. Hieruit zijn zes concrete
aanbevelingen gekomen om de doelmatigheid te verbeteren, zoals het optimaliseren van
het beoordelingsproces en het meer stimuleren van het werken in programma’s. Het NPG
gaat met deze aanbevelingen aan de slag.

Governance en toekomstige governance Economische Agenda

Er zijn twee onderzoeken uitgevoerd naar de governance van het NPG door Prof. Dr.
Caspar van den Berg c.s.(RUG). Het eerste onderzoek betreft de huidige governance
van het NPG en het tweede onderzoek gaat in op de wenselijke governance voor de uitvoering
van de Economische Agenda (bijlage 4 en 5). In bijlage 6 treft u een samenvatting
van deze onderzoeken opgesteld door het NPG. Finale besluitvorming, zeker waar het
gaat om de governance rondom de uitvoering van Nij Begun, ligt niet primair bij het
NPG-bestuur. Naar aanleiding van de onderzoeken heeft het NPG-bestuur besloten om
een vervolgopdracht te geven aan Prof. Dr. Caspar Van den Berg (RUG) om onderzoek
te doen hoe het voorgestelde Triple-Helix model kan werken in de praktijk.

In de startnotitie van de Economische Agenda (Kamerstuk 35 561, nr. 57) is opgenomen dat de precieze vorm van de benodigde uitvoeringsorganisatie voor de
Economische Agenda voor Groningen (en Noord-Drenthe) wordt ontwikkeld. De kwartiermaker
van de Economische Agenda heeft de opdracht gekregen voor het ontwerp van deze uitvoeringsorganisatie
en voorbereiding van de besluitvorming hierover. De onderzoeken die in opdracht van
het NPG zijn uitgevoerd zullen hierbij worden meegenomen. Zo zijn in het Startdocument
de uitgangspunten uit het governance onderzoek overgenomen. Ik zal eind 2024 uw Kamer
informeren over de definitieve Economische Agenda en de bijbehorende governance.

De Staatssecretaris van Economische Zaken en Klimaat,
J.A. Vijlbrief