Brief regering : Stand van zaken tolkenvoorzieningen in de Zvw

Nr. 31 BRIEF VAN DE MINISTER VAN VOLKSGEZONDHEID, WELZIJN EN SPORT

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 21 december 2023

Om goede en passende zorg te bieden is heldere communicatie tussen zorgverleners en
patiënten en/of cliënten essentieel. In bepaalde situaties is daarvoor de inzet van
een professionele tolk noodzakelijk. Op 27 november jongstleden1 is uw Kamer geïnformeerd over de inzet en bekostiging van tolken in de zorg. Zoals
toegezegd, informeer ik uw Kamer middels deze brief over de uitkomsten van het onderzoek
naar de mogelijkheden van digitale hulpmiddelen bij het overbruggen van taalbarrières
in de zorg.

Daarnaast informeer ik uw Kamer over de voortgang van de uitvoering van twee moties
over de inzet van tolken in de Zorgverzekeringswet (Zvw), namelijk:

– de motie van de leden Paulusma (D66), Ceder (CU) en Westerveld (GL) die de regering
verzoekt op de korte termijn tot een oplossing te komen voor de problemen rondom de
inzet van tolken in de huisartsenzorg.2

– de motie van de leden Paulusma (D66) en Ceder (CU) die de regering verzoekt om voor
de lange termijn te bezien of en, zo ja, hoe een algehele prestatie binnen de Zvw
voor de inzet van tolken mogelijk wordt en hierover voor de komende begroting te informeren.3

Onderzoek naar mogelijkheden van digitale hulpmiddelen

De beschikbaarheid van tolken is niet altijd vanzelfsprekend. De monitor van tolk-
en vertaaldiensten van het Ministerie van Justitie en Veiligheid signaleert dat de
vraag naar (professionele) tolken groeit, terwijl het aanbod niet evenredig meegroeit.4 Technologische ontwikkelingen zijn behulpzaam bij het overwinnen van taalbarrières
in de zorg, waardoor de vraag naar professionele tolken beperkt kan worden. Om beter
inzicht te krijgen in de huidige mogelijkheden en voor welke zorgvragen technologische
hulpmiddelen geschikt zijn, heeft Equalis in opdracht van het Ministerie van VWS onderzoek
gedaan.

De doelen van het onderzoek zijn:

1) Het in kaart brengen van de huidige digitale hulpmiddelen die beschikbaar zijn voor
het overwinnen van taalbarrières in de verschillende onderdelen van de zorg en het
sociaal domein.

2) Het verzamelen van de ervaringen van zorgverleners met betrekking tot deze digitale
hulpmiddelen.

3) Het identificeren van zorgvragen waarin deze digitale hulpmiddelen mogelijk van toegevoegde
waarde kunnen zijn.

4) Het inzichtelijk maken van de kansen die zorgaanbieders en zorgverleners nog kunnen
benutten om digitale hulpmiddelen effectiever in te zetten.

Het onderzoeksrapport is bijgevoegd bij deze brief. Het onderzoek laat zien dat er
een grote diversiteit aan digitale hulpmiddelen beschikbaar is voor het overbruggen
van taalbarrières. Tegelijkertijd blijkt uit het onderzoek dat zorgverleners en patiënten
slechts met een beperkt aantal hulpmiddelen bekend zijn. Daarnaast concluderen de
onderzoekers dat technologische hulpmiddelen als laagdrempelig alternatief voor een
tolk kunnen dienen. Het blijkt echter in de praktijk dat het vertrouwen in deze hulpmiddelen
momenteel nog beperkt is. Dit heeft vooral te maken met de kwaliteit van de vertalingen
van sommige hulpmiddelen en de onduidelijkheid over privacy-aspecten. In de praktijk
blijkt dat digitale hulpmiddelen voornamelijk voor eenvoudige, praktische gesprekken
worden ingezet. Bij complexe gesprekken geven zorgverleners (nu nog) de voorkeur aan
de inzet van een professionele tolk. Partijen zien wel mogelijkheden om digitale hulpmiddelen
meer toe te gaan passen. Een voorbeeld hiervan is het ontwikkelen van digitale materialen
(bijvoorbeeld informatieve filmpjes) voor geprotocolleerde behandelingen of behandelingen
die standaard procedures volgen, zoals schematherapie en EMDR5-behandelingen. De partijen geven aan dat voor het breder inzetten van digitale hulpmiddelen
wel ondersteuning en richtlijnen vanuit de (branche)organisaties nodig zijn.

In het rapport wordt een aantal praktische aanbevelingen gedaan om digitale hulpmiddelen
effectiever in te zetten. Daarbij wordt een onderscheid gemaakt tussen aanbevelingen
gericht op zorgverleners en aanbevelingen gericht op zorgaanbieders/branche- en beroepsorganisaties.
Deze aanbevelingen zijn, in samenwerking met het Ministerie van VWS, door Equalis
gepresenteerd aan (vertegenwoordigers van) zorgaanbieders, branche- en beroepsorganisaties
en zorgverleners. Ik roep de partijen op om met deze praktische aanbevelingen aan
de slag te gaan.

Zoals aangegeven in de brief aan uw Kamer van 27 november jongstleden6 is de Patiëntenfederatie Nederland (PFN) momenteel bezig met het ontwikkelen van
een generieke richtlijnmodule. Deze richtlijnmodule helpt professionals, patiënten
en naasten om te bepalen in hoeverre een taalbarrière goede zorg belemmert en hoe
deze barrière kan worden overbrugd. Dit doet de PFN in samenwerking met stakeholders,
waaronder vertegenwoordigers van beroepsorganisaties, professionals in de zorg, het
sociaal domein, patiënten, cliënten, naasten, tolken

en expertisecentrum gezondheidsverschillen Pharos. De aanbevelingen uit het onderzoeksrapport
van Equalis worden betrokken bij de verdere ontwikkeling van deze richtlijnmodule.
De richtlijnmodule wordt naar verwachting in het najaar van 2024 afgerond.7

Ook de samenwerking tussen zorgverleners en tolken is belangrijk voor goede zorgverlening.
Daarom onderzoekt de PFN in samenwerking met het Ministerie van VWS hoe aan zorgverleners
praktische handvatten kunnen worden geboden voor de samenwerking met tolken in de
spreekkamer. In dat kader wordt gekeken naar de mogelijkheid tot het opzetten van
een e-learning voor zorgverleners.

Bekostiging van tolken in de Zvw

Zoals aangegeven in de brief van 27 november jongstleden, wordt binnen de Zvw de bekostiging
van professionele tolken de huisartsenzorg nog als ontoereikend ervaren. Momenteel
voert het Ministerie van VWS gesprekken met alle betrokken partijen waaronder Zorgverzekeraars
Nederland (ZN), de PFN, de Landelijke Huisartsvereniging (LHV), InEen, de Nederlandse
Zorgautoriteit (NZa) en het Zorginstituut. In deze gesprekken analyseren we met elkaar
wat de aanvullende mogelijkheden zijn voor de bekostiging van de inzet van tolken
in de huisartsenzorg. Hierbij leren we van de ervaringen die er zijn met de inzet
van tolken via het Achterstandsfonds. Dit is in lijn met de motie van de leden Paulusma
(D66), Ceder (CU), en Westerveld (GL).8

Een eventuele aanvullende bekostigingsvorm in de huisartsenzorg moet voldoen aan een
aantal randvoorwaarden. De oplossing moet passen binnen het zorgstelsel (Zvw en Wet
marktordening gezondheidszorg) en eventuele extra uitgaven moeten inpasbaar zijn binnen
de budgettaire macrokaders. Een oplossing moet doeltreffend zijn en de voordelen moeten
in verhouding staan tot de kosten. Daarbij kijken we specifiek naar de administratieve
lasten die een mogelijke oplossing voor dit bekostigingsvraagstuk in de huisartsenzorg
met zich meebrengt. In afstemming met de betrokken partijen wordt momenteel gewerkt
aan een adviesaanvraag aan de NZa over de uitwerking van een nieuwe vorm van bekostiging
van de inzet van tolken in de huisartsenzorg.

Zoals ook aangegeven in de brief van 27 november jongstleden, wordt daarnaast – in
lijn met de motie van de leden Paulusma (D66) en Ceder (CU) – voor de lange termijn
onderzocht of en, zo ja, hoe een algehele prestatie binnen de Zvw voor de inzet van
tolken mogelijk wordt.9 De NZa analyseert momenteel de mogelijkheden en bijbehorende tijdspaden. Daarbij
geldt dat ik – in lijn met de motie van het lid Van der Plas (BBB) – de resultaten
van relevante analyses afwacht voordat voorstellen naar de Kamer worden gestuurd10.

Tot slot

Goede en passende zorg begint met duidelijke communicatie. Voor het overbruggen van
een taalbarrière, is de inzet van digitale hulpmiddelen in bepaalde gevallen een goede
oplossing. In de toekomst zullen de mogelijkheden die digitale hulpmiddelen bieden
naar verwachting verder toenemen. Het blijft echter belangrijk dat in situaties waar
dit noodzakelijk is, professionele tolken worden ingezet. Voor wat betreft de bekostiging
van deze tolken, blijf ik streven naar goede maatwerkoplossingen voor de sectoren
waar dit echt nodig is, zoals voor de huisartsenzorg.

De Minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, E.J. Kuipers