Brief regering : Houdbaarheidsonderzoek Wmo 2015

Nr. 357 BRIEF VAN DE STAATSSECRETARIS VAN VOLKSGEZONDHEID, WELZIJN EN SPORT

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 5 februari 2024

Op 8 mei 20231 heb ik uw Kamer geïnformeerd over de stand van zaken omtrent het houdbaarheidsonderzoek
Wmo 2015. Met deze brief informeer ik uw Kamer over de stappen die de afgelopen maanden
zijn gezet en bied ik het eerste deelproduct aan, namelijk de historische analyse
Wmo 2015.

Korte terugblik en stand van zaken

Op 25 oktober 20212 bent u geïnformeerd over het voornemen een onderzoekstraject te starten naar de houdbaarheid
van de Wmo 2015 als stelselwet. We zien dat de ontwikkelingen ten aanzien van de demografie
(dubbele vergrijzing), het langer thuis wonen, de arbeidsmarkt en digitalisering van
zorg en ondersteuning, impact hebben op de ondersteuning die gemeenten bieden in het
kader van de Wmo 2015. Het is echter nog niet duidelijk hoe deze ontwikkelingen zich
precies gaan vertalen in het gebruik voor de komende jaren. In het Bestuurlijk overleg
Wmo van 26 mei 2021 hebben VWS en de VNG daarom afgesproken een gezamenlijk onderzoekstraject
te starten naar de houdbaarheid van de Wmo 2015 op de lange termijn. Hierbij zullen
de ervaringen van gemeenten en andere betrokkenen in de periode vanaf 2015 met de
uitvoering van deze wettelijke taken worden betrokken. Het houdbaarheidsonderzoek
dient een bijdrage te leveren aan duurzame bestuurlijke en financiële verhoudingen
tussen het Rijk en gemeenten, met een balans tussen ambities, taken, bevoegdheden/middelen
en uitvoerbaarheid.

In 2022 is het onderzoekstraject gestart onder begeleiding van een onafhankelijk begeleider.
In dit houdbaarheidsonderzoek Wmo 2015 wordt nauwkeurig en in gezamenlijkheid onderzoek
gedaan naar de houdbaarheid van de Wmo 2015 en mogelijke maatregelen die de houdbaarheid
kunnen vergroten. De verwachting is dat het traject eind 2025 afgerond kan worden.

Het onderzoek kent twee fases: (A) de analysefase en (B) de fase van duiding en het
voorstellen van mogelijke beleidskeuzes. De historische analyse, die als bijlage bij
deze brief aan u wordt aangeboden, is het eerste deelproduct van fase A.

De historische analyse is een eerste publicatie van meerdere en samenhangende onderzoeken
die uitgevoerd worden in het kader van een grotere houdbaarheidsstudie naar de Wmo
2015. Het is derhalve niet mogelijk om op basis van alleen deze analyse conclusies
te trekken. Ik wil dan ook uw Kamer en iedereen die verder belangstelling heeft om
dit onderdeel van de studie tot zich te nemen, op het hart drukken mogelijke conclusies
als voorlopig te beschouwen.

De historische analyse biedt de lezer een overzicht van de ontwikkeling van deze wet
sinds 2015. Daarnaast illustreert deze analyse de complexe en de soms lastige bestuurlijke-
en financiële verhoudingen tussen Rijk en gemeenten ten aanzien van gedecentraliseerde
wetgeving. De historische analyse kent grofweg de volgende elementen:

• Voorgeschiedenis: de ontstaansgeschiedenis van de Wmo 2015 als onderdeel van de Hervorming
Langdurige Zorg (HLZ);

• De context van de Wmo 2015: de inhoud van de wet, relevante (maatschappelijke) ontwikkelingen,
raakvlakken met andere wetten en communicerende vaten;

• Feiten en cijfers: gebruikers van de Wmo 2015, arbeidsmarkt en informele zorg, Rijksstortingen
in het Gemeentefonds en globaal inzicht van besteding door gemeenten op basis van
gegevens IV3;

• Voorlopige conclusies en reflecties.

De historische analyse, is samen met de Ministeries van Binnenlandse Zaken en Koninkrijkrelaties,
Financiën en de VNG/gemeenten opgesteld.

Vervolg

De historische analyse is een eerste deelproduct van onderzoeksfase A. Er volgt nog
een viertal deelproducten, namelijk:

• een raming uitgevoerd door het CPB;

• een onderzoek naar de sociale basis door het Verweij Jonker Instituut in samenwerking
met BMC;

• een onderzoek naar de samenhang met aanpalende beleidsterreinen buiten het zorg- en
sociaal domein;

• een onderzoek naar de gemeentelijke uitvoeringspraktijk.

Deze studies vormen het raamwerk op basis waarvan het de ambitie is om, samen met
gemeenten, in deel B gerichte beleidsmatige voorstellen uit te werken, ter bevordering
van de houdbaarheid van de Wmo 2015.

Mocht uw Kamer de behoefte uitspreken voor nadere uitleg naar aanleiding van de historische
analyse, is het Ministerie van VWS vanzelfsprekend bereid een nadere toelichting te
geven in een technische briefing.

De Staatssecretaris van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, M. van Ooijen