Brief regering : Advies van Adviescollege ICT-toetsing op het programma OpenVMS

26 643
Informatie- en communicatietechnologie (ICT)

Nr. 745
BRIEF VAN DE MINISTER VAN SOCIALE ZAKEN EN WERKGELEGENHEID

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 8 februari 2024

Het Adviescollege ICT-toetsing (AcICT) heeft op mijn verzoek onderzoek verricht naar
het UWV-programma OpenVMS en heeft op 21 december 2023 zijn definitieve advies opgeleverd.
In deze brief zal ik nader ingaan op het programma OpenVMS, de conclusies van het
AcICT en de opvolging van zijn advies. Het advies van AcICT is op 29 januari jongstleden
met uw Kamer gedeeld, als bijlage bij de brief waarin ik uw Kamer ervan op de hoogte
heb gesteld dat mijn reactie niet binnen de wettelijke termijn kon worden toegestuurd
(Kamerstuk 26 448, nr. 743).

Het programma OpenVMS is gericht op het zeker stellen van de continuïteit van de kernsystemen
voor verstrekking van werkloosheids- en arbeidsongeschiktheidsuitkeringen. Deze systemen
zijn geschreven in de programmeertaal COBOL en draaien op het verouderde technische
platform OpenVMS dat na 2027 niet meer ondersteund wordt. UWV wil dit platform vervangen
met behoud van de functionaliteit en continuïteit, zodanig dat mensen geen verschil
zullen merken in de dienstverlening.

Programma OpenVMS

UWV is eind 2020 gestart met een zogeheten «fabrieksmatige conversie» voor de migratie
van de uitkeringssystemen. Deze fabrieksmatige conversie leverde een systeem op dat
uiteindelijk te moeilijk te onderhouden bleek. Daarom is UWV hiermee gestopt en alternatieve
scenario’s gaan verkennen.

Conclusies AcICT

Het AcICT concludeert dat de fabrieksmatige conversie terecht is gestopt en stelt
dat kansrijke alternatieve scenario’s nog onvoldoende zijn uitgewerkt. Met het verder
doorzetten van de fabrieksmatige conversie zou geen bijdrage worden geleverd aan de
UWV doelstellingen met betrekking tot continuïteit, onderhoudbaarheid en overdraagbaarheid.

Daarnaast stelt het AcICT dat de uit literatuur beschikbare informatie over dit type
van conversies onvoldoende is meegenomen in het besluitvormingsproces en dat UWV lang
is doorgegaan op dit spoor terwijl er aanleiding was voor kritische heroverweging.
UWV heeft vanaf de start van het programma een back-up strategie gehad en is ook verdere
alternatieven gaan onderzoeken. Zolang geen van deze mogelijkheden concreet perspectief
bood ging UWV verder met de fabrieksmatige conversie.

UWV kijkt op basis van rode draden uit de AcICT adviezen, waaronder dit advies, naar
hoe de besluitvorming ten aanzien van grote ICT projecten verbeterd kan worden.

UWV werkt op dit moment aan een alternatieve aanpak voor zijn systeem voor de verstrekking
van werkloosheidsuitkeringen (WWO) en arbeidsongeschiktheidsuitkeringen (ResaFasa),
waarmee de continuïteit van de systemen ook na 2027 wordt veilig gesteld.

Voor WWO houdt dit in dat het huidige systeem naar een COBOL variant wordt vertaald,
waarvoor wel een toekomstvast platform beschikbaar is. Volgens het AcICT is dit scenario
passend, maar organisatorisch complex, omdat het nog risico’s en onzekerheden kent.
UWV heeft afgelopen zomer een verkenning voor beide systemen voor de uitkeringsverstrekking
laten uitvoeren door de leverancier van het platform. Deze partij heeft eerder een
soortgelijk traject begeleid bij het DWP, een met UWV vergelijkbare organisatie in
het Verenigd Koninkrijk.

Voor ResaFasa sorteert UWV voor op herbouw in een moderne applicatiearchitectuur.
De oplossing die voor WWO is gekozen is voor ResaFasa meer risicovol vanwege de oude
databasetechnologie (netwerkdatabase) onder het systeem. WWO beschikt over een moderne
database. Andere scenario’s dan herbouw worden voor ResaFasa pas verder uitgewerkt
als blijkt dat herbouw in Java niet tijdig haalbaar is. UWV bestudeert parallel de
mogelijkheden om de netwerkdatabase onder ResaFasa te vervangen omdat dit ook voor
de herbouw vereenvoudigend werkt. De keuze om de bestaande netwerkdatabase te vervangen
wordt door het AcICT ondersteund. De inzet op herbouw waarbij andere scenario’s voorlopig
niet worden uitgewerkt baart het AcICT zorgen, gegeven de tijdsdruk op dit traject.
Het herbouwscenario zelf is nog nauwelijks uitgewerkt, waardoor het grote onzekerheden
kent, aldus het AcICT. Ook wordt het verrichten van aanvullend onderzoek naar replatforming
voor ResaFasa na twee jaar, indien issues ontstaan bij herbouw, als onnodig laat gezien.
UWV onderschrijft de conclusie dat het herbouwscenario verder uitgewerkt moet worden
en zet ook voor dit project een team van interne en externe specialisten in.

Opvolging advies AcICT

Naar aanleiding van de bevindingen heeft AcICT een drietal adviezen voor UWV geformuleerd.
Onderstaand ga ik in op de adviezen en hoe UWV daar opvolging aan geeft.

Formeer een multidisciplinair team voor de replatforming van het systeem voor de verstrekking
van de werkloosheidsuitkeringen (WWO)

Het AcICT geeft aan dat een geslaagde uitvoering van de replatforming van het systeem
voor de verstrekking van de werkloosheidsuitkeringen (WWO) vraagt om een stevige,
deels heel specialistische inzet van zowel UWV zelf als van haar leveranciers. Er
wordt geadviseerd om bij de uitwerking in een concreet plan het projectteam zodanig
in te richten dat het integraal verantwoordelijk kan zijn voor het resultaat. Daarbij
zouden de specialisten van de verschillende leveranciers samen met UWV-materiedeskundigen en testspecialisten in één technisch-inhoudelijk goed geleid team
moeten samenwerken.

UWV neemt dit advies over en zal in de projectbesturing de door AcICT geadviseerde
integrale verantwoordelijkheid borgen.

Door concretere afspraken te maken met leveranciers over inzet van specialisten en
door WW-specialisten vrij te maken voor de beoogde samenwerking wordt invulling gegeven
aan het advies waarbij, via de rapportage en de inbreng bij belangrijke inhoudelijke
besluiten, hun invloed geborgd is.

Werk meerdere scenario’s uit voor de herbouw van het systeem voor de verstrekking
van arbeidsongeschiktheidsuitkeringen (ResaFasa)

UWV neemt dit advies over en zal de proefimplementatie voor replatforming van ResaFasa
conform de aanpak voor WWO afronden.

In lijn met het advies van AcICT voert UWV een onderzoek uit naar de mogelijkheden
om de netwerkdatabase te vervangen door een relationele database. Het AcICT ziet dit
als cruciale stap. UWV erkent dat de vervanging van de database in alle varianten
grote voordelen heeft.

Het AcICT adviseert daarnaast ook om de mogelijkheid te onderzoeken om het bestaande
systeem op moderne processoren te draaien en daar zo nodig in te investeren. Marktpartijen
onderzoeken deze mogelijkheid, maar de technologie is nog niet volwassen. UWV zal
het reeds bestaande reguliere contact met de betreffende marktpartij continueren en
meenemen in haar overwegingen.

UWV werkt de verschillende scenario’s verder uit. Binnen de scenario’s zal ook de
mogelijkheid om afscheid te nemen van de uitvoeringshistorie inzichtelijk worden gemaakt,
in lijn met het advies. De uitgewerkte scenario’s worden besproken met de Raad van
Bestuur van UWV. Hiermee adresseert UWV het advies van AcICT en wordt de continuïteit
zo goed mogelijk geborgd.

Trek lessen uit de mislukte fabrieksmatige conversie

Het AcICT trekt uit de ervaring met de fabrieksmatige conversie de conclusie dat er
in de besluitvorming over dit type technisch risicovolle trajecten meer aandacht moet
zijn voor onafhankelijk technisch advies en kritische signalen uit de eigen organisatie.
UWV begrijpt het advies en neemt signalen uit de organisatie serieus.

In relatie tot het vervolg van dit project krijgt dit vorm door toevoeging van interne
en externe specialisten aan het programma, het oplossingen valideren met onderzoeken
en Proof-of-Concepts. Daarnaast besteed de Raad van Bestuur speciale aandacht aan
de voortgang van het programma.

Meer in het algemeen, is het binnen UWV gebruikelijk om bij belangrijke besluitvorming
over specialistische onderwerpen onafhankelijk technisch advies in te winnen. UWV
past daarnaast steeds vaker zogeheten deep dives toe om op inhoudelijk complexe dossiers
greep te krijgen en te borgen dat bij de besluitvorming een evenwichtig beeld van
de technische aspecten voorligt en dat alle kritische signalen in beeld zijn en mee
worden genomen.

Externe adviezen en de ruimte voor de kritische blik

In zijn algemeenheid vinden de Raad van Bestuur van UWV en ik het van groot belang
dat er lessen worden getrokken uit projecten en (externe) adviezen, waaronder die
vanuit AcICT. Deze onderschrijven het belang en de noodzaak om binnen de organisatie
voldoende waarborgen in te richten voor die kritische blik op ICT projecten. UWV had
externe toetsing ingebouwd ten behoeve van de besluitvorming over de koers van het
programma. Daarnaast zet UWV in op professionalisering van de sturing en monitoring
vanuit het portfolioboard. De eerder genoemde deep dives vormen daar een onderdeel
van.

Tot slot, dient ook de benoeming van een extra lid van de Raad van Bestuur gezien
te worden als onderschrijving van het belang dat UWV en ik hechten aan de beheersing
van haar ICT.

Ten slotte

Ik ben het AcICT zeer erkentelijk voor hun advies. Ook waardeer ik het dat het AcICT
bereid is om mee te kijken op de verdere uitwerking van alternatieve scenario’s door
UWV en hier advies op wil geven. Het succesvol uitvoeren van dit traject is essentieel
voor de continuïteit van de uitkeringsdienstverlening van UWV. Mede daarom ga ik met
UWV in gesprek over de adviezen van AcICT en de wijze waarop UWV zijn besluitvormingsproces
en het sturen en monitoren van zijn ICT projecten verder versterkt.

De Minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid,
C.E.G. van Gennip