Brief regering : Derde steunpakket Oekraïne 2023

Nr. 169
BRIEF VAN DE MINISTER VOOR BUITENLANDSE HANDEL EN ONTWIKKELINGSSAMENWERKING

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 6 oktober 2023

Middels deze brief informeer ik uw Kamer, mede namens de Minister van Financiën, de
Minister voor Klimaat en Energie en de Staatssecretaris van Financiën, over het derde
steunpakket van 2023 aan Oekraïne. De totale omvang van het in deze brief gepresenteerde
pakket is EUR 102 miljoen. De uitgaven zullen in de tweede suppletoire begrotingen
van de betrokken ministeries verwerkt worden.

Dit steunpakket volgt op de eerder verleende voorjaars- en zomersteunpakketten met
onder meer humanitaire hulp, liquiditeitssteun en herstel van kritieke infrastructuur.
Uw Kamer werd hierover geïnformeerd in de Kamerbrieven van 31 maart en 4 juli jongsleden.1 Eerder werd in november 2022 een steunpakket aan Oekraïne in het kader van winterization verstrekt.2

Samenstelling najaarspakket

Om Oekraïne te helpen zich staande te houden in de oorlog blijft herstel en wederopbouw
cruciaal. Het is kabinetsbeleid om de steun aan Oekraïne onverminderd voort te zetten
en een fair share bij te dragen aan de herstel- en wederopbouwopgave van Oekraïne.3 De aanhoudende oorlog blijft een enorme tol eisen van de Oekraïense samenleving en
economie. De behoeften blijven onverminderd groot. Het huidige pakket voorziet in
deze aanvullende en urgente hulpbehoefte.

Dit pakket continueert de Nederlandse steun aan Oekraïne via drie sporen: de ondersteuning
van de wederopbouw via de Nederlandse private sector, ondersteuning bij institutionele
opbouw en behoud en ondersteuning voor de energievoorziening voor de komende winter.
Het pakket is in lijn met het meest recente Ukraine Rapid Damage and Needs Assessment van de Oekraïense autoriteiten, de Wereldbank en de Europese Commissie op basis waarvan
Nederland haar prioriteiten voor niet-militaire steun heeft vastgesteld.4 Het pakket is als volgt samengesteld:

1. Ondersteuning energievoorziening komende winter

a. EUR 20 miljoen voor gasaankopen via de Europese Bank voor Wederopbouw en Ontwikkeling
(EBRD).

b. EUR 10 miljoen voor in-kind leveranties voor het energienetwerk via het Ministerie van Economische Zaken en Klimaat.

2. Ondersteuning wederopbouw via de Nederlandse private sector

a. EUR 60 miljoen voor het mogelijk maken van een exportkredietverzekeringsfaciliteit
(EKV) ter waarde van EUR 120 miljoen om financiële risico’s af te dekken voor Nederlandse
bedrijven die willen bijdragen aan de wederopbouw van Oekraïne.

3. Ondersteuning institutionele opbouw

a. EUR 7 miljoen voor het International Monetair Fonds (IMF) voor het leveren van technische
assistentie om Oekraïne te helpen bij het implementeren van de financiële en economische
hervormingen onder het IMF-hervormingsprogramma voor Oekraïne.

b. EUR 5 miljoen voor ondersteuning van Oekraïense decentrale overheden via het Multi-Donor Partnership Fund for a Resilient Ukraine (PFRU).

Ondersteuning energievoorziening komende winter

Het ondersteunen van de energiezekerheid van Oekraïne is van groot belang nu de winter
weer nadert. Er is op dit moment een significante hulpvraag voor herstel van de Oekraïense
energie-infrastructuur. Het Oekraïense Ministerie van Energie schat de nog te financieren
herstelwerkzaamheden voor alleen al het restant 2023 op USD 3,7–4,0 miljard. Bovendien
is de verwachting dat de Russische Federatie in de winter wederom de Oekraïense energie-infrastructuur
zal aanvallen, zoals ook door president Zelensky zelf gecommuniceerd. Oekraïne heeft
nadrukkelijk de wens uitgesproken om naast steun via de internationale financiële
instellingen en directe financiële steun ook directe leveringen van goederen te ontvangen.
Concreet zijn er binnen het Nederlandse Ministerie van Economische Zaken en Klimaat
verschillende zaken geïdentificeerd waar Oekraïne om heeft verzocht en waaraan Nederland
kan bijdragen: (a) componenten voor het elektriciteitsnetwerk zoals transformatoren,
generatoren en bekabeling, (b) componenten voor het gasnetwerk zoals gasturbines en
-pijpen, en (c) voertuigen ter ondersteuning van herstel van de energie-infrastructuur
zoals graafmachines, bulldozers en pick-up trucks. De bijdrage van EUR 10 miljoen
in dit steunpakket maakt de levering van deze goederen aan Oekraïne mogelijk. Het
Ministerie van Economische Zaken en Klimaat zal deze onderdelen inkopen en vervolgens
doneren aan Oekraïne.

Daarnaast zal Nederland via de EBRD bijdragen aan de energiezekerheid in de zeer strenge
winters door het aanleggen van strategische gasreserves ter compensatie van de verstoring
van de aardgasvoorziening als direct gevolg van de oorlog. De EBRD steunt Oekraïne
via het project NAK Strategic Gas Reserve Finance, dat het Oekraïense staatsbedrijf Naftogaz – Oekraïne’s grootste producent, importeur
en leverancier van aardgas – helpt gasaankopen te kunnen financieren door middel van
leningen.

Ondersteuning wederopbouw via Nederlandse private sector

Om invulling te geven aan de enorme wederopbouwopgave is het van belang dat de private
sector in toenemende mate een bijdrage levert aan de wederopbouw, naast de inzet van
publieke middelen. Dit wordt expliciet genoemd als prioriteit in de needs assessment voor het resterende deel van 2023.5 De Speciaal Gezant Bedrijfsleven en Wederopbouw Roderick van Schreven, die op verzoek
van uw Kamer is aangesteld, zet zich hiervoor in. Het Nederlandse bedrijfsleven heeft
veel belangstelling om bij te dragen aan de wederopbouw van Oekraïne en heeft in veel
gevallen unieke en relevante kennis en expertise. Wel dienen de onevenredig grote
risico’s die de oorlog met zich meebrengt en die niet op de commerciële markt zijn
te verzekeren, te worden gemitigeerd. Het voorstel om een speciale faciliteit voor
exportkredietverzekering voor Oekraïne in het leven te roepen, is erop gericht deze
risico’s voor Nederlandse ondernemers tot behapbare proporties terug te brengen en
het voor Nederlandse bedrijven toegankelijker te maken om bij te dragen aan de wederopbouw
van Oekraïne.

Ondersteuning institutionele opbouw

Eind maart 2023 is een groot hervormingsprogramma van het Internationaal Monetair
Fonds (IMF) van start gegaan in Oekraïne om de financiële stabiliteit te waarborgen
en economische groei te bevorderen. Het versterken van de financieel-economische instituties
en het doorvoeren van hervormingen op het gebied van governance en anti-corruptie zijn een belangrijk onderdeel van het IMF-programma. Oekraïne heeft
ondersteuning nodig bij de invoering en implementatie van de significante eisen van
het programma. Financieel-economische stabiliteit en sterke instituties zijn van groot
belang om de economie tijdens de oorlog draaiende te houden en voor de wederopbouw.
Daarnaast zijn de ontwikkelingen in het achterland direct gerelateerd aan de ontwikkelingen
aan het front. Als de economie verdere verslechtering laat zien, zou dit ook gevolgen
kunnen hebben voor het moreel van de Oekraïense bevolking en de verdedigingsinzet.
Nederland heeft een speciale rol, omdat Oekraïne lid is van de Nederlands-Belgische
kiesgroep bij het IMF (en de Nederlandse kiesgroep bij de Wereldbank). Het Partnership Fund for a Resilient Ukraine beoogt het behouden en versterken van functionele en responsieve Oekraïense decentrale
overheden met legitimiteit en een veerkrachtige bevolking in de frontregio’s. Canada,
Finland, Zweden, Zwitserland, het VK en de VS dragen ook bij aan het fonds, dat inzet
op financiering van early recovery initiatieven in gebieden dicht bij het front. Daar is het voor stabilisering en behoud
van vertrouwen tussen overheid en bevolking cruciaal om de publieke dienstverlening
en burgerinitiatieven zo snel mogelijk na bevrijding op gang te brengen.

De Minister voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking,
E.N.A.J. Schreinemacher