Brief regering : Update voortgang Taskforce Knelpunten Caribisch Nederland

Nr. 42 BRIEF VAN DE STAATSSECRETARIS VAN BINNENLANDSE ZAKEN EN KONINKRIJKSRELATIES

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 2 februari 2024

De Taskforce Knelpunten CN is sinds oktober 2022 in het leven geroepen om bestaande
knelpunten op het gebied van wonen, werken en ondernemen in Caribisch Nederland aan
te pakken, onder coördinatie van het Ministerie van BZK.

Van oorsprong is de taskforce voortgekomen uit de bestuurlijke afspraken die in juni
2022 zijn ondertekend met het eilandbestuur van Saba. Het idee van de taskforce is
ontstaan door de behoefte om langlopende, complexe vraagstukken aan te pakken die
lokale economische ontwikkeling in de weg staan, door middel van het formuleren en
opzetten van een aanpak per onderwerp met de betrokken stakeholders en de eilandbesturen.

Omdat de knelpunten ook voorkomen op Sint Eustatius en (in mindere mate) op Bonaire,
zijn alle eilanden van Caribisch Nederland hierbij aangesloten. De stakeholders bestaan
uit ambtenaren van de openbare lichamen en vertegenwoordigers van ministeries en andere
overheidsorganisaties. De onderwerpen van de Taskforce zijn als volgt:

1. Burgerservicenummer (BSN)

2. Postcodes

3. Notariële dienstverlening

4. Bancaire dienstverlening

5. Concurrerende claims op grond en onverdeelde boedels («weesgronden»)

6. Economische diversificatie

7. Digitalisering

8. Werk- en verblijfsvergunningen

9. Verkeer van personen en goederen («connectiviteit»)

Bij de oprichting van de Taskforce is er per onderwerp bekeken hoe de rol van de Taskforce
vormgegeven moet worden. In sommige gevallen is dit faciliteren, soms is dit versnellen
en soms is dit enkel monitoren. Sinds de oprichting in 2022 zijn er al belangrijke
resultaten bereikt en hier heb ik u bij brief van 21 maart 20231 en 25 september 20232 over geïnformeerd. Zo is er een notaris benoemd voor Saba en Sint Eustatius, zijn
de gesprekken over fysieke bancaire dienstverlening op Saba lopende en is de doelmatigheid
en effectiviteit van de ferryverbinding tussen Saba en Sint Eustatius geëvalueerd.
Er wordt dus gestaag gewerkt aan creatieve oplossingen voor de vraagstukken. Daarbij
is het belangrijk om te melden dat het complexe karakter van de onderwerpen tijd en
vaak ook complexe oplossingen vraagt. Zoals benoemd in de nieuwe bestuurlijke afspraken
met Saba die op 15 november jl. zijn ondertekend, hebben het Ministerie van BZK en
het openbaar lichaam Saba zich opnieuw gecommitteerd aan het voortzetten van de Taskforce
Knelpunten Caribisch Nederland.

Ik begin deze brief graag met een belangrijke notie. Ik heb u op 22 december jl. de
Verzamelbrief Digitalisering en de geactualiseerde Werkagenda Waardengedreven Digitaliseren
(hierna: de Werkagenda) toegestuurd.3 Lijn 5 van de Werkagenda is toegespitst op digitalisering in Caribisch Nederland.
De invoering van het BSN in 2025 maakt daar onderdeel van uit. De invoering van postcodes
voor Caribisch Nederland wordt betrokken bij de ontwikkeling van een adressenregistratie
en is voorzien voor 2026. Zoals in mijn brief benoemd, wordt u over de voortgang op
deze onderwerpen onder deze Werkagenda middels een periodieke verzamelbrief in de
komende periode vier keer per jaar geïnformeerd. Om deze reden is er besloten dat
u op deze drie onderwerpen (digitalisering, BSN en postcodes) niet meer via de Taskforce
wordt geüpdatet, maar via de Werkagenda Waardengedreven Digitaliseren. Ik zal uiteraard
aandacht blijven besteden aan de samenhang tussen deze onderwerpen en andere Taskforce-onderwerpen,
zoals bancaire dienstverlening en economische diversificatie.

In het vervolg van deze brief worden de Taskforce-onderwerpen kort toegelicht en wordt
er een stand van zaken gegeven.

Notariële dienstverlening

Notariële dienstverlening op de BES-eilanden is een belangrijk aandachtspunt van de
Taskforce Knelpunten CN. De Taskforce heeft bijgesprongen om lopende trajecten te
versnellen en uit te breiden om een resultaat te bereiken waar de openbare lichamen
mee geholpen zijn. Als voorbeeld kan worden genoemd dat de taskforce gaat kijken naar
het gebrek aan toegang tot registers (zoals het register van de Kamer voor Koophandel)
en andere gegevensbronnen. Daarnaast wordt ook gekeken naar de problematiek van het
terugstorten van gelden voor diensten of ten behoeve van derden, waarbij wordt aangegeven
dat banken geen of moeilijk financiële gegevens delen. Dit zou de uitvoering bemoeilijken.

Voor de notariële dienstverlening op Saba en Sint Eustatius was al een tijdelijke
vervanger, maar per 1 juli 2023 is er voor het eerst in jaren weer een permanente
notaris benoemd op dit protocol voor Saba en Sint Eustatius. Dat betekent dat deze
notaris de praktijk uit kan bouwen en eventuele achterstanden weg kan werken. Daarnaast
is er achtervang geregeld om continuïteit te borgen in geval van afwezigheid. De komende
tijd zal de Taskforce het werk in Caribisch Nederland voortzetten en de geïdentificeerde
knelpunten verhelpen door gezamenlijk plannen te bedenken.

Bancaire dienstverlening

Ook het verbeteren van bancaire dienstverlening vraagt extra inzet van de Rijksoverheid
op de BES-eilanden onder de Taskforce Knelpunten CN. Zoals bekend kennen voornamelijk
de Bovenwindse eilanden een beperkte financiële dienstverlening als gevolg van een
geringe marktomvang en het insulaire karakter. Met name op Saba is op dit gebied verbetering
nodig. Daarom laat de Minister van Financiën extern een inventarisatie uitvoeren naar
mogelijke opties tot verbetering. Hierbij wordt, onder meer, agent banking (het aanbieden van bancaire diensten door een niet-financiële instelling in naam
van een bank) en het starten van een franchise door een Europees Nederlandse bank
onderzocht. Daarnaast werkt het Ministerie van Financiën verder aan de in mijn vorige
brief genoemde dienstverleningsovereenkomst. Deze dienstverleningsovereenkomst zou
het mogelijk maken om, tegen een bescheiden vergoeding, een bank bancaire diensten
aan te laten aanbieden op Saba. De uitkomsten van bovengenoemde inventarisatie worden
in het eerste kwartaal van 2024 verwacht en zullen in een volgende brief met uw Kamer
worden gedeeld.

Concurrerende claims op grond en onverdeelde boedels («weesgronden»)

Daarnaast ziet een van de Taskforce-onderwerpen toe op concurrerende claims op de
grond in Saba (later te volgen door Sint Eustatius). Het probleem van de claims op
de grond is dat sommige percelen op Saba en Sint Eustatius onderdeel uitmaken van
een boedel: hoe langer dit duurt, hoe groter het aantal rechthebbenden en daardoor
zijn deze concurrerende claims moeilijk op te lossen. Een gevolg hiervan is dat dit
perceel economisch-maatschappelijk niet bruikbaar is. Zo kunnen bewoners bijvoorbeeld
hier geen hypotheek op krijgen, zijn investeringen in deze grond risicovol en kan
de onduidelijkheid over de eigendomssituatie de overheid belemmeren bij het uitvoeren
van infrastructurele werken. Ook zijn er bewoners die claimen recht te hebben op een
stuk grond, waarvoor papieren ontbreken, en soms de locatie van het perceel niet bekend
is.

Met ondersteuning van het Kadaster is er een plan van aanpak uitgewerkt. Over de uitvoering
van dit plan zijn afspraken gemaakt in de bestuurlijke afspraken met Saba en Sint
Eustatius, die in november 2023 zijn getekend door de eilandbesturen en de Staatssecretaris
van BZK.4 Een eerste stap dat is besproken is het inschakelen van een expert via het Gerecht
in Eerste Aanleg voor de BES-eilanden voor een voorlopige plaatsopneming. Het is aan
het openbaar lichaam om dit verzoek in te dienen. Daarnaast zijn er inmiddels zes
oude boedelzaken op Saba en Sint Eustatius ingediend en in behandeling.

Economische diversificatie

Onder de Taskforce wordt er in essentie gewerkt aan economische diversificatie op
de BES-eilanden. De economieën zijn kleinschalig en vaak homogeen, terwijl economische
diversificatie meer kansen kan bieden voor ondernemers op de eilanden. Zoals benoemd
in mijn brief van 13 oktober jl. wordt er onder de Taskforce Knelpunten CN onder andere
gewerkt aan een vruchtbaar ondernemersklimaat.5 In deze brief sprak ik over het Centrum voor Ondernemerschap, de succesvolle merkencampagne
en de economische ontwikkelstrategie per eiland.

Inmiddels zijn er vanuit het Centrum voor Ondernemerschap al meerdere ondernemers
op Bonaire geholpen. Hierbij kan worden gedacht aan het koppelen van ondernemers aan
coaches of aan de begeleiding bij het starten of uitbreiden van een onderneming. Daarnaast
heeft het Ministerie van EZK bijgedragen aan een extern onderzoek over de kosten en
het gemak van zaken doen op de BES-eilanden. Dit onderzoek is begin januari gestart
en de uitkomsten zullen naar verwachting rond de zomer gereed zijn, waarop er met
ondersteuning van zowel het Ministerie van EZK als van het Ministerie van BZK gewerkt
kan worden aan het verlagen van de kosten voor en het vergemakkelijken van zakendoen
op de eilanden. Ook wordt er met steun van het Ministerie van EZK onderzoek gedaan
naar de werking van de Kamer van Koophandel op Saba en Sint Eustatius met als doel
de eerste stappen te zetten richting de verdere professionalisering van deze organisatie.

Ten slotte is er in de bestuurlijke afspraken die in november 2023 met Saba en Sint
Eustatius zijn ondertekend er tevens afgesproken dat er per eiland een economische
ontwikkelstrategie opgezet dient te worden. Een dergelijke strategie is noodzakelijk
om gericht te werken aan het verstevigen en uitbreiden van de economie per eiland.
Bovengenoemd onderzoek zal tevens bijdragen aan de beschikbaarheid van data om een
dergelijke ontwikkelstrategie te kunnen vormgeven. Voor het uitwerken van deze strategieën
zijn de eilanden in de lead en de Ministeries van BZK en EZK ondersteunen hen waar
gewenst. Met het bestuurscollege van Bonaire zal tevens worden verkend of een dergelijk
traject wenselijk is.

Werk- en verblijfsvergunningen

Eveneens wordt er onder de Taskforce gewerkt aan het proces voor de afgifte van werk-
en verblijfsvergunningen. Er bleek behoefte te zijn om, naast een beoogde wijziging
van de Wet Toelating en Uitzetting BES, de complexe wet- en regelgeving in het Caribisch
gebied onder de loep te nemen. Tijdens de hiervoor georganiseerde gezamenlijke schrijfmissie
van het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW), IND CN en SZW CN naar
ieder BES-eiland in het najaar van 2023 zijn de lokale wensen ten behoeve van het
concept integrale visie document in kaart gebracht. Op basis van deze inventarisatie
kunnen vervolgstappen op de eilanden worden gezet, zoals het aanscherpen van lokale
werkprocessen en/of regelgeving en nadere uitwerking van een lokaal visie document
per eiland. Het streven is om de integrale beleidsvisie op het terrein van migratie
in de eerste helft van 2024 formeel te hebben vastgesteld.

Verkeer van personen en goederen («connectiviteit»)

Het laatste knelpunt waar de Taskforce zich mee bezig houdt is connectiviteit. Connectiviteit
wordt gezien als een van de voorwaarden van economische ontwikkeling, zowel door de
lucht als over zee. In juni 2023 heeft het kabinet bericht over het onderzoek waarin
invoering van een mogelijke openbaredienstverplichting (PSO, public service obligation) wordt verkend voor vluchten vanaf enerzijds Sint Maarten naar Saba en vice versa
en anderzijds van Sint Maarten naar Sint Eustatius en vice versa.6 Daarnaast is in deze brief de wijziging van de Luchtvaartwet BES die voor instelling
van een PSO nodig is beschreven. Hierover wordt naar verwachting in het tweede kwartaal
van 2024 een adviesaanvraag gedaan bij de Raad van State. Daarnaast verkent het Ministerie
van BZK samen met belanghebbende ministeries en partijen de mogelijkheden om een PSO
te financieren.

Zoals benoemd in mijn vorige brief heeft er een evaluatie van de Makana Ferry tussen
Sint Maarten, Saba en Sint Eustatius plaatsgevonden. Deze evaluatie heeft een aantal
bottlenecks geïdentificeerd, zoals beperkte personeelsbezetting van de exploitant
en de capaciteit van boekingssystemen. Ook de haveninfrastructuur op beide eilanden
blijkt niet adequaat voor de hoeveelheid reizigers. De grootste bottleneck is echter
de bekostiging en bemensing voor grensbewaking door de KMAr en de douane. Hierover
lopen gesprekken met het Ministerie van JenV en de KMar. De optie die nadrukkelijk
wordt onderzocht is om de paspoortcontrole voor inreizenden van Saba en St. Eustatius
al op Sint Maarten plaats te laten vinden.

De evaluatie heeft ook uitgewezen dat veel burgers gebruik maken van de veerdienst.
Daarom is het belangrijk om de continuïteit van deze dienst te waarborgen. De ferry
is op zichzelf niet kostendekkend en daarom werd dit in de afgelopen jaren deels door
Ministeries BZK en IenW bekostigd. Het Ministerie van BZK zal ook voor 2024 en 2025
de kosten dekken die de openbare lichamen maken voor het openbare dienstcontract.
Momenteel wordt tevens de levensvatbaarheid van de ferry voor de lange termijn onderzocht
door de betrokken ministeries en andere belanghebbenden.

De Staatssecretaris van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, A.C. van Huffelen