Brief regering : Voortgang programma Simpel Switchen in de Participatieketen

Nr. 311
BRIEF VAN DE MINISTER VOOR ARMOEDEBELEID, PARTICIPATIE EN PENSIOENEN

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 13 maart 2024

Inleiding

In eerdere brieven1 heb ik u toegezegd dat ik u informeer over de ontwikkelingen rond het programma Simpel
Switchen dat de komende jaren verder wordt uitgebouwd en met grote ambitie wordt voortgezet.
Mede namens de Staatssecretaris van Volksgezondheid, Welzijn en Sport stuur ik u deze
brief.

In het programma Simpel Switchen werken onze departementen, Divosa, (vertegenwoordigers
van) gemeenten, UWV, zorgpartijen en (koepelorganisaties van en voor) ervaringsdeskundigen
gezamenlijk aan het wegnemen van drempels en belemmeringen en het versoepelen van
overgangen in de participatieketen. We willen dat mensen makkelijker tussen uitkering
en (deeltijd) werk en tussen vormen van participatie zoals dagbesteding, beschut werk,
de banenafspraak en regulier werk kunnen switchen. Het is essentieel dat het voor
mensen veilig voelt en veilig is om (ontwikkelings)stappen te zetten waarbij ze ook
terug kunnen stromen, mocht dat nodig zijn. Zonder financiële onzekerheden of het
verlies van rechten. Daarom kijken we vanuit de behoeften, talenten en mogelijkheden
van mensen of processen in de uitvoeringspraktijk moeten worden verbeterd en of het
daarvoor ook nodig is dat landelijke wet- en regelgeving wordt aangepast. Het programma
Simpel Switchen levert een belangrijke bijdrage aan de bestaanszekerheid van mensen
en de toegang tot werk. Op deze wijze draagt het programma ook bij aan de kabinetsdoelstellingen
op het terrein van armoede en schulden, waarover ik uw Kamer 19 december 2023 heb
geïnformeerd in de tweede voortgangsrapportage2.

Met deze brief blik ik terug op de uitgevoerde activiteiten in het afgelopen jaar.
Ik informeer u over het meerjarenprogramma Simpel Switchen dat van 2024 tot en met
2027 loopt. Ik neem u mee in de totstandkoming van het meerjarenprogrammaplan en informeer
u over mijn doelen en ambities. Als bijlage stuur ik het programmaplan mee.

Een terugblik wat hebben we gedaan

Sinds 2018 zijn SZW en VWS samen met de uitvoeringspraktijk en ervaringsdeskundigen
bezig met het inventariseren en oplossen van knelpunten bij de overgangen tussen uitkering
en (deeltijd) werk en tussen vormen van participatie (dagbesteding – beschut werk
– banenafspraak – regulier werk).

Ook het afgelopen jaar heeft een aantal partijen subsidie ontvangen om activiteiten
in het kader van Simpel Switchen uit te voeren. Deze activiteiten lopen nog door tot
en met juni 2024 en zijn gericht op het vergroten van de Simpel Switchen beweging,
het verbeteren van processen in de uitvoeringspraktijk en het vergemakkelijken van
de switch tussen dagbesteding en betaald werk. Ik licht er een aantal activiteiten
uit:

1. Optimalistic (bureau voor social development) is in samenwerking met het Instituut
voor Publieke Waarden (IPW) het project «Doorbraken in de participatieketen» gestart.
We zien geregeld dat gemeenten en andere overheidsorganisaties elkaar inspireren om
het uitvoeringsproces of de samenwerking rondom het Simpel Switchen te verbeteren,
maar dat ze vaak vastlopen bij het implementeren van deze verbeteringen. In dit project
zijn vier goede praktijken gevolgd van organisaties die al succesvol een oplossing
hebben geïmplementeerd die een overgang voor de mensen verbetert. Op basis van de
goede praktijken is een conceptmodel opgesteld waarin helpende factoren staan, zoals
bijvoorbeeld bestuurlijk commitment, kennis van de uitvoering en een klein en daadkrachtig
team. Dit model wordt gebruikt bij het begeleiden van zes regio’s die aan de slag
gaan om een specifieke oplossing, gericht op het versoepelen van de overgangen in
de participatieketen, te implementeren. De resultaten komen medio 2024 beschikbaar.

2. Vanuit de Vereniging Gehandicaptenzorg Nederland (VGN) wordt onder andere een werkkader
«bruggen naar werk» ontwikkeld. Dit kader moet professionals van gemeenten en zorginstellingen
handvatten geven om elkaars wereld en taal beter te begrijpen, maar ook om inzicht
te krijgen in elkaars dilemma’s en uitdagingen. Begrip brengt namelijk beweging en
draagt zo bij aan een meer en betere domeinoverstijgende samenwerking. Hierdoor kunnen
mensen zich makkelijker ontwikkelen van dagbesteding naar een betaalde baan. Daarnaast
brengt de Universiteit Maastricht in opdracht van de VGN in beeld wat reguliere bedrijven
nodig hebben om passende (dagbestedings)plekken te creëren voor mensen met een beperking
als opstap naar betaald werk en hoe zorginstellingen hen hierbij kunnen ontzorgen.
De gedachte hierachter is dat de overstap voor mensen vanuit dagbesteding naar betaald
werk kleiner is als de dagbestedingsplek al bij een reguliere werkgever is georganiseerd.
De resultaten worden halverwege 2024 opgeleverd

3. Divosa heeft de afgelopen periode vooral ingezet op het vergroten van de bekendheid
en het gebruik van de verschillende Simpel Switchen producten, zoals de Toolkit snelle
aanvraag – snel besluit en de Keuzehulp Simpel Switchen tussen dagbesteding en betaald
werk3. In gesprekken met professionals is gekeken hoe de reeds ontwikkelde producten hen
beter kunnen ondersteunen en welke eventuele nieuwe producten nog van meerwaarde kunnen
zijn.

Uit deze gesprekken komt naar voren dat het Simpel Switchen gedachtegoed breed wordt
gedragen. Wel geven professionals aan meer behoefte te hebben aan gerichtere implementatieondersteuning.
Divosa gaat hier de komende periode mee aan de slag.

Naast de hiervoor genoemde activiteiten is het afgelopen jaar nog een aantal nieuwe
producten opgeleverd, zijn goedlopende activiteiten voortgezet en onderzoeken afgerond.
Ik informeer u hieronder kort over de belangrijkste zaken.

Product Keuzehulp Simpel Switchen

In mijn brief van januari 20234 heb ik aangegeven dat de veelheid en complexiteit van wet- en regelgeving drempels
opwerpen voor mensen om te kunnen switchen tussen dagbesteding en betaald werk. Daarom
is de Keuzehulp Simpel Switchen5 ontwikkeld. Deze Keuzehulp is tot stand gekomen met behulp van sessies met professionals
uit de uitvoeringspraktijk, de Ministeries van VWS en SZW en ervaringsdeskundigen.
Voor de professionals staat in de Keuzehulp informatie over alle wetgeving en spelers
die een rol spelen als iemand wil switchen. En voor de mensen die (willen) switchen
staan er in de Keuzehulp argumenten voor en tegen switches tussen dagbesteding en
beschut werk genoemd. Dan gaat het bijvoorbeeld over geld en ontwikkelingsmogelijkheden,
maar ook over de persoonlijke gevoelens van betrokkenen.

Product Voorbeeldroutes voor Simpel Switchen

Kennisinstituut Movisie heeft vijf verschillende simpel switchen routes uitgebracht
aan de hand van de ervaringen van Sherona, Maikel, Jan, Johnny en Ramon. Zij switchten
tussen dagbesteding en vormen van (betaald) werk. Het zijn vijf persoonlijke verhalen,
waaruit doorzettingsvermogen spreekt van zowel de switchers als de mensen die hen
daarbij hebben ondersteund. In deze routes komen veel elementen uit het programma
Simpel Switchen aan de orde en krijgen kleur en context. De vijf voorbeeldroutes zijn
afzonderlijk én gebundeld gepubliceerd.6 In de bundel worden ook de geleerde lessen en tips voor professionals gepresenteerd.

Leergang Simpel Switchen

De door SAM (beroepsvereniging voor professionals in het sociale domein), Divosa en
Movisie ontwikkelde integrale (digitale) leergang Simpel Switchen is voor de tweede
keer aangeboden. De leergang biedt professionals handvatten om inwoners te ondersteunen
bij het maken van een overstap. Er hebben zo’n 40 mensen vanuit gemeenten, UWV en
zorginstellingen deelgenomen.

Programma Stap voor stap: van dagbesteding naar (beschut) werk

Ik informeer u ook graag over het verloop van dit programma dat door Instituut GAK7 is geïnitieerd en wordt gefinancierd en het doel heeft om mensen makkelijker te laten
switchen tussen dagbesteding en (beschut) werk. In januari 2023 zijn 26 projecten
vanuit verschillende zorginstellingen, maatschappelijke organisaties en sociale ondernemingen
gestart.

In dit tweejarige programma worden deelnemers aan dagbesteding ondersteund bij de
overgang naar (beschut) werk.

Het project is bijna halverwege en er zijn ongeveer 100 deelnemers in de verschillende
projecten ingestroomd. De levensverhalen van mensen worden gedurende de looptijd van
het programma opgetekend door de Universiteit voor Humanistiek. Op dit moment werken
verschillende projecten aan het regelen van een terugkeergarantie naar dagbesteding
als (beschut) werk toch niet lukt en aan het vormen van een netwerk om goede afspraken
te kunnen maken met gemeenten, UWV, werkgevers en andere partners. Mede door het enthousiasme
bij de deelnemers en het grote animo heeft Instituut Gak per januari 2024 nog eens
30 projecten van start laten gaan voor wederom een periode van twee jaar.

Wet- en regelgeving: Participatiewet in Balans, spoor 1

In het wetsvoorstel Participatiewet in Balans8 zijn maatregelen opgenomen die voortkomen uit Simpel Switchen. Dit gaat om maatregelen
die bijdragen aan het oplossen van de (financiële) problemen waar bijstandsgerechtigden
mee te maken kunnen krijgen als ze deeltijd gaan werken en hun inkomsten uit werk
worden aangevuld met de bijstand: het verrekenen. Deze maatregelen betreffen het bufferbudget9, het mogelijk maken van (automatisch) verrekenen van inkomsten uit arbeid op basis
van in de Polisadministratie beschikbare gegevens en het eenvoudiger verrekenen van
de vakantiebijslag, de eindejaarsuitkering en het IKB. Onderdeel hiervan is het verduidelijken
van het transactiesysteem waardoor wordt voorkomen dat inkomsten die nog niet zijn
ontvangen al verrekend kunnen worden met de bijstandsuitkering.

Daarnaast weten we dat het bij het zetten van een stap vanuit de uitkering naar een
(deeltijd) baan, voor mensen belangrijk is om eenvoudig weer terug te vallen in de
bijstand, mocht dat nodig zijn. Daarom wordt in het wetsvoorstel ook voorgesteld om
de aanvraagprocedure voor een bijstandsuitkering te versoepelen. Dit wil ik doen door
het digitaal toekennen van de bijstandsaanvraag op basis van DigiD mogelijk te maken
en toe te staan dat een aanvrager zich identificeert op basis van een rijbewijs. Hiermee
wordt een extra mogelijkheid gecreëerd voor de bijstandsaanvrager om zich te identificeren.
Daarnaast wordt voorgesteld om een verkorte aanvraagprocedure in te richten als mensen
binnen 12 maanden na uitstroom uit de bijstand opnieuw een bijstandsuitkering aanvragen.
Bij een verkorte aanvraagprocedure kan de gemeente gebruik maken van de gegevens die
bekend zijn uit de eerdere bijstandsperiode als hierin geen wijzigingen zijn opgetreden.

Bij wijzigingen van de Participatiewet wordt ook betrokken hoe deze zich verhouden
tot andere wetten, zoals de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo), zodat deze op
elkaar aansluiten en bijdragen aan de participatie van kwetsbare mensen. In spoor
2 van Participatiewet in Balans is expliciet oog voor de samenhang met het bredere
stelsel van sociale zekerheid en gezondheid in den brede.

Onderzoek: Inspiratie voor integrale ondersteuning in het sociaal domein

In mijn monitoringsbrief Participatiewet10 heb ik u over dit onderzoek geïnformeerd. De onderzoekers concluderen aan de hand
van vijf veelbelovende voorbeelden dat integrale ondersteuning vaak een positief effect
heeft op het leven van inwoners. Het implementeren van integrale ondersteuning kost
echter tijd en vraagt om een cultuur- en organisatieverandering op lokaal niveau.
Volgens de onderzoekers moet het Rijk vanuit meerdere departementen ondersteuning
bieden waarmee gemeenten doeltreffende integrale ondersteuning kunnen implementeren.
In het programma Simpel Switchen wordt hier een start mee gemaakt. De VGN organiseert
in de eerste helft van 2024 drie «Inspiratielabs on tour». In deze inspiratielabs
gaan gemeenten, zorgorganisaties en regionale samenwerkingspartners in gesprek over
de lessen uit dit onderzoek.

Onderzoek: Doorgroeien van dagbesteding naar werk: oplossingen voor financiële knelpunten

In mijn brief over de sociaal ontwikkelbedrijven en beschut werk van juli 202311 heb ik de conclusies van dit onderzoek al gepresenteerd. De belangrijkste conclusie
is dat financiële factoren minder doorslaggevend zijn voor betrokken partijen als
de ontwikkeling van de mens centraal wordt gesteld in beleid en de uitvoering. Domeinoverstijgende
samenwerking is essentieel. Alleen dan kan effectief worden omgaan met grensvraagstukken,
zoals toegang tot voorzieningen, verdeling van verantwoordelijkheden en financieringsmethoden.
De onderzoekers doen onder andere de aanbeveling aan het Rijk om domeinoverstijgende
kennis en expertise te bevorderen en de kennis over de mogelijkheden binnen de huidige
wet- en regelgeving te vergroten. Dit kan door blijvende inspiratie en ondersteuning
te bieden.

Een vooruitblik

Die inspiratie en ondersteuning wil ik inderdaad graag blijven bieden. Ik stuur u
het Meerjarenprogrammaplan Simpel Switchen 2024–2027. Wij, de Staatssecretaris van
VWS en ik, willen hiermee het enthousiasme en de bereidwilligheid van de uitvoeringspraktijk
graag ondersteunen met de zekerheid en duidelijkheid van een langlopend programma
en het bestuurlijk commitment van de VNG.

Simpel Switchen is in de afgelopen jaren in zeer nauwe samenwerking met betrokken
partijen opgezet, vormgegeven en uitgebouwd. Ook de komende jaren blijven we intensief
samenwerken. Simpel Switchen is namelijk geen statisch programma, maar juist voortdurend
in beweging. Daarom bepalen we steeds met elkaar – kijkend vanuit de mensen en wat
zij nodig hebben – de juiste koers.

Het voorliggende meerjarenprogrammaplan is op basis van bijeenkomsten met samenwerkingspartijen12 en al opgedane kennis en ervaringen tot stand gekomen. De komende jaren werken we
met elkaar (verder) aan zes hoofddoelen:

1. Bij een switch is er beter financieel en fiscaal inzicht voor de mensen die (willen)
switchen en professionals en worden de negatieve financiële gevolgen van de switch
beperkt.

2. Er zijn soepele overgangen tussen uitkering, onbetaald werk (dagbesteding) en betaald
werk (beschut werk, banenafspraak regulier).

3. Er zijn soepele overgangen tussen vormen van betaald werk.

4. Als mensen een stap zetten, is er altijd een veilige weg terug.

5. Professionals voelen zich gesteund en hebben de kennis en tools om mensen te ondersteunen
bij het simpel switchen.

6. Beter inzicht in data en resultaten van Simpel Switchen.

Een concept van dit meerjarenprogrammaplan is ook weer teruggelegd bij de professionals
en ervaringsdeskundigen die aan de bijeenkomsten hebben deelgenomen. Dat leverde veel
positieve reacties op en leidde ook tot enkele aanscherpingen en aanvullingen. Zo
hebben de ervaringsdeskundigen aangevuld dat niet alleen de professionals moeten beschikken
over de juiste informatie, maar juist ook de directe omgeving van mensen zoals de
ouders en begeleiders. Ook benadrukten zij het belang van het je kunnen en mogen ontwikkelen
en het belang van een veilige weg terug daarbij als de ontwikkeling even stagneert
of de gemaakte stap vooruit toch (even) niet lukt. Zowel de ervaringsdeskundigen als
professionals hebben aangegeven dat de in het programmaplan genoemde activiteiten
nog een verdiepingsslag behoeven en verder geprioriteerd moeten worden. Ze blijven
daarover graag met ons meedenken.

We bouwen met dit programmaplan voort op ingeslagen wegen, ingezette activiteiten
en al behaalde resultaten. Hierbij zorgen we voor verbinding met andere programma’s
en trajecten, zoals Participatiewet in Balans en Vereenvoudiging inkomensondersteuning
voor mensen (VIM).13 We leggen met elkaar ook nieuwe accenten en brengen in de komende periode met de
uitvoeringspraktijk prioriteiten aan. Zo wordt op basis van alle input en de grote
behoefte van de professionals en ervaringsdeskundigen het realiseren van een veilige
weg terug een aparte doelstelling. Gezamenlijk gaan we uitwerken wat er nodig is om
dat te kunnen realiseren. Ook willen we werkgevers meer in het programma betrekken
en partners meer ruimte bieden voor het opzetten van pilots. Eveneens wil ik graag
meer inzicht in data en de resultaten van Simpel Switchen. Daartoe loopt op dit moment
een verkenning die uiteindelijk handvatten moet geven hoe een meerjarige monitor Simpel
Switchen kan worden ingericht.

Simpel Switchen moet in het DNA van de wetgever, beleidsmakers, uitvoerend professionals
en werkgevers komen. Dat vraagt om een lange adem om een cultuuromslag te realiseren
en veranderingen in organisaties door te voeren om daadwerkelijk de overgangen voor
mensen te versoepelen. Zodat het voor mensen veilig is om (ontwikkelings)stappen te
zetten en zij mee kunnen doen op de voor hen op dat moment best passende plek. Ik
ben blij dat de aandacht voor dit thema de komende jaren is geborgd en de brede samenwerking
wordt gecontinueerd.

De Minister voor Armoedebeleid, Participatie en Pensioenen, C.J. Schouten