Brief regering : Beleidsreactie op rapport ‘Gokken met Gezondheid, advies online kansspelen’

Nr. 214
BRIEF VAN DE MINISTER VOOR RECHTSBESCHERMING

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 27 oktober 2023

Op 28 september 2023 heeft de Staatssecretaris van Volksgezondheid, Welzijn en Sport
(VWS) uw Kamer het rapport «Gokken met Gezondheid, advies online kansspelen» van de
Nationaal Rapporteur Verslavingen (NRV) aangeboden.1 De NRV richt zich in zijn advies op de kansspelen die met de zogenoemde Wet kansspelen
op afstand (koa) zijn gelegaliseerd en risico’s op kansspelverslaving vormen.2 De NRV doet 22 aanbevelingen die zien op het formuleren van aanvullend beleid om
mogelijke schade door online kansspelen te beperken en te voorkomen.

De vaste Kamercommissie Justitie en Veiligheid heeft verzocht de beleidsreactie op
het rapport van de NRV zo snel mogelijk te ontvangen. Ik stuur uw Kamer hierbij deze
beleidsreactie, mede namens de Staatssecretaris van VWS en de Minister voor Langdurige
Zorg en Sport (LZS). Als Minister voor Rechtsbescherming ben ik verantwoordelijk voor
het kansspelbeleid en mede-opdrachtgever van het Verslavingspreventiefonds (Vpf).
De Staatssecretaris van VWS is verantwoordelijk voor verslavingspreventiebeleid in
den brede en tevens mede-opdrachtgever van het Vpf. De Minister voor LZS is betrokken
vanwege de stelselverantwoordelijkheid voor de verslavingszorg.

Sinds de opening van de online kansspelmarkt op 1 oktober 2021 staan online kansspelen
regelmatig in de aandacht. In het bijzonder zijn er zorgen over de grote hoeveelheid
reclame en over de invulling van de zorgplicht door kansspelaanbieders. Verscheidene
zorgprofessionals, verslavingsexperts, wetenschappers en ervaringsdeskundigen roepen
op om meer te doen om de schade van online kansspelen te beperken en te voorkomen.
Ik herken en deel de zorgen die leven. Naar aanleiding hiervan heb ik de afgelopen
twee jaar stevig ingezet op maatregelen om spelers beter te beschermen, in het bijzonder
met het verbod op ongerichte reclame voor online kansspelen en aangekondigde maatregelen
ten aanzien van de zorgplicht en speellimieten. Ik stuur bij langs de lijnen van de
kansspeldoelen: consumentenbescherming, verslavingspreventie en tegengaan van kansspelgerelateerde
fraude en criminaliteit. Om te komen tot een robuuste aanpak op verslavingspreventie
is aanvullende inzet nodig. Hierbij kijk ik samen met de Staatssecretaris van VWS
onder andere naar de drie pijlers van verslavingspreventie bij genotsmiddelen: beschikbaarheids-,
reclame- en prijsmaatregelen. Daarbij moet tegelijkertijd voorkomen worden dat spelers
door ontmoedigingsbeleid in de vergunde omgeving uitwijken naar illegale kansspelaanbieders,
waar van consumentenbescherming, verslavingspreventie en het tegengaan van fraude
en criminaliteit geen sprake is.

In zijn rapport biedt de NRV waardevolle aanknopingspunten voor de aanpak op verslavingspreventie,
waarmee ik direct aan de slag ga. Ik ben de NRV dan ook erkentelijk voor zijn advies.

In het rapport doet de NRV aanbevelingen op verschillende deelgebieden: toegang tot
data, eisen aan kansspelaanbieders, preventie, reclame en marketing, vroegsignalering
en aansluiting op de verslavingszorg, betere zorg, onderzoek, departementale taakverdeling
en internationale ervaringen.

Hieronder zal ik nader ingaan op de aanbevelingen. Dat doe ik langs de lijn van de
uitgangspunten van verslavingspreventie bij kansspelen, die ik heb gedeeld met uw
Kamer in mijn brief van 1 juni 2023: geïnformeerde speler en omgeving, passende interventies,
passende zorg en kennis over (preventie van) kansspelverslaving.3 Per uitgangspunt wordt aangegeven welke adviezen van de NRV worden behandeld. Als
bijlage bij deze brief is een tabel opgenomen met een overzicht van alle adviezen
van de NRV, waarbij per advies wordt aangegeven op welke wijze er opvolging aan wordt
gegeven.

Een aantal van de aanbevelingen in het rapport betreffen voorstellen die de Kansspelautoriteit
(Ksa), de Staatssecretaris van VWS en ik reeds in gang hebben gezet. In mijn voortgangsbrief
van december 2023 zal ik de stand van zaken op de lopende initiatieven met uw Kamer
delen in de vorm van de werkagenda verslavingspreventie. Met een aantal andere aanbevelingen
ga ik gezamenlijk met de Staatssecretaris van VWS en de Ksa aan de slag, vooruitlopend
op de evaluatie van de Wet koa. Tot slot doet de NRV aanbevelingen waarvoor aanvullend
onderzoek en mogelijk een wetswijziging nodig zijn. Om over deze adviezen een besluit
te nemen is benodigd dat de werking van de huidige maatregelen geëvalueerd is. Alleen
dan kan op basis van de conclusies uit de evaluatie en nader onderzoek naar de effecten
en uitvoeringsconsequenties van maatregelen, bezien worden welke mogelijke aanpassingen
gedaan moeten worden. Een eventueel voorstel tot wijziging van de wet- en regelgeving
kan daarom niet eerder starten dan wanneer de resultaten uit de wetsevaluatie bekend
zijn. Ik verwacht deze resultaten in de tweede helft van 2024.

Advies 11: Investeer in activiteiten die het bewustzijn over de risico’s van gokken
voor het voetlicht brengen. Hierbij kan gedacht worden aan pakketten voor het onderwijs,
bewustwordingsdagen, online onafhankelijke informatiesites, en online campagnes specifiek
gericht op jongeren en jongvolwassenen.

Advies 12: Overweeg of uit het verslavingspreventiefonds ook ontwikkeling en implementatie
van effectieve preventieve campagnes en interventies kunnen worden bekostigd, zoals
Moti4 en online zelfhulp.

Advies 13: Gezien de duidelijke relatie tussen blootstelling aan reclame en (risicovolle)
deelname aan kansspelen, vooral onder mensen die gevoelig zijn voor problematisch
gokken en onder jongeren, worden verdergaande inperkingen van reclame en marketing,
zoals in België en Italië zijn doorgevoerd, geadviseerd. Hierbij kan ook het verbod
op tabaksreclame als voorbeeld dienen.

Advies 14: Verplicht aanbieders informatie over risico’s van gokken duidelijker zicht-
en vindbaar (in begrijpelijke taal) op hun websites te plaatsen, inclusief waarschuwingen
tegen het gebruik van alcohol of drugs tijdens het gokken. Waar deze verplichting
reeds bestaat, moet deze gehandhaafd worden.

Advies 15: Geadviseerd wordt te investeren in de naamsbekendheid en vindbaarheid van
Loket Kansspel, Cruks en andere vormen van hulp, zoals zelfhulpgroepen als AGOG en
ervaringsdeskundigen als SLICKS, preventie en zorgaanbod, waaronder digitaal hulpaanbod
zoals zelfhulp gokken en anonieme digitale behandeling.

Geïnformeerde (potentiële) speler en omgeving

De NRV merkt in zijn rapport op dat de grote hoeveelheid reclame van de afgelopen
twee jaar bij kan dragen aan het aantal mensen dat deelneemt aan kansspelen, de mate
waarin mensen deelnemen en het beeld dat deelname aan kansspelen nagenoeg zonder risico’s
zou zijn. Naar aanleiding hiervan doet hij een aantal aanbevelingen, gericht op het
informeren van de speler en hun omgeving.4

Ik deel de zorgen van de NRV over de mogelijke gevolgen van de grote hoeveelheid reclame
vanaf de opening van de online kansspelmarkt, met name voor kwetsbare personen. Daarom
heb ik reeds aanscherpingen doorgevoerd in de reclameregels voor kansspelen binnen
de kaders die de wet daarvoor biedt. Zo zijn vergaande reclamebeperkingen opgelegd
met het verbod op de inzet van rolmodellen voor risicovolle kansspelen en het verbod
op ongerichte reclame voor online kansspelen. Vanaf komende zomer wordt sponsoring
van onder meer evenementen bovendien verboden en het jaar erop ook sportsponsoring.
Het verbod op ongerichte reclame voor online kansspelen is pas sinds 1 juli 2023 in
werking. De effecten van deze reclamebeperkingen zijn daardoor nu nog niet in beeld.
Uit onderzoek naar middelengebruik, zoals alcohol en tabak, is bekend dat een verderstrekkend
reclameverbod bij kan dragen aan het voorkomen van problematisch gebruik. Tegelijkertijd
is bekend dat een algeheel reclameverbod voor online kansspelen een negatief effect
kan hebben op de kanalisatie naar legaal aanbod, zoals in Italië is gebleken. Bij
de evaluatie van de Wet koa wordt gekeken naar de doelen van het kansspelbeleid en
de effecten van de huidige maatregelen, waaronder reclamebeperkingen, op de bescherming
van kwetsbare groepen. Indien uit de evaluatie blijkt dat genomen maatregelen onvoldoende
bescherming bieden, zal ik in ieder geval ook een algeheel reclameverbod overwegen.5 Daarbij moet ook opnieuw worden getoetst in hoeverre deze verdergaande stap proportioneel
is, bijvoorbeeld in relatie tot het recht op het vrije verkeer van diensten. Zoals
benoemd verwacht ik de resultaten van de evaluatie in de tweede helft van 2024.

Ik deel het belang dat de NRV hecht aan bewustwording van de risico’s van online kansspelen.
Daarom wordt samen met de Staatssecretaris van VWS en de Ksa vanuit het Vpf ingezet
op bewustwordingsactiviteiten voor kwetsbare mensen en hun omgeving, te beginnen met
jongvolwassenen en mensen met schuldenproblematiek die reeds in aanraking zijn gekomen
met kansspelen. Momenteel lopen drie pilots met het Trimbos-instituut, Jellinek en
de Nederlandse Schuldhulproute. Daarnaast wordt gekeken op welke manier jongvolwassenen
bewust gemaakt kunnen worden van de risico’s van kansspelen en hoe de bekendheid van
Cruks en Loket Kansspel verder vergroot kan worden. In de voortgangsbrief kansspelen
op afstand van december 2023 zal ik de stand van zaken ten aanzien van deze activiteiten
met uw Kamer delen. Tot slot zijn de Staatssecretaris van VWS, de Ksa en ik voornemens
ook gerichte bewustwordingsactiviteiten voor andere kwetsbare groepen dan jongvolwassenen
en mensen met schuldenproblematiek op te zetten.

Ook kansspelaanbieders hebben ten aanzien van het informeren van spelers en hun omgeving
een belangrijke taak. Naast het feit dat zij spelers op de risico’s van kansspelen
en hulp moeten attenderen in het kader van de zorgplicht, moeten zij op hun pagina’s
zichtbaar en vindbaar informatie verstrekken over hulp bij problemen door deelname
aan kansspelen en over Cruks. Het is belangrijk dat deze informatie goed vindbaar
is voor spelers, zodat zij de weg naar hulp kunnen vinden, indien nodig. Dit is des
te meer relevant gezien de ervaren drempels om de stap naar hulp en zorg te zetten.
De Ksa houdt toezicht op naleving van deze verplichtingen. In het verlengde van de
evaluatie van de Wet koa zal worden bezien of en hoe de informatievoorziening door
kansspelaanbieders verbeterd moet worden.6 Voor die tijd wordt in het kader van het pakket maatregelen rondom speellimieten
gekeken hoe spelers bij het bepalen van de grenzen van hun speelgedrag geattendeerd
kunnen worden op de risico’s van online kansspelen. Daarbij wordt ook gekeken hoe
zij gewezen kunnen worden op de beschikbare hulp in de vorm van Cruks en Loket Kansspel.
Hierover informeer ik uw Kamer in mijn brief in december 2023.

Advies 5: Laat onafhankelijke deskundigen een bindende richtlijn verslavingspreventiebeleid
opstellen, inclusief de modaliteiten voor monitoring en toetsing van de brede, actieve
zorgplicht.

Advies 6: Voer een brede studie uit naar de effectiviteit van de verschillende schadebeperkende
maatregelen en laat door een werkgroep van (ervarings)deskundigen op basis van deze
studie een richtlijn opstellen met trapsgewijze, samenhangende, schadebeperkende en
preventieve interventies die voor alle kansspelaanbieders verplicht moeten worden.

Advies 7: Voer verplichte overkoepelende speellimieten in.

Advies 8: Maak dat kansspelaanbieders in Nederland aansprakelijk gesteld kunnen worden
indien de onderzoeks- en zorgplicht niet naar behoren wordt uitgevoerd.

Passende interventies

Om spelers te beschermen tegen de risico’s van kansspelen is naast een goede informatievoorziening
van groot belang dat problemen tijdig worden gesignaleerd en er op passende wijze
wordt geïntervenieerd. Hiervoor is een adequate invulling van de zorgplicht door kansspelaanbieders
essentieel. De NRV besteedt hier dan ook terecht aandacht aan. Hij adviseert in dit
kader richtlijnen voor kansspelaanbieders, opgesteld door onafhankelijke deskundigen.

Ik ben het eens met de NRV dat een duidelijker en steviger kader nodig is voor de
invulling van de zorgplicht. Deze conclusie volgt ook uit het onderzoek over de zorgplicht
dat de Ksa recent heeft uitgevoerd.7 Hierop wordt in het kansspelbeleid de komende tijd dan ook vol ingezet. Samen met
de Ksa werk ik aan aanscherpingen om de invulling van de zorgplicht door aanbieders
te verbeteren en duidelijkere kaders te stellen. Denk hierbij aan een verplichting
van real time monitoring, aanscherpen van indicatoren voor risicovol speelgedrag en
het verplicht blokkeren van accounts bij risicovol speelgedrag. De Ksa streeft ernaar
om begin 2024 strengere kaders in beleidsregels op te nemen. Op het gebied van speellimieten
ontwikkel ik daarnaast een breed pakket aan maatregelen, aanvullend op de huidige
maatregelen voor speellimieten die in de Wet koa zijn opgenomen. Ik zal uw Kamer over
de concrete uitwerkingen hiervan informeren in mijn aankomende voortgangsbrief in
december 2023.

De NRV adviseert specifiek ten aanzien van speellimieten om overkoepelende speellimieten
verplicht te stellen.8Ik zie net als de NRV een belangrijk voordeel van overkoepelende speellimieten, namelijk
dat voorkomen wordt dat spelers bij het bereiken van hun limiet bij de ene aanbieder
uitwijken naar een andere aanbieder waar zij hun limiet nog niet bereikt hebben. Overkoepelende
speellimieten kunnen daarmee een belangrijke rol spelen in het beperken van onmatig
speelgedrag, vroegsignalering en tijdige interventie. Daarom is mijn inzet erop gericht
om te kijken hoe ik overkoepelende speellimieten mogelijk kan maken en mee kan nemen
in de voorbereiding van een wetswijziging na de evaluatie van de Wet koa. Ik kijk
daarbij op welke wijze het beschermen van de consument en het voorkomen van kansspelverslaving
het beste gediend kunnen worden, op welke manier dit technisch mogelijk is en naar
andere randvoorwaarden, zoals privacyaspecten en toezicht. Hierbij neem ik ook ervaringen
uit het buitenland mee.

De NRV adviseert ten aanzien van de zorgplicht tevens te zorgen dat kansspelaanbieders
in Nederland aansprakelijk gesteld kunnen worden indien de onderzoeks- en zorgplicht
niet naar behoren wordt uitgevoerd.9 De Ksa houdt toezicht op naleving van de zorgplicht. Zij heeft in dat kader ook een
breed onderzoek naar de invulling van de zorgplicht gedaan en de capaciteit voor toezicht
en handhaving op online kansspelen is versterkt. Wanneer aanbieders de regels rondom
de zorgplicht niet naleven, handhaaft de Ksa. De bestuursrechtelijke maatregelen die
de Ksa vervolgens kan treffen bestaan uit waarschuwingen, opleggen van dwangsommen
of boetes en in zware gevallen het schorsen of intrekken van vergunningen. Het aansprakelijk
stellen van aanbieders voor mogelijk geleden schade door het niet naleven van verplichtingen
ligt op het gebied van het privaatrecht. Daarbinnen heeft de speler reeds wettelijke
mogelijkheden om de aanbieder aansprakelijk te stellen wegens onrechtmatige daad.
Op dit moment heb ik geen signalen die nopen tot aanvullende maatregelen.

Advies 16: Verbeter het proces van vroegsignalering en toeleiding naar hulp.

Advies 17: Verbeter de samenwerking tussen zorg, Loket Kansspel en aanbieders.

Advies 18: Geadviseerd wordt een (multidisciplinaire) richtlijn behandeling van gedragsverslavingen
en een kwaliteitsstandaard op te stellen, gericht op screening, diagnostiek en behandeling.

Passende zorg

In zijn rapport merkt de NRV terecht op dat bij het vragen om hulp voor problemen
door deelname aan kansspelen vaak een drempel wordt ervaren door gevoelens van schuld
en schaamte. Ook zijn veel verschillende partijen betrokken in de keten van signaleren,
interveniëren, doorverwijzen en hulpverlenen. Het is daarom van belang dat laagdrempelige
hulp en zorg beschikbaar is, er goede doorgeleiding is naar professionele hulp en
er passende zorg beschikbaar is. De NRV doet op dit gebied een aantal aanbevelingen.10

Vanuit het Vpf wordt reeds ingezet op (vroeg)signalering door professionals en anderen
in de omgeving van spelers en laagdrempelige hulp middels eerdergenoemde bewustwordingsactiviteiten
en Loket Kansspel. Daarnaast wordt met de versteviging van de zorgplicht van kansspelaanbieders
ingezet op betere (vroegtijdige) signalering en interventies door kansspelaanbieders.
Het is en blijft van belang dat deze stappen goed op elkaar aansluiten, zodat spelers
minder drempels ervaren om hulp te vragen en zodat hulp op tijd geboden wordt, waardoor
escalatie van problematiek zo veel mogelijk wordt voorkomen en beperkt. In het kader
van de werkagenda verslavingspreventie, die ik gelijktijdig met mijn brief van december
2023 met uw Kamer deel, kijken de Staatssecretaris van VWS, de Ksa en ik doorlopend
hoe het proces en de samenwerking op het gebied van vroegsignalering en toeleiding
naar hulp en zorg verbeterd kan worden.

Om de kwaliteit van de verslavingszorg te verbeteren adviseert de NRV een multidisciplinaire
richtlijn behandeling van gedragsverslavingen en een kwaliteitsstandaard op te stellen
gericht op screening, diagnostiek en behandeling. Verslavingszorg is onderdeel van
geestelijke gezondheidszorg. Iedereen die geestelijke gezondheidszorg nodig heeft
moet veilige, toegankelijke, kwalitatief goede en betaalbare zorg krijgen. Het is
aan zorgverzekeraars, zorgverleners, zorgaanbieders en patiëntenorganisaties om te
beschrijven in kwaliteitsstandaarden wat zij zien als noodzakelijk goede zorg en hoe
ze dat doelmatig organiseren. Om deze reden zal de Minister voor LZS het advies van
de NRV nadrukkelijk onder aandacht brengen bij Verslavingskunde Nederland (VKN), het
expertisenetwerk van professionals, instellingen voor verslavingszorg, cliëntenorganisaties
en kenniscentra én bij Alliantie kwaliteit in de geestelijke gezondheidszorg (Akwa
ggz), de organisatie die onder andere zorg draagt voor ontwikkeling en onderhoud van
kwaliteitsstandaarden.

Advies 1: Implementeer een structureel, kwalitatief hoogwaardig monitoringsysteem
om periodiek de incidentie en prevalentie van deelname aan online kansspelen en de
gokgerelateerde schade te volgen.

Advies 2: De Nationale Drug Monitor (NDM) van het Trimbos instituut geeft een actueel
beeld van het gebruik van drugs, alcohol en tabak in Nederland en de daarmee samenhangende
problematiek. Het ligt, gezien de vele overeenkomsten tussen alcohol, drugs, tabak
en gokken, in de rede om gokken op te nemen in de NDM.

Advies 3: De data uit de Controledatabank moeten vanwege het gezondheidsbelang zo
spoedig mogelijk eenvoudiger beschikbaar komen voor onafhankelijke onderzoekers.

Advies 10: Preventiedeskundigen, ervaringsdeskundigen en risico-analisten moeten vanuit
professionele onafhankelijkheid aanbieders van online gokspelen kunnen adviseren over
het verslavingspreventiebeleid, door financiering en opdrachtgeverschap los te koppelen
en via een intermediaire organisatie, bijvoorbeeld de Ksa, te laten verlopen.

Advies 19: De ZonMw commissie Preventie van Kanspelverslaving wordt geadviseerd de
ontwikkeling van een onderzoeksinfrastructuur, inclusief meerjarige consortium vorming,
bij de uitvoering van het programma mee te nemen.

Kennis over (preventie van) kansspelverslaving

Hoogwaardig onderzoek en goede monitoring van de ontwikkelingen ten aanzien van kansspelverslaving
en andere kansspelgerelateerde schade zijn van groot belang. In dit kader loopt momenteel
bij ZonMw het meerjarige onderzoeksprogramma «preventie van kansspelverslaving», dat
gefinancierd wordt uit het Vpf. Ook vinden er op korte termijn onderzoeken onder spelers
plaats die periodiek herhaald zullen worden. Dit zal onder andere een beeld opleveren
van het aantal mensen met een matig of hoog risico op kansspelverslaving, alsmede
meer algemene informatie over (de keuze voor) deelname aan bepaalde kansspelen. Problemen
door deelname aan kansspelen worden immers pas laat en soms niet zichtbaar in de cijfers
van het aantal mensen dat in behandeling is voor kansspelverslaving. Deze cijfers
worden bijgehouden in het Landelijk Alcohol en Drugs Informatie Systeem (LADIS). De
eerstvolgende cijfers worden in december 2023 gepubliceerd.

Met structureel onderzoek en monitoring kan eerder worden bezien of en waar bijsturing
nodig is. Daarom wordt aan het opzetten van structurele monitoring volop gewerkt.11 In dat kader zal ik met het Trimbos-instituut in gesprek gaan om te bezien of het
in de rede ligt om gokken op te laten nemen in hun Nationale Drug Monitor, zoals de
NRV aanbeveelt.12

De NRV benoemt ook het belang van de inzet van onafhankelijke deskundigen bij verslavingspreventiebeleid.
Dat onderschrijf ik. Bij de beleidsontwikkeling worden steeds deskundigen op het gebied
van verslavingspreventie betrokken, om tot beleid te komen waarvan de effectiviteit
zo goed mogelijk onderbouwd kan worden. Daarnaast ben ik voornemens een expertisecentrum
voor (preventie van) kansspelverslaving op te zetten. Dit kan worden gefinancierd
vanuit het Vpf. Het doel is om onafhankelijke expertise ten aanzien van de risico’s
van kansspelen te verstevigen en wetenschappelijke kennis over kansspelverslaving
en preventie te bundelen. In mijn aankomende brief van december 2023 ga ik nader in
op dit voornemen.

In dit kader wordt ook gekeken hoe de doorontwikkeling van kennis geborgd kan worden
en hoe onafhankelijke onderzoekers beter toegang kunnen krijgen tot data van kansspelaanbieders.13 Veel informatie van aanbieders wordt opgeslagen in controledatabanken, waartoe aan
de Ksa toegang verleend moet worden ten behoeve van het uitoefenen van haar toezichtstaken.
Net zoals de NRV vind ik het belangrijk om te onderzoeken of deze data beschikbaar
gesteld kunnen worden voor onderzoek en onder welke voorwaarden dit kan.14 Deze gegevens zouden de kennis over de (preventie van) kansspelverslaving, maar ook
over de invulling van consumentenbescherming en het voorkomen van kansspel gerelateerde
criminaliteit ten goede kunnen komen. Daarom wordt dit advies meegenomen in het verlengde
van de evaluatie van de Wet koa en eventuele wijziging van wet- en regelgeving die
daarop volgt.

De NRV adviseert ten aanzien van onafhankelijke expertise verder om te borgen dat
deskundigen onafhankelijk kunnen adviseren op het verslavingspreventiebeleid van kansspelaanbieders.15 Ik onderzoek de komende tijd op welke manier de onafhankelijkheid hierbij kan worden
geborgd en hoe de financieringsstructuur hiervoor er dan uit zou moeten zien.

Advies 4: Verbreed het perspectief van onmatige deelneming of risico’s op kansspelverslaving
naar het voorkómen van gokschade in brede zin, zodat financiële, relationele, psychologische,
gezondheidstechnische en sociale gevolgen (bijvoorbeeld werk en studie) hier ook onder
vallen.

Advies 9: Verbied spelen met een aantoonbaar zeer hoog risico of stel eisen om de
risico’s te beperken.

Advies 20: Leg de verantwoordelijkheid voor het preventie- en verslavingsbeleid van
kansspelen bij het Ministerie van VWS, waar ook preventie- en verslavingsbeleid ten
aanzien van andere verslavingen belegd is.

Advies 21: Onderzoek de mogelijkheden die banken hebben om problematisch gokken te
signaleren en te voorkomen.

Advies 22: Leer van ervaringen in het buitenland.

Overkoepelende adviezen

De NRV geeft als overkoepelend advies om spelen met een aantoonbaar hoog risico te
verbieden of eisen te stellen.16 In de Wet koa zijn reeds eisen opgenomen om spelers te beschermen tegen de meest
risicovolle elementen van online kansspelen.17 Daar waar mogelijk wordt in het kansspelbeleid daarnaast rekening gehouden met de
risico’s van verschillende typen kansspelen. Dit gebeurt altijd langs de lijnen van
de drie kansspeldoelen: consumentenbescherming, voorkomen van kansspelverslaving en
het tegengaan van fraude en criminaliteit. Bij de ontwikkeling van beleid worden tevens
ervaringen uit het buitenland betrokken.18 Met de eerdergenoemde maatregelen op het gebied van reclame, speellimieten en zorgplicht
wordt stevig bijgestuurd op de eisen die al in de wet zijn opgenomen. Eventuele verdere
aanscherpingen ten aanzien van risicovolle kansspelen of beperkingen in het aanbod
van risicovolle kansspelen kunnen van invloed zijn op de kanalisatie naar legaal aanbod.
Dit zal daarom mee worden genomen in het verlengde van de evaluatie van de Wet koa.

Ten aanzien van de drie kansspeldoelen adviseert de NRV om het perspectief te verbreden
naar het voorkómen van kansspelgerelateerde schade in brede zin, zodat financiële,
relationele, psychologische, gevolgen voor de fysieke gezondheid en sociale gevolgen
(bijvoorbeeld werk en studie) hier ook onder vallen.19 Dit vind ik met de NRV een interessante gedachte. In de praktijk wordt met de bewustwordingsactiviteiten
al gekeken hoe onder andere mensen met schulden in relatie tot deelname aan kansspelen
naar de juiste hulp kunnen worden geleid. In dat kader wordt ook gekeken of derde
partijen als banken een rol kunnen spelen.20 Een eventueel causaal verband tussen onmatige deelname aan kansspelen en problemen
op andere leefgebieden is overigens lang niet altijd vast te stellen. Om die reden
wordt vooralsnog ingezet op het voorkomen van risicovol speelgedrag en kansspelverslaving.
Het voorkomen van overige kansspelgerelateerde schade zou een forse verbreding van
de huidige kansspeldoelen betekenen. Een besluit hiertoe vergt een nadere probleemanalyse
en onderzoek naar de te verwachten effecten. Voor een gedegen probleemanalyse en adequate
inschatting van de effecten is zoals eerder genoemd noodzakelijk dat de conclusies
uit de evaluatie van de Wet koa bekend zijn en op basis van feiten besluiten kunnen
worden genomen. Dit advies wordt daarom meegenomen in het verlengde van die evaluatie
in 2024.

Tot slot adviseert de NRV de verantwoordelijkheid voor het preventie- en verslavingsbeleid
van kansspelen bij het Ministerie van VWS te beleggen vanwege de overeenkomsten met
beleid ten aanzien van alcohol, drugs en tabak. De NRV geeft in zijn advies aan dat
de preventie van en zorg voor kansspelverslaving meer geïntegreerd kunnen worden en
beter aan kunnen sluiten bij het beleid rond middelenverslavingen.21 Dit advies raakt aan de beleidsverantwoordelijkheden van de Minister voor Rechtsbescherming
en de Staatssecretaris van VWS. Het ligt dan ook in de rede om dit advies mee te nemen
in de verdeling van de beleidsverantwoordelijkheden van een volgend kabinet.

Tot slot

De analyse en aanbevelingen van de NRV op het gebied van online kansspelen zijn een
waardevolle aanvulling op de reeds ingeslagen weg om de ontwikkelingen sinds het opengaan
van de online kansspelmarkt goed te monitoren en spoedig bij te sturen waar nodig
en mogelijk. Het is daarbij van belang om op basis van gedegen en onafhankelijke monitoring
en onderzoek mensen die willen deelnemen aan kansspelen te beschermen, met name als
het gaat om kwetsbare groepen. In deze brief heb ik aangegeven waar ik nu reeds maatregelen
neem. Naar aanleiding van de evaluatie van de Wet koa zal worden bezien op welke punten
verdere aanscherpingen nodig zijn om deze beoogde bescherming te kunnen borgen.

De Minister voor Rechtsbescherming,
F.M. Weerwind