Brief regering : Voortgangsrapportage Europese Digitale Identiteit

21 501-33 Raad voor Vervoer, Telecommunicatie en Energie

Nr. 1084 BRIEF VAN DE STAATSSECRETARIS VAN BINNENLANDSE ZAKEN EN KONINKRIJKSRELATIES

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 26 oktober 2023

In de afgelopen periode heb ik uw Kamer regelmatig geïnformeerd over het raamwerk
voor een Europese Digitale Identiteit (EDI). In mijn brief van 17 augustus 2022 heb
ik aangekondigd dat ter uitwerking en implementatie van dit Europese raamwerk een
nationaal, interbestuurlijk EDI-programma zal worden opgezet dat werkt aan het inrichten
van en het toezicht op het Nederlandse EDI-stelsel. Graag informeer ik uw Kamer over
wat in de afgelopen periode gerealiseerd is en de doelen en activiteiten in de komende
periode.1 Tevens deel ik de uitkomsten van de Maatschappelijke Kosten-Baten Analyse (MKBA)
die ik heb laten uitvoeren en die als bijlage is bijgevoegd.

Introductie

Het kabinet vindt het cruciaal voor een goed functionerende digitale samenleving dat
burgers en bedrijven digitaal autonoom kunnen zijn en zelf kunnen beschikken over
hun digitale identiteit en de gegevens die op hen betrekking hebben. Dit is beschreven
in de brief Hoofdlijnen beleid voor digitalisering2 en is verder uitgewerkt in de Werkagenda Waardengedreven Digitaliseren3.

Het verstevigen van de digitale autonomie van onze burgers en bedrijven met als doel
dat ze hun zaken zelf, veilig en betrouwbaar, digitaal kunnen regelen, vraagt van
de overheid maatregelen die belangrijke publieke waarden borgen, zoals vrijwillig
gebruik, privacy, herstelvermogen en transparantie. Daarnaast staan gebruiksvriendelijkheid
en inclusie van mensen met een beperking hoog op de agenda.

Om burgers en bedrijven zo goed mogelijk te ondersteunen in de regie op hun digitale
leven, zet ik me in voor een veilige introductie van een betrouwbare en toegankelijke
id-wallet binnen het voorgestelde Europese raamwerk. Met een dergelijke id-wallet
kunnen burgers en bedrijven op termijn op eigen initiatief digitaal hun persoons-
en bedrijfsgegevens delen en elektronische vertrouwensdiensten, zoals een digitale
handtekening, gebruiken in Nederland en in andere landen van de Europese Unie.

Programma EDI Stelsel NL

EDI-stelsel NL

In nauwe samenwerking met vele publieke en private partijen ben ik gestart met het
opzetten van een betrouwbaar en veilig EDI-stelsel NL. Een dergelijk stelsel is noodzakelijk
om op termijn afspraken te kunnen maken, kaders te kunnen stellen en voorzieningen
te kunnen treffen om id-wallets betrouwbaar en veilig uit te kunnen geven aan onze
burgers en bedrijven. En hen in staat te stellen hun id-wallets te vullen met de juiste
gegevens en deze gegevens veilig te delen met dienstverleners in Nederland en binnen
de Europese Unie. Het EDI-stelsel NL zal daarnaast mogelijkheden en mechanismen bieden
om bij fraude en misbruik burgers en bedrijven zo goed mogelijk te beschermen en te
helpen bij vragen en problemen. Binnen het EDI-stelsel NL leg ik de lat hoog als het
gaat om gegevensbescherming, informatieveiligheid en toegankelijkheid.

NL voorbeeld-wallet

Om ervoor te zorgen dat burgers en bedrijven in 2025 gebruik kunnen maken van een
betrouwbare, veilige en hoogwaardige id-wallet werk ik aan een open source voorbeeld-wallet.
De ontwikkeling daarvan gebeurt transparant. De onderliggende documentatie wordt online
gepubliceerd en de broncode van de wallet wordt openbaar beschikbaar gesteld.4

Ik streef ernaar om in het eerste kwartaal van 2024 een werkende, eerste versie van
een Nederlandse open source voorbeeld-wallet op te leveren. Deze versie zal een deel
van de uiteindelijk benodigde functionaliteiten kunnen ondersteunen, zoals het online
personaliseren van de id-wallet, online identificatie en authenticatie en het kunnen
laden en delen van gegevens. Andere functionaliteiten, bijvoorbeeld het offline gebruik
van een id-wallet en het zetten van een elektronische handtekening met een id-wallet,
zullen later kunnen worden ontwikkeld.

De betrouwbaarheid en veiligheid van deze eerste versie van de NL voorbeeld-wallet
wil ik doorlichten in keten(integratie)-testen in het tweede kwartaal van 2024. Als
deze testen slagen, streef ik ernaar in de tweede helft van 2024 de werking van de
NL voorbeeld-wallet in de praktijk te beproeven met een representatieve groep testgebruikers
op basis van vrijwillige deelname. Tevens voer ik regelmatig gebruikersonderzoek uit
en laat ik de ontwerpen testen op onder andere gebruiksvriendelijkheid en toegankelijkheid.

Structureel betrekken van de omgeving

Werken aan het EDI-stelsel en de publieke voorbeeld-wallet in Nederland is voor mij
een coproductie van overheid, burgers, bedrijfsleven, wetenschap en maatschappelijke
organisaties. De betrokkenheid van deze publieke en private partijen krijgt vorm op
verschillende manieren. Onder andere door deze partijen bij de inrichting van het
stelsel en de uitvoering van de werkzaamheden te betrekken. Ik heb een platform ingericht
(https://edi.pleio.nl). Dit platform bevat, naast de publicatie van de broncode en ontwerpen van de NL
open source voorbeeld-wallet, een nieuwspagina, agenda, diverse informatiepagina’s
en enkele community’s voor geïnteresseerden.

Maatschappelijke Kosten-Baten Analyse

De Maatschappelijke Kosten en Baten Analyse naar het wetsvoorstel van de Europese
Commissie voor een raamwerk voor een Europese Digitale Identiteit (MKBA EDI)5 heb ik laten uitvoeren om in kaart te brengen wat de directe en indirecte effecten
zouden kunnen zijn van de introductie van een EDI-stelsel en id-wallets.6 De opdracht voor deze analyse is vorige zomer gestart en is gebaseerd op het wetsvoorstel
zoals eerder door de Europese Commissie is gepubliceerd. Doordat de onderhandelingen
over dit wetsvoorstel nog lopen, staan niet alle vereisten vast en behoeven flink
wat aspecten uitwerking. Dat maakte het vaststellen van kosten en baten lastig. Hoewel
de toepasbaarheid van wallets veel breder is, is met het oog op de haalbaarheid ervoor
gekozen om het onderzoek te beperken tot vier gebruikstoepassingen: de fysieke verkoop
van alcohol, de particuliere autoverhuur, de uitwisseling van universitaire diploma’s
en het inchecken bij campings en hotels. Dit heeft vanzelfsprekend slechts in beperkte
mate inzicht opgeleverd in de te verwachten kosten en baten. De analyse geeft daarmee
een onvolledig beeld van de potentiële effecten van de id-wallet. Gebleken is dat
op dit moment de kosten duidelijker in kaart gebracht kunnen worden dan de baten,
hetgeen volgens de onderzoekers kenmerkend is voor kosten- en batenanalyses die in
het beginstadium van projecten in het domein van de digitale overheid worden uitgevoerd.
Wel geeft het onderzoek een beeld van de mechanismen die de kosten en baten van de
EDI-wallet bepalen en beschrijft het de randvoorwaarden voor een succesvolle implementatie.
Ik ben voornemens vervolgonderzoek te verrichten op het moment dat de technische verdere
handelingen (gedelegeerde en uitvoeringshandelingen) op EU-niveau tot stand zijn gekomen.

Europese Ontwikkelingen

Europese Large Scale Pilots

Op basis van de uitvraag van de Europese Commissie hebben lidstaten en publieke en
private partijen daarbinnen, voorstellen ingediend voor «Large Scale Pilots» (LSP’s)
om de grensoverschrijdende implementatie van het raamwerk voor de Europese digitale
identiteit te testen.7 De Europese Commissie heeft vier LSP’s geselecteerd die medio 2023 gestart zijn met
een looptijd van ruim 2 jaar.

Vanuit Nederland nemen verschillende publieke en private organisaties zelfstandig
deel in deze Europese pilots. De komende periode zullen zij in proefomgevingen de
werking testen van grensoverschrijdende gegevensuitwisseling, onder meer het digitaal
tonen van rijbevoegdheid bij het online huren van een auto en bij fysieke controle
door een overheidsfunctionaris, de bevoegdheid om namens een bedrijf te handelen,
het kunnen zetten van een elektronische handtekening, het uitwisselen van diplomagegevens
en delen van de Europese verzekeringspassen.

Onderhandelingen Europees wetsvoorstel (revisie eIDAS)

In de brieven van 13 april en van 19 juni jl. bent u geïnformeerd over de voortgang
van de Europese onderhandelingen over het voorstel voor een verordening voor een raamwerk
voor een Europees digitale identiteit.8 De Triloog over dit voorstel tussen het Europees Parlement, de Raad en de Commissie
is op 21 maart jl. van start gegaan. De derde triloogbijeenkomst heeft plaatsgevonden
op 28 juni jl. In het persbericht van het Zweedse voorzitterschap van 29 juni jl.
heeft de Raad melding gemaakt van zijn akkoord op hoofdlijnen met het Europees Parlement
en tegelijkertijd benadrukt dat onder het Spaanse voorzitterschap verdere technische
uitwerking nodig is om te kunnen komen tot een definitief akkoord.9

Zoals ik in mijn brief van 13 april jl. heb vermeld, zou ik u voorafgaand aan de besluitvorming
over de definitieve compromistekst in Coreper informeren. U heeft hierover op 25 oktober
jl. een separate brief ontvangen.

De Staatssecretaris van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, A.C. van Huffelen