Brief regering : Beantwoording vragen gesteld in de eerste termijn van het plenair debat over het initiatiefwetsvoorstel van het lid Maatoug houdende wijziging van de Wet inkomstenbelasting 2001 en enige andere fiscale wetten in verband met het doen vervallen van enkele fiscale regelingen (Kamerstuk 36128)

Nr. 14
BRIEF VAN DE STAATSSECRETARIS VAN FINANCIËN

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 9 april 2024

Op 11 april 2024 staat de verdere behandeling van het initiatiefwetsvoorstel voor
het doen vervallen van enkele fiscale regelingen en het vervangen van het box 2-tarief
door een progressief tarief van het lid Maatoug gepland.1 In het kader daarvan zijn in de eerste termijn van de plenaire behandeling op 30 maart
2023 enkele vragen aan mij gesteld, waarop ik in deze brief antwoord zal geven. Tevens
zal ik in het algemeen mijn visie geven op het initiatiefwetsvoorstel.

De BOR toen en nu

De bedrijfsopvolgingsregeling in de schenk- en erfbelasting (BOR) bestaat al sinds
jaar en dag en is ingevoerd om liquiditeitsproblemen bij bedrijfsopvolging als gevolg
van te betalen schenk- of erfbelasting te voorkomen. Het hoofddoel van de BOR is om
te voorkomen dat de continuïteit van een onderneming in gevaar komt door belastingheffing.
In de eerste termijn is gevraagd waarom deze regeling er is gekomen. Op hoofdlijnen
is dit als volgt gegaan. Oorspronkelijk was sprake van een tegemoetkoming voor bedrijfsopvolgingen
in de land- en tuinbouwsector en binnen de familiesfeer. In 1997 werd de eerste wettelijke
regeling voor bedrijfsopvolging ingevoerd. Dit was een vrijstelling van 25% en renteloos
belastinguitstel. In 2002 werd de faciliteit opengesteld voor alle sectoren en werd
de vrijstelling verhoogd tot 30% in de schenk- en erfbelasting. Daarnaast werd het
uitstel van betaling rentedragend. Daarna is de vrijstelling in de schenk- en erfbelasting
stapsgewijs verruimd. Vanaf 2003 bedroeg de vrijstelling in de bedrijfsopvolgingsregeling
30% van het ondernemingsvermogen, vanaf 2005 60% en vanaf 2007 75%. Vanaf 2010 is
de vrijstelling 100% over afgerond € 1,2 miljoen en 83% over het meerdere.

In 2022 zijn de fiscale bedrijfsopvolgingsfaciliteiten geëvalueerd.2 Deze evaluatie heeft zich primair op de BOR en de doorschuifregeling aanmerkelijk
belang (DSR ab) gericht. Uit de uitkomsten van deze evaluatie blijkt – ik beperk me
hier tot de BOR – dat de BOR doeltreffend is, maar doelmatiger kan en dat er mogelijkheden
zijn om de BOR te verbeteren. Naar aanleiding van die uitkomsten heeft het kabinet
na vervolgonderzoek in zijn brief van 29 juni 2023 acht maatregelen aangekondigd om
de BOR en de DSR ab te verbeteren3, zowel vanuit het perspectief van ondernemers als de Belastingdienst.

Het doel is om de continuïteit van (familie)bedrijven te ondersteunen door reële bedrijfsopvolging
eenvoudiger en eerlijker te maken, ook door het tegengaan van oneigenlijk gebruik.
Het kabinet staat nog steeds achter de bedrijfsopvolgingsfaciliteiten en is dan ook
geen voorstander van afschaffing, maar wel van verbetering van de faciliteiten. Met
de Wet aanpassing fiscale bedrijfsopvolgingsfaciliteiten 2024 zijn al diverse maatregelen
genomen om de BOR en DSR ab te verbeteren:

1. Aan derden verhuurde onroerende zaken komen niet in aanmerking voor de BOR en DSR
ab;

2. Aanpassen van de hoogte van de BOR-vrijstelling;

3. Afschaffen doelmatigheidsmarge beleggingsvermogen in BOR en DSR ab;

4. Bedrijfsmiddelen die zowel privé als zakelijk worden gebruikt, kwalificeren slechts
voor de BOR en DSR ab voor zover deze in de onderneming worden gebruikt;

5. Vervallen dienstbetrekkingseis voor de DSR ab bij schenking; en

6. Minimumleeftijd van 21 jaar voor de verkrijger bij schenking voor zowel BOR als DSR
ab.

Maatregel 1 is ingegaan per 1 januari 2024. De maatregelen 2 tot en met 6 treden in
werking per 1 januari 2025.4 Daarnaast zullen de volgende maatregelen in wetsvoorstellen worden opgenomen:

7. Beperken toegang BOR en DSR ab tot reguliere aandelen;

8. Versoepelen bezits- en voortzettingseis; en

9. Tegengaan onbedoeld gebruik BOR via rollatorinvesteringen en dubbel BOR.

Deze maatregelen hebben als geplande inwerkingtredingsdatum 1 januari 2026 (onder
voorbehoud van een uitvoeringstoets). Het kabinet is van mening dat met dit pakket
aan maatregelen de bedrijfsopvolgingsfaciliteiten meer toegespitst worden op reële
bedrijfsoverdrachten, doelmatiger worden en oneigenlijk gebruik beter tegengegaan
wordt.

Het initiatiefwetsvoorstel

Het initiatiefwetsvoorstel bestond oorspronkelijk uit zes maatregelen, waarvan een
deel inmiddels door het kabinet is overgenomen. Momenteel bestaat het nog uit een
tweetal maatregelen, namelijk het uitzonderen van kleine aanmerkelijkbelangpakketten
(minder dan 25%) en het verlagen van de BOR-vrijstelling naar 25% met een maximum
van € 1 miljoen. Het doel van deze maatregelen is volgens de toelichting om de BOR
te beperken tot de oorspronkelijke doelgroep en het «cadeaueffect» te verminderen.5

Het kabinet begrijpt de gedachtegang van de initiatiefnemers, maar kan zich niet vinden
in de maatvoering van deze maatregelen. Het verlagen van de vrijstelling naar 25%
zou een grote toename van de belastingdruk voor vele belastingplichtigen betekenen.6 Het kabinet heeft een voorstel gedaan tot het verlagen van de vrijstelling naar een
vrijstelling van 100% voor een goingconcernwaarde tot € 1,5 miljoen en 70% van het
meerdere in plaats van de huidige 83%. Als gevolg van een amendement is de verlaging
uitgekomen op 75% van het meerdere boven een goingconcernwaarde van € 1,5 miljoen
in de Wet aanpassing fiscale bedrijfsopvolgingsfaciliteiten 2024. Het samenstel van
de genomen en nog te nemen kabinetsmaatregelen leidt ertoe dat de BOR doelmatiger
wordt.

Daarnaast is het kabinet voornemens om met ingang van 1 januari 2026 de toegang tot
de BOR en DSR ab te beperken tot reguliere aandelen met een minimum van 5% in het
geplaatste aandelenkapitaal. Dit kwam ook als aanbeveling uit de evaluatie.7 Hiermee wordt tevens de doelmatigheid van de BOR en de DSR ab verbeterd zonder dat
echte ondernemers worden uitgesloten. Tevens blijft de samenhang met de definitie
van een aanmerkelijk belang in stand. Bij de maatregel zoals die wordt voorgesteld
in het initiatiefwetsvoorstel zou deze samenhang verloren gaan, wat de complexiteit
zou doen toenemen. Daarnaast, niet onbelangrijk, zouden ondernemers die met meer dan
vier personen een onderneming in een vennootschap drijven, niet (allemaal) meer in
aanmerking kunnen komen voor de BOR en DSR ab. Het kabinet is daarom geen voorstander
van een beperking van de toegang tot de BOR tot minimaal 25% van de gewone aandelen.

Voor wat betreft de budgettaire en uitvoeringstechnische gevolgen verwijs ik u naar
de raming en uitvoeringstoets van de voorstellen die door ambtelijk Financiën zijn
uitgevoerd. Overigens merk ik daarbij op dat de raming iets veranderd kan zijn, doordat
er nieuwe gegevens beschikbaar zijn gekomen sinds het initiatiefwetsvoorstel ingediend
is. Deze nieuwe gegevens zijn wel in de latere raming van de kabinetsvoorstellen meegenomen.

Verminderen complexiteit en internetconsultatie

Tot slot is mij in de eerste termijn van het debat nog gevraagd naar mijn ideeën om
de complexiteit van het fiscale stelsel te verminderen. Het kabinet ziet de noodzaak
om het belastingstelsel te vereenvoudigen en heeft met de aanpak fiscale regelingen
een route geschetst. De aanpak van Fiscale regelingen biedt een concreet handelingsperspectief
voor vereenvoudiging van het belastingstelsel. Door scherp te kijken naar alle bestaande
fiscale regelingen en deze continu te beoordelen, komen opties in beeld voor een eenvoudiger
en beter belastingstelsel. Het ambtelijk rapport Aanpak Fiscale Regelingen biedt,
in combinatie met het rapport Belastingen in maatschappelijk perspectief, een goede
basis voor verdere vereenvoudiging. Om verdere stappen te zetten zijn politieke keuzes
nodig die aan het volgende kabinet zijn.

Het blijft continu van belang om fiscale regelingen waarvan bijvoorbeeld met een evaluatie
is vastgesteld dat deze regelingen niet of onvoldoende doelmatig of doeltreffend zijn
in beeld te houden. In de begrotingsregels van het kabinet is vastgelegd dat het kabinet
in deze gevallen voorstellen voor verbetering of afschaffing doet of toelicht waarom
dat niet aan de orde is. De afgelopen jaren zijn mede door deze regels 22 fiscale
regelingen aangepast of afgeschaft. Ook hanteert het kabinet het toetsingskader fiscale
regelingen om mogelijke nieuwe regelingen te toetsen.

Daarnaast worden ook regelmatig gesprekken gevoerd met stakeholders en kunnen burgers
hun mening geven via internetconsultatie. Ook voor de drie maatregelen voor de BOR
en DSR staat een internetconsultatie gepland. Deze staat gepland voor eind april en
ik nodig eenieder vooral uit om daarop te reageren.

De Staatssecretaris van Financiën,
M.L.A. van Rij