Brief regering : Beleidsreactie op Inspectierapport ‘Politieoptreden bij de demonstratie van Kick Out Zwarte Piet in Staphorst’

Nr. 1191 BRIEF VAN DE MINISTER VAN JUSTITIE EN VEILIGHEID

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 2 november 2023

Op 2 november heeft de Inspectie Justitie en Veiligheid (hierna: Inspectie) het Inspectierapport
«Politieoptreden bij de demonstratie van Kick Out Zwarte Piet in Staphorst» gepubliceerd.
Hierbij doe ik uw Kamer dit onderzoek1 toekomen, met mijn beleidsreactie erop. De burgemeester van Staphorst heeft ook een
onafhankelijk onderzoek laten doen door het advies- en onderzoeksbureau RadarAdvies
naar de demonstratie, deze is ook met uw Kamer gedeeld. In deze beleidsreactie zal
alleen in worden gegaan op dit rapport naar het politieoptreden en dus niet op het
handelen van gemeente.

Aanleiding

Op 19 november 2022 vond er een intocht van Sinterklaas plaats in Staphorst. De actiegroep
Kick Out Zwarte Piet (KOZP) had op 9 november 2022 aangemeld bij de gemeente om bij
deze intocht te willen demonstreren. Op weg naar de demonstratie van KOZP ontstonden
ongeregeldheden door relschoppers. Zij wilden de demonstranten belemmeren op weg naar
Staphorst. Zo werden onder meer toegangswegen geblokkeerd en werden de demonstraten
van KOZP even als de waarnemers van Amnesty International belaagd. Naar aanleiding
van deze gebeurtenissen heeft de Inspectie een onderzoek ingesteld naar hoe de politie
heeft gehandeld.

Bevindingen Inspectie Justitie en Veiligheid

Het onderzoek is gericht op de taakuitvoering door de politie bij de voorbereiding
op de demonstratie, gedurende de confrontatie tussen demonstranten en de relschoppers
en daarna. De Inspectie heeft op basis van documentanalyses en interviews met alle
betrokken partijen een gedetailleerde feitenrelaas uiteengezet van de gebeurtenissen
die hebben plaatsgevonden op 19 november 2022.

De Inspectie verbindt hieraan de onderstaande eindconclusies.

1. De politie heeft de voorbereidingen op de demonstratie snel opgepakt. In de voorbereidingen
worden diverse risico’s en punten van aandacht benoemd. Desondanks sluit de voorbereide
aanpak niet aan op de beschikbare informatie en de ernst van de risico’s.

2. De politie heeft te veel vertrouwd op het goed verlopen van de voorgenomen aanpak.
Hierdoor was de politie niet in staat effectief in te grijpen op het moment dat de
gebeurtenissen anders verliepen dan voorzien.

3. De politie heeft niet doortastend en adequaat genoeg opgetreden bij de bescherming
van de demonstranten van KOZP en de waarnemers van Amnesty International bij de voorgenomen
demonstratie in Staphorst.

Aanbevelingen en reactie

De korpschef heeft mij laten weten dat de politie zich herkent in de kritiekpunten
die naar voren zijn gekomen in het rapport van de Inspectie. Er wordt erkend dat er
fouten zijn gemaakt bij deze demonstratie. De politie ziet in dat de focus meer had
moeten liggen op het aanpakken en stoppen van de relschoppers en zij betreurt het
dat demonstranten en waarnemers niet de bescherming kregen waar zij recht op hadden.
Hieronder zal ik ingaan op de meer specifieke aanbevelingen van de Inspectie.

1. Beschrijf in de voorbereiding expliciet en concreet de mogelijke gevolgen van vooraf
benoemde risico’s, zodat het handelingsperspectief voor iedereen duidelijk is.

Bij grootschalige politie inzetten wordt doorgaans een zogeheten Staf Grootschalig
Bijzonder Optreden (SGBO) ingesteld. De SGBO maakt voorafgaand aan demonstraties een
risicoanalyse. Op basis van de risicoanalyse werkt de politie vervolgens operationele
scenario’s uit. De politie onderkent dat het in dit geval de handelingsperspectieven
voortkomend uit de operationele scenario’s in onvoldoende mate concreet beschreven
waren voor de uitvoering in de praktijk en dat er cruciale informatie is gemist in
de voorbereiding. Dit aandachtspunt neemt de politie nadrukkelijk mee in voorbereiding
van toekomstige SGBO’s die betrekking hebben op demonstraties en in de trainingen
van politiemensen die werkzaam zijn binnen dergelijke SGBO’s. Ook zullen de beleidsuitgangspunten
voortaan duidelijker worden gecommuniceerd aan alle medewerkers die ingezet worden
bij een demonstratie. Ik wil wel het voorbehoud meegeven dat er niet van de politie
verwacht kan en mag worden om voorafgaand aan een demonstratie alle mogelijk situaties
te beschrijven.

2. Houd beter rekening met het niet volgens plan verlopen van de begeleiding van een
demonstratie. Blijf flexibel zodat onverwachte situaties alsnog adequaat kunnen worden
aangepakt.

De politie probeert in elke situatie flexibel en wendbaar te opereren. Ook deze aanbeveling
wordt meegenomen in de voorbereiding van toekomstige bovengenoemde SGBO’s en in trainingen.
Er zullen meerdere operationele scenario’s worden beschreven en er zal extra aandacht
zijn voor het schakelen tussen operationele scenario’s.

3. Geef nadrukkelijker aandacht aan de bescherming van demonstranten wanneer het risico
op confrontaties groot is.

Aan de ene kant verwacht de samenleving van de politie dat zij demonstraties faciliteert
en daarbij de rust bewaart. Aan de andere kant verwacht de samenleving ook dat de
politie snel en effectief zal optreden bij confrontaties om escalatie en wanordelijkheden
te voorkomen of te beëindigen. Bij dreigende confrontaties is de inzet van de politie
altijd gericht op dialoog en de-escalatie. Wanneer dit niet mogelijk blijkt dan hanteert
de politie, in opdracht van het gezag, een opschalingsmodel waarin in verschillende
fasen van escalatie effectief opgetreden kan worden waarbij in elke fase wordt getoetst
aan de proportionaliteit en subsidiariteit van de inzet. Hierbij is nadrukkelijk aandacht
voor de veiligheid van demonstraten maar ook van de politiemedewerkers zelf. De politie
heeft de taak om de grondrechten van burgers te beschermen. Op 19 november jl. was
er een groep relschoppers die er alles aan deed om de grondrechten van demonstranten
te ontnemen. De politie had meer moeten doen om te voorkomen dat de relschoppers hun
doel bereikten.

4. Communiceer duidelijk met demonstranten over wat de taak van de politie is bij
demonstraties, hoe die taak ingevuld gaat worden en wat over en weer van elkaar wordt
verwacht om eventuele misverstanden te voorkomen.

Het beschermen en faciliteren van demonstraties is belegd binnen de lokale driehoek.
Het uitgangspunt is dat er voorafgaand aan een demonstratie contact is vanuit de lokale
driehoek met de organisatie van de demonstratie. Dit is een wisselwerking tussen beide
partijen. Ook in dit geval is dit gebeurd. Vaste aanspreekpunten zouden hierbij helpend
zijn. De politie heeft aangegeven dat zij niet altijd bij elke demonstratie vooraf
alle operationele informatie met de demonstranten kan bespreken.

Tot slot

Vanuit mijn ministerie zullen de aanbevelingen ook warm worden overdragen in het Landelijk
Overleg Veiligheid en Politie (LOVP). Zoals ook toegezegd in het vragenuur van 22 november
2022 over deze situatie2. Daarnaast zal het rapport door de politie ook actief worden gedeeld met alle eenheden.
Ook is er actief gesproken met de teams die dit jaar verantwoordelijk zijn voor het
begeleiden van de intochten om zo van elkaar te leren.

Ik hecht groot belang aan het lerend vermogen van de politie, en deze onderzoeken
dragen hieraan bij. Ik heb de korpschef gevraagd in de komende periode, zeker gezien
de aankomende Sinterklaasintochten, de voortgang van bovengenoemde actiepunten te
monitoren.

De Minister van Justitie en Veiligheid, D. Yeşilgöz-Zegerius