Brief regering : Verslag OVSE Ministeriële Raad 2023

Nr. 23
BRIEF VAN DE MINISTER VAN BUITENLANDSE ZAKEN

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 18 december 2023

Hierbij bied ik u het verslag aan van de OVSE Ministeriële Raad van 30 november en
1 december.

De Minister van Buitenlandse Zaken,
H.G.J. Bruins Slot

Verslag van de Ministeriële Raad van de OVSE van 30 november en 1 december

Op 30 november en 1 december jl. vond in Skopje de Ministeriële Raad van de Organisatie
voor Veiligheid en Samenwerking in Europa (OVSE) plaats. De Minister van Buitenlandse
Zaken nam deel aan de Ministeriële Raad. De ministeriële bijeenkomst stond in het
teken van Oekraïne en de toekomst van de OVSE. Een groot deel van de deelnemende Staten
veroordeelde de Russische agressie tegen Oekraïne in hun nationale verklaring.

Besluiten OVSE

De Ministeriële Raad nam een besluit over het OVSE-voorzitterschap en de invulling
van de mandaten van de vier topfuncties van de OVSE: de Secretaris Generaal, de Directeur
van het Bureau van Democratische Instellingen en Mensenrechten (ODIHR), de Vertegenwoordiger
van de Vrijheid van de Media en de Hoge Commissaris inzake Nationale Minderheden (HCNM).
Malta wordt in 2024 voorzitter van de OVSE. De vier topfuncties worden met negen maanden
verlengd. Verlenging van de vier functies met een jaar had de voorkeur, maar vond
geen consensus door een Russische blokkade.

Nationale verklaring

De deelnemende Staten van de OVSE hebben een nationale verklaring afgelegd tijdens
de Ministeriële Raad. In de Nederlandse verklaring werd de Russische agressie tegen
Oekraïne ten strengste veroordeeld. Nederland heeft benadrukt dat het Oekraïne zal
blijven steunen met alles wat nodig is, voor zolang als dat nodig is. Als voorbeeld
van Nederlandse vastberadenheid werd de niet-aflatende zoektocht naar gerechtigheid
voor het neerhalen van vlucht MH17 genoemd. In de verklaring is onderstreept dat Nederland
zich inzet voor wederopbouw in Oekraïne en het voorkomen van straffeloosheid. Nederland
heeft de financiële en militaire steun aan Oekraïne voor 2024 benoemd.1

Nederland heeft de deportaties en illegale overbrenging van Oekraïense kinderen door
de Russische Federatie ten strengste veroordeeld en de Russische Federatie opgeroepen
de kinderen vrij te laten. Ook heeft Nederland de rol die Belarus hierin speelt veroordeeld.
Nederland heeft de Russische Federatie tevens opgeroepen de drie OVSE-medewerkers,
die nog steeds gevangen zitten, vrij te laten.

Daarnaast heeft Nederland zorgen uitgesproken over de verslechterende mensenrechtensituatie
in Belarus en Rusland. Op de dag dat de verklaring werd uitgesproken besloot het Russisch
Hooggerechtshof om de «internationale LHBT-beweging» als «extremistisch» te verklaren
en te verbieden. Ook hierover heeft Nederland zijn zorgen uitgesproken.

Nederland heeft Azerbeidzjan en Armenië opgeroepen constructief deel te nemen aan
het vredesproces en elkaars territoriale integriteit te erkennen. Nederland heeft
Azerbeidzjan opgeroepen om zich in te zetten voor de terugkeer van ontheemden uit
Nagorno-Karabach,2 in lijn met de uitspraak hierover van het Internationaal Gerechtshof (IGH).3

Nederland heeft in de nationale verklaring tot slot benadrukt dat de OVSE vanwege
de drie dimensies (politiek-militair, economisch-klimaat en de menselijke dimensie)
een unieke organisatie is om aan veiligheid en stabiliteit in de OVSE-regio te werken.
Nederland is Malta erkentelijk voor de bereidheid voorzitter van de OVSE te worden.

Parallelle bijeenkomsten

Ook de samenwerkingspartners van de OVSE waren uitgenodigd. Zo was de Israëlische
Minister van Buitenlandse Zaken, Eli Cohen, aanwezig bij de OVSE Ministeriële Raad.
Op woensdagmiddag 29 november organiseerde Minister Cohen een bijeenkomst waar familieleden
van de gegijzelden verslag deden van de gebeurtenissen op 7 oktober. De deelnemende
landen waren – net als Nederland – uitgenodigd omdat een of meer burgers gegijzeld
zijn of waren.

Oekraïne organiseerde een bijeenkomst over het tegengaan van straffeloosheid. Nederland
was samen met de andere EU-lidstaten cosponsor van het evenement. Tijdens deze bijeenkomst
zijn de internationale inspanningen van Nederland toegelicht om straffeloosheid als
gevolg van de Russische agressie tegen Oekraïne tegen te gaan.

Tijdens de OVSE Ministeriële Raad bestaat ook de mogelijkheid om met vertegenwoordigers
van het maatschappelijk middenveld te spreken. Nederland maakt hiervan elk jaar gebruik.
Dit jaar is gekozen voor een bijeenkomst met Russische mensenrechtenverdedigers. De
organisaties houden zich bezig met het documenteren van mensenrechtenschendingen,
het ontkrachten van desinformatie vanuit de Russische regering, het bijstaan van activisten
en dissidenten en het geven van trainingen aan nieuwe mensenrechtenverdedigers.

De ngo’s spraken zorgen uit over de krimpende ruimte voor maatschappelijk middenveld
in Rusland. Wetten worden uitgebreid waardoor de «Foreign Agents Law» een steeds breder bereik heeft. Ook noemden de ngo’s de onvoorspelbaarheid van de
zeer strenge Russische wetgeving en de willekeur die de autoriteiten tonen bij de
uitvoering van de wetgeving. Nederland sprak grote waardering uit voor de moed en
vasthoudendheid van de aanwezige mensenrechtenverdedigers en hun collega’s en verzekerde
de mensenrechtenverdedigers van de Nederlandse steun voor de bescherming van mensenrechten
in Rusland en daarbuiten. In reactie op de schriftelijke vraag van de leden van de
SGP-fractie in hoeverre dit gesprek invloed heeft op aanscherping van het mensenrechtenbeleid,
kan het kabinet aangeven dat dergelijke gesprekken, ook dit gesprek, altijd worden
meegenomen in de vormgeving van het mensenrechtenbeleid.4

Deelname Minister Lavrov

Sinds de Russische inval in Oekraïne was dit de eerste OVSE Ministeriële Raad waar
de Russische Minister van Buitenlandse Zaken, Sergej Lavrov, aan deelnam. Gastheer
Noord-Macedonië heeft een visum verstrekt, waar Polen vorig jaar de keuze maakte dit
niet te doen. De bevestigde aanwezigheid van Minister Lavrov leidde tot het besluit
van Estland, Letland en Litouwen om niet op ministerieel niveau vertegenwoordigd te
zijn. Ook de Oekraïense Minister van Buitenlandse Zaken nam niet deel aan de OVSE
Ministeriële Raad. De andere EU-lidstaten, de VS en het VK hebben het niveau van hun
deelname niet gewijzigd naar aanleiding van deelname van de Russische Minister Lavrov.
Nederland heeft zich aangesloten bij de EU-meerderheid: het Nederlandse niveau van
deelname is niet gewijzigd. Nederland heeft duidelijke boodschappen aan Rusland overgebracht
en samen met andere gelijkgezinden landen aangetoond dat Rusland vrijwel geïsoleerd
staat.